2019’un ilk günlerinde, teknoloji konusunda iyi giden bir alanı anlatalım istedik. Bu da yıllardır başarılamayan “genç girişimcileri desteklemek” konusundaki gelişmeler. Bu alandaki çalışmalarda bazı gelişmeler ve farklılıklar gözümüze çarpıyor. Bunları turk-internet.cok okuyucuları için anlatalım istedik.
İTÜ Çekirdek Erken Aşama Kuluçka Merkezi‘nin girişimcilere verdiği destekle, başarılı Big Bang etkinliğiyle, dünya üçüncüsü olmasını sağlayan kurum; İTÜ ARI Teknokent’in Genel Müdürü Doç.Dr.Deniz Tunçalp ile konuştuk.
Bu söyleşiyi 5 bölüm halinde okuyacaksınız;
- İlk bölümde girişimci alanında yatırımcılar ne yapıyor onu konuştuk
- Bu bölümde Girişimci-Yatırımcı ekosisteminde Oyun Teorisinin kullanılması
- 3cü bölümde Yatırımcı alanındaki Durum
- 4cü bölümde devletin Yaklaşımı
- 5ci bölümde Genç bir Girişimci Adayı Ne yapmalıdır?
konuları var. İkinci bölüm ile devam edelim;
turk-internet.com: İlk bölümde yatırımcının da, startup girişimcisinin de, finansmana bakarken, belli planlar çevresinde düşünmesi lazım dediniz. Oyun teorisi de burada mı işe giriyor?
Deniz Tuncalp : Aynen! Girişimcinin daha birinci aşamada hiç yatırım almadan önce, kendisine bir merdiven tarif etmesi lâzım, kendi iş planı ile beraber. Yani ben şöyle 3 yılık, 2 yıllık … şöyle bir iş planım var, böyle böyle hedeflere ulaşacağım. Demek ki benim giderek artan lokmalarda yüz bin, iki yüz bin, 500 bin, 1 milyon, 2 milyon… neyse bunu birtakım adımlara bölmesi lâzım ve her adımda bir sonraki adımda gelecek, ilgilenecek yatırımcı sayısını nasıl arttıracağını sorması lâzım.
Dolayısıyla bir önceki turda verdiği oran ve bir önceki turda verdiği haklar, bir sonraki turda gelecek, ilgilenecek yatırımcıyı kaçırmamalı. Bu şu da demek: benim erken aşamada yatırım aldığım yatırımcılar da sonraki aşamalardaki yatırımcıları kışkışlayıp kovalayacak adamlar ve kadınlar olmamalı ki, şirketin değerlemesi artsın. Girişimcilik ya da startup’ın temelinde şirketin değerlemesi yatıyor.
Hani deniyor ya, niye unicorn çıkmıyor diye. Bir unicorn’un yani star girişimin çıkması için ya da çok yüksek değerlemenin ya da sürekli onun değerini arttıracak bir merdivenin çıkmasına ihtiyaç var. Bu da lokma, lokma, lokma giderek artan sayıda yatırımcının para vermeye gönüllü olacağı bir düzen ile mümkün. Eğer siz tek yatırımcıyamahkûmkalıyorsanız, aldığınız yatırım takiben başka yatırımcıları ruhen veya bedenen kaçırıyorsa, o zaman zaten girişiminiz dünyanın en akıllı işini de yapsa, büyümez. Çünkü satacak hisseniz, kazanacak, büyüme için finansman sağlayacak paranız kalmıyor.
turk-internet.com: Konuşurken, İTÜ Çekirdek’in neden ikinciliğe yükseldiğini dünya çapında yukarıya çıktığını anlamış oldum. Çünkü şunu soracağım size: bu aynı zamanda yatırımcının da eğitimi, derinleşmesi anlamına gelmiyor mu?
Deniz Tunçalp : Kesinlikle!
turk-internet.com: Çünkü biz eskiden beri şunu konuşuyoruz: Türkiye’de fikir kıymetli değil, parası olan, alır. Dolayısıyla şimdi yatırımcı da bu yeni olayı anlayabiliyor mu sizce?
Deniz Tunçalp : Çok güzel soru çünkü bu aslında yatırımcının da aleyhine, sadece girişimcinin değil. Eğer ben paramı katlamak, değer kazandırmak istiyorsam, bu benim de düşünmem gereken bir konu olmalı. Batacak bir girişime kimse yatırım yapmaz ama siz klasik anlayış ile yatırım yaptığınızda aslında o şirketi batırıyorsunuz eninde sonunda. Çünkü girişimcinin morali bozuluyor, yatırım alamıyor, şirketinin değerlemesi artmıyor, dolayısıyla iş bir çıkmaza sürükleniyor ve doğru bir teknolojik iş de yapılsa, yatırım sürecindeki hatalardan dolayı, startup’ın değeri artmıyor, iş çıkmaza giriyor ve siz yatırımcı olarak belki çok büyük oranda hisse almış oluyorsunuz ama şirketiniz kıymetsiz oluyor.
Dolayısıyla bu klasik anlayış sizin yaptığınız yatırımın çöpe gitmesine sebep oluyor. Yatırımcının da aleyhine. Biz 2019 yılında bunu hedefliyoruz.
turk-internet.com: Yani?
Deniz Tuncalp : Hem yatırımcıya, hem girişimciye bu çok turlu yatırım mantığını anlatacağız. Her 2 tarafla daha sık iletişim yapacak ve startup’a yatırım yapmanın nasıl planlanması gerektiğini anlatacağız. Belki birtakım eğitimler düzenleyebiliriz.
