Yazının ilk bölümü için 5187 Sayılı Basın Kanunu’nda Sorumluluk-1 başlığı altına bakınız.
C- Yayımcı:
“Yayım” kelimesi, Yasanın Tanımlar başlıklı 2 nci maddesinin b) bendinde; Basılmış eserin herhangi bir şekilde kamuya sunulması, “Yayımcı” kelimesi ise aynı maddenin j) bendinde; Bir eseri basılmış eser durumuna getirip yayımlayan gerçek veya tüzel kişi olarak tarif edilmiştir. Sözlüklerde ise “Yayım”; Kitap, gazete gibi okunacak şeylerin basılıp dağıtılması. Herhangi bir eserin radyo ve televizyon aracılığıyla dinleyiciye, izleyiciye ulaştırılması, neşir, “Yayımcı” kelimesi ise; Bir sanatçının, bir yazarın eserini yayımlayıp satışını sağlayan kimse veya kuruluş, naşir, tabi, editör. Herhangi bir eserin radyo ve televizyon aracılığıyla dinleyiciye, seyirciye ulaştırılmasını sağlayan kimse olarak tanımlanmaktadır.
Bütün bu tariflerden, yayımcının; süreli veya süresiz yayınların içeriğini teşkil eden yazı, makale, karikatür, resim gibi eserleri eser sahiplerinden bir şekilde temin ederek matbaada basımını ve okuyucuya ulaştırılmak üzere dağıtımını üstlenen, bunun için sermaye koyan, yayın politikası konusunda karar veren ve uygulayan gerçek ya da tüzel kişi olarak algılanması gerektiği ortaya çıkmaktadır.
Yasanın 6 ncı maddesi kamu kurum ve kuruluşlarının da süreli yayın sahibi olmalarına cevaz vermektedir. Yasada bu konuda ayrı bir düzenleme olmamakla birlikte şüphesiz ki gerçek ya da tüzel kişilerle kamu kurum ve kuruluşları süresiz yayın olarak nitelendirilen kitap ve benzeri yayınları yapabilirler.
Yasanın yayımcıya eski Yasadan farklı olarak çok daha fazla sorumluluk yüklediği, eskiden sorumlu müdürleri mes’ul kıldığı konularda yayımcıyı muhatap aldığı aşağıdaki düzenlemelerden açıkça anlaşılmaktadır:
- aa- 8 inci madde; mevkute beyannamesindeki eksikliklerin giderilmesini, gerçeğe aykırı hususların düzeltilmesini yayın sahibinden beklemektedir. Sorumlu müdürün görevinden ayrılması halinde yenisi tayin edilinceye kadar sorumluluk yayın sahibine veya temsilcisine aittir.
bb- 11 inci maddenin 3 üncü fıkrasına göre; süreli yayınlarda sorumlu müdürün ve sorumlu müdürün bağlı olduğu yetkilinin karşı çıkmasına rağmen yayımın yapılması halinde cezai sorumluluk yayımın yapılmasını emreden yayımcınındır. Aynı maddenin 4 üncü fıkrasına göre ise; süresiz yayınlarda eser sahibinin belli olmaması, yayım sırasında cezai ehliyetinin bulunmaması, yurt dışında olması nedeniyle Türkiye’de yargılanamaması, verilecek cezanın eser sahibinin diğer bir suçundan dolayı kesin hükümle mahkum olduğu cezaya etki etmemesi hallerinde cezai sorumluluk yine yayımcıya aittir.
cc- Hukuki sorumluluk konusunu düzenleyen 13 üncü maddenin 1 inci fıkrası, süreli ve süresiz yayın ayırımı yapmaksızın maddi ve manevi zararlardan eser sahibi ile birlikte yayımcı ve varsa temsilcisini mes’ul tutmaktadır.
dd- 16 ncı madde; 8 inci madde uyarınca mahkeme kararıyla durdurulan yayına usulüne uygun beyanname vermeden veya değişiklikleri bildirmeden devam eden yayımcıyı, sorumlu müdür ve bağlı olduğu yetkili ile birlikte bir milyar liradan on beş milyar liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırmaktadır.
