Aşağıda yeni Yasanın muhtelif maddelerinde zikredilen sorumlular ve yükümlülükleri ayrı ayrı belirtilmeye çalışılacaktır:
A-Eser Sahibi:
Eser sahibi kavramı, Yasanın Tanımlar başlıklı 2 nci maddesinin ı) bendinde; “ Süreli veya süresiz yayının içeriğini oluşturan yazıyı veya haberi yazan, çeviren veya resmi ya da karikatürü yapan” olarak tarif edilmiştir.
- aa- Yasanın Cezai Sorumluluk başlıklı 11 inci maddesinin ikinci fıkrası; “ Süreli yayınlar ve süresiz yayınlar yoluyla işlenen suçlardan eser sahibi sorumludur.” demek suretiyle içeriğinde suç unsuru bulunan yazıyı veya haberi yazan, çeviren, resmi ya da karikatürü yapan kişiyi, suçu tarif eden ilgili yasa maddesindeki müeyyidenin muhatabı kılmıştır. Aynı cümle içerisinde süreli ve süresiz yayın ayırımı yapılırken iki defa peşpeşe yayınlar kelimesinin kullanılması uygun olmasa gerektir. Zira “Süreli yayınlar ve süresiz yayınlar” yerine “Süreli ve süresiz yayınlar” denilmesi şüphesiz daha uygun olurdu.
bb- Eser sahibi kavramının zikredildiği diğer bir madde Hukuki sorumluluk başlıklı 13 üncü madde olup bu maddenin ilk fıkrasında; “ Basılmış eserler yoluyla işlenen fiillerden doğan maddi ve manevi zararlardan dolayı süreli yayınlarda eser sahibi ile yayın sahibi ve varsa temsilcisi, süresiz yayınlarda ise eser sahibi ile yayımcı, yayımcının belli olmaması halinde ise basımcı müştereken ve müteselsilen sorumludur.” denilmek suretiyle, eser sahibinin, mevkutelerde ve süreli olmayan sair yayınlarda kendisi tarafından meydana getirilen içerikten dolayı maddi ya da manevi zarar meydana gelmişse sorumlu tutulacağı dile getirilmiştir.
B- Sorumlu Müdür, Sorumlu Müdürün Bağlı Olduğu Yetkili:
Sorumlu müdürle ilgili düzenleme Yasanın 5 inci maddesinde yer almış olup eski Yasadan farklı olarak ilk bakışta dikkati çeken hususlar şunlardır:
Sorumlu müdür olabilmek için on sekiz yaşını bitirmiş olmanın yeterli görülmesi,
Ortaöğretim mezunu olmanın kafi sayılması,
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayanlara da bu imkanın sağlanması,
Sorumlu müdürün TBMM üyesi olması halinde sorumlu müdürlüğü üstlenmek üzere sorumlu müdür yardımcılığının ihdası.
Eski Yasanın 5 inci maddesindeki düzenlemenin de gerisine gidilerek 21 yaştan 18 yaşa, lise tahsilinden ortaöğretim seviyesine inilmesinin mantıklı hiçbir açıklaması bulunmamaktadır.
Keza Müdür kelimesinin sözlük anlamının; İdare eden, yöneten, yönetmen, direktör” olduğu hususunun hiç dikkate alınmadığı da ortadadır. Ortaokul mezunu, 18 yaşını yeni bitirmiş ve dolayısıyla çocukluktan yeni kurtulmuş bir kişinin tirajı belki on binlerle ifade edilebilecek olan bir süreli yayını nasıl idare edip yöneteceği doğrusu merak konusudur.
Yasakoyucu da sorumlu müdürün konumundaki bu zafiyetin farkında olmuş olacak ki eski Yasada olmayan bir düzenleme ile sorumlu müdürün bağlı olduğu yetkili gibi bir kadro ihdas etme zorunluluğunu hissetmiştir. 11 inci maddenin 3 üncü fıkrasındaki düzenlemeden; yayın yönetmeni, genel yayın yönetmeni, editör, basın danışmanı gibi sıfatlarla anılan kişilerin sorumlu müdürün üzerinde yer aldıkları anlaşılmaktadır Bu yetkilinin isminin 7 nci maddede düzenlenen beyannamede zikredilmesi şartının aranmaması önemli bir eksikliktir.
