Öncelikle belirtelim; bu bir fantastik yazıdır. Beyin jimnastiği için yazılmıştır ama olması da mümkün bir durumu analiz etmektedir.
Rekabet Kurumu’na ağustos 2015’de yapılan bir başvuruda Rus Alfa Telekom firması, Turkcell’in çoğunluk hissesini alabilme için izin istedi[1]. Bu konunun detayını yani “iznin hangi hisseler için istendiğini” ya da “bu konuda nasıl bir gelişme olduğu”na dair, ne Turkcell, ne ortaklar, ne de Rekabet Kurumu’ndan açıklama yok. Bu nedenle, biz konuyu kısaca hatırlatalım ama biz bu yazımızda başka bir konuya değinelim. Bir nevi şeytanın “gör” dediğine bakalım; Acaba “Ruslar Türk Telekom’u alabilirler mi?”.
Bunu neden diyoruz?
Aslında böyle bir duyum ya da haber yok. Sadece, uçak krizi sonrasında Putin’in G20 toplantısı için geldiği Antalya’da, barışma anlamında yapılan görüşme sırasında, masaya Türk yöneticiler tarafından bir şey konulduğu bilgisi var. Putin’in konuşmasına bakılırsa, bu şey aslında reddedilmeyecek derecede cazip bir şey ama o yine de aldırmamış.
Acaba masanın üzerinde ne vardı? Herhalde Nükleer Reaktör değil. Onları aldılar zaten.. Ama herhalde onun kadar büyük bir şey.
Çünkü Rusların 2007 yılında Çukurova’nın krediyi aksattığı iddiasıyla başlattığı ama hemen kredinin geri kalanının ödenmesi teşebbüsünü de reddettiği [2] davalaşmanın 6-7 yıl boyunca sonu gelmez mahkemelerle süre gittiğini ve bu arada TeliaSonera ile ortak şirket kurarak[3] Turkcell’in yönetimini ele geçirmekten, Turkcell genel kurullarını bloke etmeye[4] kadar varan olaylarını hatırladığımızda, Rusların Türkiye’de bir telekom firması ile çok ilgilendiği açıktır.
Geçmiş dönemde, Çukurova’nın Rus’larla kavgasına Türk-Rus savaşı olarak bakmadık ama yoksa bakmalı mıydık? Gelin bir de Turkcell’e değil de diğer bir yerel firmamız olan Türk Telekom’a bakalım. Acaba Türk Telekom içindeki Oger hisseleri için durum nedir? Ne de olsa Oger yerel Ojer firmasında olmasa da, Lübnan’daki firmadaki hisselerini satabiliyor. En azından Saudi Telecom’a sattığını gördük. Kim bilir belki başka alıcılar da vardı biz onları duymadık. Belki de duyurmak istemediler. Peki bu geçen sürede başka talipliler oldu mu? Olduysa bile duyurmak akıllara geldi mi hiç?
Ruslar İlgilenir miydi? İlgilenseler, Türkiye Satar mıydı?
Şimdi buradan hareketle ve Türk Telekom’un 3 çeyrektir zarar ettiğini ve yüklü bir borcu olduğunu düşünerek, mevcut durum üzerinden bir gelecek okuması yapsak, ne olurdu?
Eğer bu başlığı 24 Kasım 2015 tarihinden önce atsak eminim birçok sektör temsilcisi, ekonomist, işadamı ve politikacı “bunda ne var ki?” der ve akabinde de Türkiye ile Rusya’nın gelişen ticari – siyasi ilişkilerinden dem vurur bunun Türkiye ekonomisi üzerine katkılarını yazar, Türkiye’ye siyasi güç katacağını konu eder ülkemizin stratejik konumu ve kuvveti üzerinde denmedik laflar bırakmazlardı. Kamuoyu zaten gelişen Türkiye – Rusya ilişkilerinden dolayı kolayca hazırlanır ve ikna edilirdi. “Türk Telekom’u Araplara satmışız, Rusların nesi eksik” denirdi. Hatta Türkiye’nin bir kısmını ikna etmek için uğraş vermeye bile gerek kalmazdı. Geriye kalan kısmına da “bakın Türk Telekom’u Arapların elinden aldık, Ruslara verdik. Artık Arapların Türk Telekom’da kontrolü olmayacak” denirdi. Geleneksel Arap karşıtlığı düşüncelerinden dolayı Rusların Türk Telekom’u almasına sevinirdi desek pek de yalan olmaz.