ee- Yayımcı, düzeltme ve cevabın yayımlanmaması başlıklı 18 inci maddenin ikinci fıkrasına göre; tekzip hakkına riayetsizlik hallerinde sorumlu müdür ve bağlı olduğu yetkili hakkında hükmedilen ağır para cezasının ödenmesinden bu kişilerle birlikte müteselsilen sorumludur. Aynı maddenin üçüncü fıkrası yayımcıya; düzeltme ve cevap yazısının yayımlanmaması veya 14 üncü maddenin birinci fıkrasında belirtilen şartlara uyulmaksızın yayımlanması hallerinde bu yazının tirajı yüz binin üzerinde olan iki gazetede ilan şeklinde yayımlanması kararı verildiğinde bu masrafı ödemek yükümlülüğünü getirmiştir.
ff- Yargıyı etkileme başlıklı 19 uncu maddenin 1 inci fıkrası; hazırlık soruşturması sırasında ve henüz bu soruşturma takipsizlik kararı ya da iddianame ile sonuçlanmadan belge içeriklerini yayımlamaktan, 2 nci fıkrası; görülmekte olan kamu davası kesin hükümle sonuçlanmadan mütalaa yayımlamaktan da yayımcıyı sorumlu tutmuştur.
gg- Cinsel saldırı, cinayet ve intihara özendirme başlıklı 20 nci maddeye aykırı yayınlardan,
hh- Kimliğin açıklanmaması başlıklı 21 inci maddeye aykırı neşriyattan,
ıı- Yeniden yayım başlıklı 24 üncü maddenin birinci fıkrasında düzenlenen; başka bir süreli yayında yayımlanmış haber, yazı ve resimleri kaynak göstermeksizin yeniden yayımlamaktan, ikinci fıkrasında yaptırım altına alınan; yeniden yayım hakkı saklı tutulmuş olmasına rağmen süreli yayın sahibinin izni olmaksızın yeniden yayımlamaktan da yayımcı mes’ul kılınmıştır.
Burada yeri gelmişken Yasanın Tanımlar başlıklı 2 nci maddesinin l) bendindeki yeni bir düzenlemeden bahsetmek gerekir.
Yeni Yasa, Tüzel kişi temsilcisi kavramını getirmiş olup bu kavramı; Yayın sahibi veya yayımcının tüzel kişi olması halinde bu tüzel kişiliğin yetkili organı tarafından yöneticiler arasından belirlenen gerçek kişi veya kamu kurum ve kuruluşlarınca belirlenen gerçek kişi olarak açıklamaktadır. Böylece; tüzel kişilerin, şirketlerin sahibi oldukları büyük medya kuruluşlarında en büyük hissedarların sahip gösterilme zorunlulukları ortadan kaldırılmış, yönetim kurulları tarafından tensip edilen sıradan bir yönetici tüzel kişi temsilcisi sıfatı ile ileride gündeme gelebilecek davalarda sanık ya da davalı statüsüne sokulmuş bulunmaktadır.
Medya patronları lehine bir düzenleme olduğu tartışmasızdır. Bundan böyle tekel oluşturmuş patronları sanık ya da davalı olarak mahkemelerde göremeyeceğimiz anlaşılmaktadır.
Geçici madde 1’e göre yayımcılar; bu Yasanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren otuz gün içinde yayınların türünü yönetim yerinin bulunduğu mahal Cumhuriyet Başsavcılığına bildirmek zorundadırlar, aksi halde beş yüz milyon liradan yirmi milyar liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılabilirler.
Geçici madde 2, bu Yasanın yürürlüğe girdiği tarihten önce kamu kurum ve kuruluşlarınca yayımlanmakta olan süreli yayınların temsilcilerine altı ay içerisinde süreli yayının basım ve yayımını bu Yasada öngörülen hükümlere uygun hale getirme mükellefiyeti yüklemişse de buna uymamanın müeyyidesini göstermemiştir.
Yazının devamı için 5187 Sayılı Basın Kanunu’nda Sorumluluk-3 başlığı altına bakınız.