Madem ki bu kişi sorumlu müdürün de üzerinde yer almaktadır, mevkute beyannamesinin dahi bu kişi tarafından imzalanması gerekirdi. Sorumlu müdürlerin eski Yasada olduğu gibi 21 yaşını bitirmiş, üniversite ve tercihan İletişim Fakültesi mezunu adaylar arasından intihap edilmesi ve böylece gerek yaş ve gerekse tahsil yönünden nitelikli olmaları durumunda böyle bir kadroya ihtiyaç duyulmayacağı izahtan varestedir.
Eski Yasanın 6 ncı maddesi özellikle sorumlu müdürlük ile milletvekilliğinin aynı şahıs üzerinde birleşemeyeceği yönünde amir hüküm getirmişken yeni düzenleme ile milletvekillerine sorumlu müdür olma imkanının getirilmesi de şık olmamıştır. Milletvekillerine önemli mevkutelerde bol paralı iş olanağı sağlama gayretinden başka bir şey değildir. Bu imkanı milletvekillerine sağlayabilmek için sorumlu müdür yardımcılığı gibi bir kadro ihdas edilmesi, Türk vatandaşı olmayanlara sorumlu müdür olma imkanının getirilmesi ileride sorun yaratacak düzenlemelerdir.
Sorumlu müdürler ve bağlı oldukları yetkililer;
- aa- Cezai sorumluluk başlıklı 11 inci maddenin 3 üncü fıkrasına göre; süreli yayınlarda eser sahibinin belli olmaması, yayım sırasında cezai ehliyetinin bulunmaması, yurt dışında bulunması nedeniyle Türkiye’de yargılanamaması, verilecek cezanın eser sahibinin diğer bir suçtan dolayı kesin hükümle mahkum olduğu cezaya etki etmemesi hallerinde eser sahibinin ihlal ettiği yasa maddesindeki müeyyideye,
bb- Düzeltme ve cevap başlıklı 14 üncü maddede zikredilen tekzip hakkının kullanılması ile ilgili düzenlemelere aykırı hareket etmeleri durumunda Düzeltme ve cevabın yayınlanmaması başlıklı 18 inci maddede öngörülen müeyyideye,
cc- Zorunlu bilgileri göstermeme başlıklı 15 inci maddeye göre; Yasanın 4 üncü maddesindeki bilgilerin süreli yayınlarda gösterilmemesi veya hakikate aykırı gösterilmesi durumunda bu maddedeki müeyyideye,
dd- Durdurulan yayının yayımına devam etme başlıklı 16 ncı maddesindeki düzenlemeye göre; 8 inci madde uyarınca mahkeme kararıyla yayını durdurulan mevkutenin yayınına devam edilmesi durumunda bu maddedeki müeyyideye muhatap olacaklardır.
Geçici madde 1’e göre sorumlu müdürler; bu Yasanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren otuz gün içinde yayınların türünü yönetim yerinin bulunduğu mahal Cumhuriyet Başsavcılığına bildirmek zorundadırlar, aksi halde beş yüz milyon liradan yirmi milyar liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılabilirler.
Geçici madde 2, bu Yasanın yürürlüğe girdiği tarihten önce kamu kurum ve kuruluşlarınca yayımlanmakta olan süreli yayınların sorumlu müdürlerine altı ay içerisinde süreli yayının basım ve yayımını bu Yasada öngörülen hükümlere uygun hale getirme mükellefiyeti yüklemişse de buna uymamanın müeyyidesini göstermemiştir.
Yazının devamını 5187 Sayılı Basın Kanunu’nda Sorumluluk-2 başlığı altında okuyabilirsiniz.