Diğer yandan; böylesine bir haber 24 Kasım sonrası ajanslara düşmüş olsa herkes Türkiye’nin böyle bir şey yapmasına inanamaz olur, Türkiye’nin “milli güvenlik hassiyetleri”nden dolayı böyle bir satışın imkânsızlığı üzerinde durulurdu. Zaten 23 Kasım’da “sattıysam sattım” diyebilecek biri de 25 Kasım’da “zinhar, Türk Telekom’u Ruslara yedirip ülkemizin güvenliğini tehlikeye atmayız” diyecektir.
Türk Telekom’da Yabancı Hisselerin Gelişimi
Bütün bu spekülasyonlara, 23 ve 25 Kasım günlerinden kısaca baktıktan sonra gelelim “Türk Telekom gerçekten Ruslara satılabilir mi?” konusuna.. Ruslar Türk Telekom’u satın almak için harekete geçer mi? Bunun yolu var mı? Ya da nasıl olurdu?
Şimdi yakın geçmişte Türk Telekom içindeki yabancı hisse hareketlerine bir bakış atalım;
- 1 Temmuz 2005 tarihinde yapılan özelleştirme de Türk Telekom’un %55 hissesi 6,55 milyar dolar karşılığında Lübnanlı Oger Telecom ve İtalyan Telecom Italia firmasına satılmış, 14 Kasım 2005 tarihinde de imtiyazlık sözleşmesi imzalanmıştır. [5]
- 7 Temmuz’da dönemin Telekomünikasyon Başkanı Tayfun Acarer “Türk Telekom malı ile mülkü ile satıldı” diyerek Türk Telekom’a ait ne varsa yeni sahiplerine verildiğini açıkladı. [6]
- Bu arada özelleştirmeye karşı açılan davalar için Özelleştirme İdaresi, Danıştay’da savunma vermek zorunda kaldı.
- Telekom’u Oger Telecom ile birlikte satın alan Telecom Italia, Türkiye’de daha önce 2,5 milyar dolar + KDV vererek lisansını aldığı ve milyarlarca dolar yatırım yaptığı GSM firmasını [7] Türk Telekom’a sattı. [8]
- 2007 yılına gelindiğinde ise Telecom Italia, Türk Telekom’un sahibi olarak görülen Oger Telecom’daki %10 hissesini sattı. [9]
- 2008 yılında ise Suudi Arabistan devletinin telekom firması olan Saudi Telecom, Türk Telekom’un da %55’inin sahibi olan Oger Telecom’un %35’ini 2,6 milyar dolara satın aldı. Dolayısıyla çok korkulan Suudi sermayesi Türk Telekom’un içine % 19,25 oranda girmiş oldu ve bunu temsilen de 2 yönetim kurulu üyesi ile temsil edilmeye başlandı. [10]
Ruslar’ın Türk Telekom Hissesi Almasının Yolu Var mı?
Bu gelişmelere bakarsak, son 10 yıl içinde Türk Telekom için yabancı hisse hareketinin çok sorun edilmediğini görüyoruz. Zaten sözleşmede de, Lübnan merkezli Oger Telecom’a yönelik bir sınırlama olmadığı duyumumuz var.
Peki, bir Rus firması ya da Putin’in desteklediği Avrupa’da yerleşik bir Rus oligark Türk Telekom’u dolaylı olarak almak istese ne olurdu?
Türk Telekom’un kendi web sitesinde verdiği bilgilere göre Türk Telekom’un %30’u Türkiye Cumhuriyeti Hazine Müsteşarlığı’na, %55’i Ojer Telekom’a ait iken %15’i de halka açık durumdadır. [11]
Ojer Telekom ise, Lübnan merkezli Oger Telecom’un, Türk Telekom’u almak için kurduğu yerel şirketidir. Ana şirket Oger Telecom’un ortaklık yapısı ile ilgili detaylara ise firmanın web sitesinden ulaşmak mümkün değil. [12]. Tek bildiğimiz, 2008 yılında çıkan haberlerde Oger Telekom’un %35’inin Saudi Telecom tarafından alındığı bilgisi.[10]
Dolayısıyla da hisselere yeniden bakalım; Türk Telekom’un %30’u Türkiye Cumhuriyeti Hazine Müsteşarlığı’na, % 19,25’i Saudi Telecom’a, %35,75’i Harriri Ailesine, %15’i de halka açık durumdadır.
