Anayasa Mahkemesi (AYM), internet ortamında yayımlanan çok sayıda haber içeriğine yönelik alınan erişim engelleme kararlarına karşı yapılan 502 bireysel başvuru için “hak ihlali” kararı verdi. Erişime engellenen haberlerin 118’si Diken, 87’si Duvar, 36’sı BirGün, 31’i Artı Gerçek, 11’i Sendika.Org. ve 23’ü ise EngelliWeb içerikleri oldu. İfade özgürlüğünün ihlal edildiği belirtilen kararın gerekçesinde ilgili düzenlemede öngörülen sistemin etkili başvuru hakkı yönünden de “yapısal bir sorun” içerdiği kanaatine varıldığı belirtildi.
Konuyu İfade Özgürlüğü Derneği’nden Prof.Dr.Yaman Akdeniz’e sorduk. Şöyle yorumladı;
“Konuyu yakından takip edenler açısından Anayasa Mahkemesi’nin 502 başvuruyu birleştirip vermiş olduğu ifade özgürlüğü ihlal kararı hiç de şaşırtıcı değil. Bu karar Ocak 2022 başında yayınlananan Keskin Kalem (Diken) ve Diğerleri pilot kararının uygulaması aslında.
O kararında zaten Anayasa Mahkemesi 5651 sayılı Yasanın 9. maddesiyle ilgili yapısal sorunlar tespit etmiş ve Meclise yasada değişiklik yapması için bir yıl süre verip, pilot kararının icrasını bir sene ertelemişti. Fakat, bir değil tam 2 sene bekledi Anayasa Mahkemesi.
Dolayısıyla, bu 502’lik birleştirme kararı zaten çok gecikmiş bir karar. İçeriğini de incelediğimiz zaman (bkz. https://x.com/cyberrights/status/1755142604512018764) bireysel başvuruların 201’ten beri yapıldığını görüyoruz. O bakımdan bazı başvuruların kararı bağlanması tam 10 sene sürmüş oldu.
Bir başka deyişle, hükümeti rahatsız edecek nitelikteki başvuruları Anayasa Mahkemesi elinden geldiğince bekletmiş oldu.
Bir diğer taraftan hiç bir şey Türkiye’de kolay olmuyor. 502 başvurunun 352 tanesi, dolayısıyla yüzde 70’i İfade Özgürlüğü Derneği hukuk ekibi tarafından yapılmış başvurular. 2014’ten bir, 2015’ten 7, 2016’dan 21, 2017’den 17, 2018’den 22, 2019’dan 47, 2020’den 34, 2021’den 68, 2022’den 94 ve 2023’den 41 başvurumuz var ihlal verilen.
Tüm bu başvurularla biz Anayasa Mahkemesini önce pilot karar vermeye zorladık, arkasından da 9. madde hükmünü iptal etmeye. Arkasından da bu toplu ihlal kararı geldi. Meclisten belki iptal edilen 9. madde hükmünün yerine daha da kötüsü gelecek. Fakat bizim istikrarlı ifade özgürlüğü mücadelemiz devam edecek.”
Erişim engeli kararları arasında Soma’da bir madenciye tekme atan eski Başbakanlık Müşaviri Yusuf Yerkel’in 352 haber içeriğine yönelik aldırdığı karar da yer aldı. 17-25 Aralık yolsuzluk skandalı, MİT tırları davası, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a ilişkin karikatür, Bilal Erdoğan hakkında İtalya’da soruşturma başlatılması, Sümeyye Erdoğan ve Berat Albayrak’a ilişkin haberler de AYM’ye taşınan içerikler arasında. Dönemin Başbakanı Ahmet Davutoğlu’nun aldırdığı bazı haber yasakları da bireysel başvuruya konu oldu.
Erişim engellerinin kaldırılması için kararın örneğini ilgili sulh ceza hakimliklerine gönderen Yüksek Mahkeme, başvuruculara tazminat ödenmesine de karar verdi. Mahkeme, 10 yıl içinde farklı kişiler adına 90’dan fazla bireysel başvuru yapan avukata tek vekalet ücreti (18 bin 800 TL) ödenmesini de kararlaştırdı.
Kararın ifade özgürlüğü yönünden gerekçesinde AYM’nin daha önce aldığı “Keskin Kalem Yayıncılık ve Ticaret A.Ş. ve diğerleri” kararına atıf yapıldı. Bu kararda, sorunun yapısal olduğu ve TBMM’den bir yıl içinde yasal düzenleme yapılmasının istendiği ve kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasının üzerinden bir yıl geçtiği hatırlatıldı. Kanundan kaynaklanan ihlalin giderilmesi için sağlanması gerektiği belirtilen güvencelerin sağlanmadığı, tespit edilen yapısal sorunun çözümü için gerek yasama organı gerek ilgili kamu otoritelerince bir değişiklik gerçekleştirilmediği ve önlem alınmadığı kaydedildi.
Gerekçede “tüm başvurucuların ifade özgürlükleriyle bağlantılı olarak Anayasa’nın 40. maddesinde güvence altına alınan etkili başvuru haklarının ihlal edildiğine karar verilmesi gerektiğine” dikkat çekildi.