29 Nisan 2017’de Türkiye’den erişimi engellenen Wikipedia, Türkiye’de bulamadığı adaleti, Avrupa’nın en üst düzey insan hakları mahkemesi olan AİHM’de arayacak. Wikipedia’yı yöneten kar amacı gütmeyen Wikimedia Foundation Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvuruda bulundu. Başvuru erişim engellemenin temel ifade özgürlüğü hakkını ihlal ettiği gerekçesiyle yapıldı. Geçen hafta yapılan başvuruyu Wikimedia genel müdürü Katherine Maher duyurdu.
Today @Wikimedia filed petition against Turkey in the European Court of Human Rights. @Wikipedia has been blocked for two years. Enough. It's time to restore free knowledge to Turkey. https://t.co/TQ2OIgl0EI
— Katherine Maher (@krmaher) May 23, 2019
Çin Dışındaki En Geniş Wikipedia Erişim Engellemesi Türkiye’de
Maher, konuyu AİHM’e taşıma kararının Türk makamlarıyla iki yıl süren tartışmalar ve ülkenin en yüksek mahkemesi olan Anayasa Mahkesindeki sonuçsuz bir mücadeleden sonra verildiğini söyledi. Maher, siteye her dilde erişimi engelleyen Türk yasağının, geçen hafta Çin’in verdiği karar öncesinde, herhangi bir ülke tarafından siteye getirilen “en geniş yasaklama” olduğunu söyledi.
Türk sansürünün yalnızca ülkenin 81 milyon vatandaşının sitede verilen bilgilere erişiminden yoksun kalmasının yanı sıra seslerinin tartışmanın bir parçası olmasını da engellediğini söyleyen Maher, bu yasağı bozmak için mücadele ettiklerini, çünkü “bilgiye erişimin temel bir hak olduğunu” söyledi.
Wikipedia yasağı konusunda Türk makamları, ülkenin demokrasisine yönelik varoluşsal bir tehditten sonra ihtiyati tedbirler aldıklarını söylemişlerdi. Eleştirmenler – insan hakları grupları, Birleşmiş Milletler ve AB de dahil olmak üzere – hedeflenenlerin yalnızca darbeci değil, ayrıca Erdoğan’ın siyasi muhalifleri, muhalif gazeteciler ve akademisyenler olduğu yönündeki endişelerini dile getirdi.
Wikimedia yöneticilerine göre, yasak, Türk makamlarından Wikipedia’nın İngilizce sitesinde yer alan 2 maddeyi kaldırma talebinin arkasından geldi. Bu 2 madde “Suriye İç Savaşı’na Dış Müdahaleler” ve “Devlet Destekli Terörizm” başlıkları taşıyor. Zamanın Ulaştırma bakanı Ahmet Arslan, Wikipedia’nın söz konusu içeriği kaldırmayı reddettiği sürece yasağın yerinde kalacağını, çünkü bu maddelerin haksız bir şekilde Türkiye’yi DAEŞ destekçisi olarak gösterdiğini, bu içeriklerin “Türkiye’yi çeşitli terör gruplarıyla aynı düzlemde ve iş birliği halinde göstermeye çalıştığı”nı söylemişti.
Ankara 1. Sulh Ceza Mahkemesi, Wikipedia’nın erişim engellenmesinin kaldırılması talebini 5 Mayıs 2017’de reddetti. Wikipedia’nın bağlı bulunduğu Wikimedia Vakfı iki yıldır Ankara’da çeşitli girişimlerde bulunarak yasağı kaldırmaya çalıştı.
Başvuru İfade Özgürlüğü Kapsamında Yapıldı
Wikimedia’nın hukuk direktörü Stephen LaPorte, vakfın bir yandan değerlerine sadık kalırken, Türk makamlarıyla endişelerini anlamak için bir dizi görüşmeye katıldığını söyledi. Wikimedia yöneticileri, Türkiye’ye içerikle ilgili tarafsızlık ve doğruluk konusundaki standartları doğrultusunda, editörlük süreci sırasında ele alınması gerektiğini söylediklerini aktardılar.
LaPorte, yasağa neden olan 2 maddenin “daha fazla kaynak ve dünyadaki gönüllü editörler tarafından eklenen tarafsız bir dille geliştirildiğini”, ancak yasağın yerinde kaldığını söyledi. Türkiye’nin endişelerinin özel doğasının “hala belirsiz” olduğunu söyledi.
Anayasa Mahkemesi vakfın başvurusunu henüz karara bağlamasa da, Wikipedia 23 Mayıs’ta AİHM’e başvurduğunu açıkladı. Vakıftan yapılan açıklamada[2] öne çıkan noktalar şöyle:
- Bu başvuruyu her insan için temel haklar olan bilgi ve ifade özgürlüğüne bağlılığımızın bir parçası olarak yapmaktayız. Bu hafife aldığımız bir adım değil.
- Strazburg Mahkemesi’ne başvurumuzda, Vikipedi’nin tamamen erişime engellenmesinin Avrupa Sözleşmesi Madde 10 ile güvence altına alınan ifade özgürlüğü hakkı da dahil olmak üzere temel özgürlükleri ihlal ettiğini savunuyoruz.
- Wikimedia Vakfı, temel bir insan hakkı olarak bilginin, herkes ve dünya genelindeki milyonlarca kullanıcımız tarafından kullanımının korunmasını savunmayı taahhüt ediyor. Bugün, bu bağlılığın bir parçası olarak, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvuruda bulunma kararımızı ilan ediyoruz.
Vakıf Başkanı Katherine Maher’in Türkiye’deki mahkeme kararlarına konu olan makalelerin değiştirildiğini açıklamasına rağmen yasak geçen yıl da kalkmadı. Yasağı kaldırma çabalarının bir parçası olarak, Wikimedia, Türk Anayasa Mahkemesine başvurdu, ancak LaPorte mahkemenin bir türlü harekete geçmediğini söyledi. Sonuç olarak, vakıf AİHM kararı verdi.
Şimdi ilk adım, mahkemenin Wikimedia tarafından yapılan başvurunun kabul edilebilir olup olmadığına karar vermesi olacak. AİHM, yasağın kaldırılması için dava ve düzeni dikkate alsa bile, Türk makamlarının karara uyup uymayacağı da belli değil. 2018’in sonunda, AİHM’nin Türkiye aleyhindeki kararlarının neredeyse üçte biri tam olarak yerine getirilmemiş durumda. AB’nin Ankara’yı mahkeme kararlarına uymaya zorlama kabiliyeti sınırlı.