Çünkü, hedef eğer pastanın büyümesi ise, hem girişimciler, hem de yatırımcılar için şirketin değer kazanması, her iki tarafın da kazanması demek. Klasik yatırım anlayışı, sabit boyutta bir pastayı paylaşmak üzerine. Ortada bir değer var, ben bundan bir lokma alacaksam, ben ne kadar çok lokma alırsam, siz o kadar az lokma alıyorsunuz. Normal yatırım aklı, sabit bir zenginliği paylaşma üzerine kurulu. Buna da müzakere becerilerinde “kazan-kaybet müzakare” deniyor. Ben kazanırsam, siz kaybediyorsunuz.
Halbuki girişimcinin yatırımcı ile olan ilişkisi bir “kazan-kazan müzakere” olmak durumunda. Biz bir araya geldiğimizde o pasta büyüyecek, ikimiz de mutlu olacağız. Dolayısıyla müzakerenin yani girişimci ile yatırımcı arasında yüzde kaç alalım, yüzde kaç verelim, kaç para yatıralım, kaç lokmada yatıralım, başka yatırımcıyı alalım mı, almayalım mı kavgası, tartışması aslında iki tarafın birlikte o pastayı nasıl büyüteceklerinin modellemesi olmalı.
Burada sabit bir ekmeği bölüşmüyoruz, bu ekmeği nasıl büyüteceğimizi konuşuyoruz. Onun için bu çok alışık olmadığımız bir kazan-kazan müzakere ama gördüğümüz kadarıyla ekosistemde çok az yatırımcı bunu özümsemiş durumda.
Gelenek meselesi, yaşanılarak öğrenilecek bir durum.
turk-internet.com: Onu söyleyecektim. Yatırım ortamının ülkemizde gitgide derinleştiği, daha fazla şeyin düşünüldüğü izlenimi var bende.
Deniz Tunçalp : Doğru, ekosistem büyüyor. İstanbul yatırımcı ekosistemi, belki Berlin ile aynı anda başladı. Berlin bizden daha hızlı büyüdü ama biz de kendi standartlarımızda iyi bir yere geldik Türkiye olarak. İstanbul da önemli bir girişim yeri. Gönül istiyor ki, dünya çapında olsun ama bunun önemli bir kısmı bu yaşanan deneyimlerden öğrenmek. Melek yatırımcı olarak para yatıranlar oldu, bazıları büyüdü, bazıları büyümedi ama bu büyüme kendiliğinden olacak bir şey değil yani. Siz bana bir yatırım yapacaksınız, şans eseri büyüyeceğiz. Öyle bir şey yok.
Oyun teorisi gibi adım adım modelleyip anlaşıp nasıl yeni oyuncuları bu masanın etrafına çekeceğiz de, o büyümeyi fonlayacak kaynağı yatırımcılar giderek artan bir boyda o firmaya verecek ki, değerleme yükselsin. Yoksa böyle bir durumda, bırakın unicorn’u, değerli bir şirket bile çıkmaz. Kendiliğinden ancak denk gelirse olur.
turk-internet.com: Peki bu yatırımcılar ile ilgili daha suallerim var ama önce şunu sorayım: girişimciler – genellikle çok genç insanlar oluyor. Hatta çoğu öğrenci olduğundan, iş yönetme tecrübesi de olmuyor. Onlar o söylediğiniz merdiveni nasıl planlayacaklar?
Deniz Tunçalp : Biraz el yordamıyla… Merdivenin zorlu olmasının 2 sebebi var.
Bir, yatırımcı da, girişimci de bilmiyor ya da az sayıda biliyor diyelim… Belli sayıda fon, belli sayıda girişimci bu durumun farkında. Biz daha çok yatırımcıya bunu anlatmalıyız çünkü yatırımcı klasik iştah ile “onun yarısını bana ver” dediği zaman aslında parasını çöpe atıyor ve bunun nasıl modellenmesi gerektiğini daha çok konuşmamız lâzım.
İki, Türkiye’de geleneksel olarak bu yatırım adımlarında da boşluklar vardı. Melek yatırımcı vardı, onun bir takip aşamasında mikro VC yoktu. Mikro VC var, daha büyük VC yok. Daha büyük VC olacak private equity.
Bu merdiven de yatırım adımları. Türkiye’de melek yatırımcı alanında, iyi kötü bir hareket var. Ama melek yatırımcı parasını ne zaman kazanacak? Startup para kazanıp kâr payı, temettü dağıttığında değil. Eğer sizin startup’ınız temettü dağıtıyorsa, yanlış bir iş yapıyor. Çünkü o temettüyü dağıtmayıp şirketi daha da büyütmesi lâzım.
Melek yatırımcı veya herhangi bir startup yatırımcısı şirketin büyüyüp değerlenmesi ve birtakım yatırımcıların iştahlanması ile para kazanacak. Bir başkası gelecek daha büyük para verecek, ben hisse satacağım; 5’e, 10’a, 20’ye, 50’ye, 90’a katlayıp paramı geri alacağım 3 sene içinde, 4 sene içinde, 2 sene içinde. Yani startup’a yatırım yapanın temel mantığı… buna “balon” da diyebiliriz. Hakkı ile şişen balon, kötü bir şey değil. Girişimin değeri hızlıca artacak, ben o sayede 3 yıl içinde paramı 96 katına katlayıp geri alacağım amaç bu. Yoksa ben önümüzdeki 50 yıl burada artık oturayım, çocuklarıma bırakayım şirketi diye startup’a yatırım yapılmasın çünkü bu startup’ı da öldürmek demek.
Yarın 3cü bölümde “Yatırımcı alanındaki Durum”
konusunu okuyacaksınız.