Bu bilgilere göre birisi Türk Telekom’un borçlarına ve zarar etmesine aldırmadan satın almak istese;
- Türkiye Cumhuriyeti’nin elinde bulunan Türk Telekom hisselerini Ruslara satabilir.
- Türk Telekom’un %55’ine sahip şirket Lübnanlı Oger Telecom Ruslara satılabilir
- Türk Telekom’un dolaylı ortağı olan Saudi Telecom’un Ruslar ile işbirliği yapması ya da hisselerin satılması mümkün.
- Harriri ailesi elindeki % 35,75’i satabilir.
- Rusların halka açık olan %15 hisseyi borsa yolu ile toplaması ve diğer hissedarlardan ihtiyacı kadar hisse satın alması mümkündür
Mevcut politik durumda birinci olasılığın en azından bugün için mümkün olmadığı hepimizin malûmu. Bu durumda geriye iki olasılık kalıyor. Lübnanlılar ve Suudiler, ki onların ne yapacağı tamamen politik gelişmeler ile doğru orantılı.
Suudi Arabistan Rusya’nın Suriye’ye yerleştirdiği S400 füzelerinin, Suudi’ler için değilse bile Lübnan üzerinde tehdit unsuru oluşturacağını söyleyebiliriz.
Ama Suudi’lerin de mali durumları pek parlak gözükmüyor. IMF’in açıklamaları, cari açıklarının 95 milyar $’larda olması ve üstüne de bugün aldıkları önlemleri görünce, zarar eden bir firmanın içinde daha fazla kalmak istemeyebilirler mi diye düşünüyor insan.
Türk Telekom’un %55’ini satın alan Oger Telecom’un 2005 – 2008 yılları arasında hisse yapısındaki değişiklikler ve bugün şirketin geldiği noktadaki durumu, Türk Telekom gibi ülkemiz açısından stratejik bir yapının değerlendirilmesinde önemli bir sorun. Her ne kadar altyapıyı kullanma hakkı 2026’da sona eriyor olsa da.
Tekrar başlığa döner ve tekrar sorarsak: “Ruslar, 25 Kasım sonrasında siyasi ve ekonomik alanda Türkiye’yi hedef alarak attığı adımlara Türk Telekom’u da eklemeyi düşünürse, bu nasıl engellenebilir? Sözleşmede buna dair bir şey var mı?
Yani sorulması gereken en önemli soru sanırım şu:
“Ruslar, Türk Telekom’u satın almak için harekete geçerse bunu gerçekten engelleyebilir miyiz?”
Yazarın notu: Bu yazının yazıldığı bu dönemde Rusya’dan Türkiye’ye yönelik İnternet saldırıları gerçekleştirildiği düşünülmektedir[13].
Bu saldırılar Türkiye’nin İnternet altyapısını çökertecek, hizmetleri etkileyecek seviyeye ulaşmış olmakla birlikte Türkiye’nin Siber Güvenliğini de tehdit etmekte ve Türkiye’nin ekonomisine de ciddi zararlar vermektedir.
Biz yılın son günlerinde, biraz beyin jimnastiği yaptık. Umarız sizi de düşündürtebilmişizdir.
[1] Alfa Grubu, Turkcell’de Kontrolü Almak için Rekabet Kurumu’na Başvurdu
[2] Alfa, Çukurova’nın Kredi Almasına Engel Olmak İstiyor
[3] Alfa Group, Turkcell Hisseleri ile Megafon’u Biraraya Getirmek İstiyor
[4] Turkcell Genel Kurulu Yine Tıkandı, Çoğunluk Toplanamayınca İptal Oldu
[5] Özelleştirme İdaresi Başkanlığı – Türk Telekom
[6] Acarer: ‘Türk Telekom, Malı ve Mülküyle Satıldı’
[7] 3cü ve 4cü GSM İhalesinde Fiyat 2,525 Milyar $+KDV
[8] Beklenen Gelişme; TIM Avea’dan Çekiliyor
[9] Telecom Italia, Oger Telecom’daki Hisselerini 477 M $’a Sattı
[10] Saudi Telecom, Oger’in % 35’ini 2,6 Milyar $’a Satın Aldı
[11] Türk Telekom Ortaklık Yapısı
[13] 6. Gününde Nic.tr Saldırısı Sürüyor Ama Açıklama Yok – Onun Yerine Yorumlar Var