Covid salgınının başladığı 2020 başından itibaren dünyanın odaklandığı konuların başında “Çip Krizi” geliyor. Sektörleri vuran bu krizin son kurbanı da, bankaların dağıttığı EMV çipli kartlar. Birden fazla bankadan kullanıcılara şöyle mesajlar geliyor (imla hataları sms mesajı olmasından ötürü);
“Degerli Musterimiz, cip tedariginde yasadigimiz gecikme nedeniyle XXX Kart talebinizi henuz karsilayamadik. Kartiniz teslim edilene kadar, XXX kredi karti veya XXX uzerinden karekod ile ATMlerimizden hesabiniza ulasabilirsiniz. Ayrica,alisverislerinizde TR Karekod ile Android ve NFC ozellikli cep telefonlariyla ise Mobil uygulama uzerinden temassiz odeme yapabilirsiniz. Gecikmenin telafisi amaciyla yeni kartinizi teslim aldiktan sonraki 5 is gunu icinde, kartiniza 100 TL MaxiPuan yuklenecektir.Anlayisiniz icin tesekkur ederiz.”
Konuyu uzmanlara danıştık. Bu sıkıntının tek nedeni “Çip sıkıntısı” değil, yanısıra bankalarımızın yürüttükleri “Emeklilik Promosyonu” sıkıntıyı katlamış durumda. Çünkü bu promosyonda her emekli için 2 ya da 3 kart düzenleniyor. Yani banka kartı, kredi kartı ve hatta ulaşım kartı.
Ülkemizde elektronik kart üreten 3 tesisin üretim hacminin yıllık 100 milyon adet civarı olduğu belirtiliyor. Hem bu ekstra talepler, hem de bazı bankaların yedekli çalışmak için ihtiyacından fazla kart talep etmesi sonucunda, şubata kadar sipariş hacimlerinin dolu olduğu kaydediliyor.
Kart Sürelerinin Uzatılması, Güvenlik Açısından Sorun Yaratır mı?
Yaratmaz ancak e-Ticaret alışverişlerinde “son tarih” açısından sorun olabilir. Yönetilmesi zor bir süreç.
EMV uyumlu çiplerde 3 katlı güvenlik testi bulunuyor. Kart üreticisi firmanın testi, EMV’nin (Europay, Mastercard ve Visa) testi ve son olarak da kullanacak olan bankanın testi.
Fiziksel POS ve ATM’lerde son kullanma tarihi geçmiş kartlar (banka bunu düzelteceği için) kullanılabilir. Ancak internet alışverişi için, bankanın ilgili alışveriş sitelerine bilgi göndermesi ve kullanıcıya da “son tarihi şuraya aldık” demesi lazım. Bu durumda, internetten mesela 10/22 yerine 10/25 yazabilir ve sorun yaşamadan geçebilirsiniz.
Ama diğer bir çözüm sanal kart kullanımı olabilir. Ya da bazı bankaların yaptığı gibi, banka kartı ve kredi kartını birlikte, tek kart olarak basabilir.
Bankaların pazarlama ekipleri, bazen müşterilerin talebi olmadan da kart basabiliyor. Bu dönemde bazı bankaların personelini “kullanılmayan kartları bile kapatın” şeklinde uyardığı kaydediliyor.
Ehliyet ve TC Kimlik Ertelemesi de Aynı Nedenle
Bu arada çip sıkıntısının covid’den kaynaklanan tedarik zinciri bozulmasına Ukrayna savaşı da katkıda bulundu. Şimdi bir de maden sorunu var. Dolayısıyla ehliyet, TC Kimlik gibi diğer çipli kartlarda da ertelemeler yapılmasının nedeni aynı.
Kartlarda Çip Nerede ve Ne İçin Kullanılıyor
Kredi kartlarında, 1960’ların başından itibaren manyetik şerit yer alıyor. Bu şeritler, bankaların kendi standartlarına göre kodladıkları kart numarası, kart sahibinin adı-soyadı, banka hesap numarası gibi bilgiler içerebiliyor. Sorun şu ki, bu bilgiler hacklenebiliyor. Örneğin güvenilir olmayan tüccarların POSlarında ya da ATM’lere hırsızlarca yerleştirilen cihazlarla kolaylıkla kopyalanabiliyor.
2008’de Avrupa’da gıda mağazalarında kullanılan kredi kartlarından yüksek oranda çalınma olayları meydana gelince, çipli kartlara geçiş düşünülmeye başlandı. EMV standardı zaten 1994’den beri geliştiriliyordu.
Europay, Mastercard, Visa’nın başharflerinden oluşan EMV ödeme sistemi, pos cihazlarına takılan, temassız ya da mobil ödemelerde kullanılıyor. EMV çipler ise 2015’lerden itibaren yaygınlaştırıldı ve Mastercard 2024’den itibaren kartlarında manyetik şerit istemiyor. Şu anda kartlarda her ikisi de yer alıyor.
Çip ve Pin olarak adlandırılan kredi kartları, eski manyetik şeritli kartlara nazaran önemli ölçüde daha güvenilir. Her işlem başlatıldığında yeni bir şifreli kod oluşturur, dolayısıyla hırsızların elde etmesi zordur.
Başka deyişle, bir kartın manyetik şeridindeki veriler zamanla aynı kalırken, kartınızdaki çip, her işlem için yalnızca bir kez kullanılabilecek benzersiz bir kod üretir. Yani hırsız pos’ta kopyalama yapsa bile kullanamaz.
EMV Çiplerinin Durumu Nedir, Global Sıkıntı Ne Düzeyde?
2020 yılı başında salgın başladıktan sonra, uzaktan eğitim, uzaktan çalışma nedeniyle bilgisayar talebi yükseldi. Buna ek olarak kalabalıkta seyahat etmek istemeyenler, daha önce servisle işe giderken, bireysel gitmek için otomobil aldılar.
Bu sektörler, yüksek kaliteli yani pahalı çipler kullanıyor. Üreticiler bu nedenle salgının talebin arttığı ama üretimin (hastalanan ya da karantinada olan çalışanlar, enerji ve su sıkıntısı yüzünden) kısıtladığı dönemde, üretim hatlarını bu pahalı çiplere göre düzenlediler.
Dolayısıyla daha düşük çiplerin kullanıldığı sektörler krizi daha çabuk duydular. Örneğin ulaşım kartları. İkinci seviyede mobil operatörlerin sim kartları sorun yaşadı. Bu dönemde çipli sim kartlar 2-3 kat pahalılandı.
Bankaların kullandığı EMV çipler daha çok sıkıntı yaşamaya başladılar. 2022’de bu sıkıntıya Ukrayna savaşı eklendi. Rusya ve Ukrayna’dan temin edilen Neon, Palladyum gibi madenlerde sıkıntı yaşandığı ve günümüzde global çapta talebe bağlı olarak % 10-15 düzeyinde arz açığı olduğu kaydediliyor.
Bu da fiyatları da etkiliyor. Nilson raporu EMV uyumlu çiplerin fiyatlarının 2021’de % 50’den fazla arttığını, 2022’de % 20’den fazla artmasının beklendiğini gösteriyor.
Dolayısıyla pazarda son 6 aydır, normal fiyatının 3-4 katı fiyatla spot çiplerin bulunabildiği kaydediliyor. ABI Research firması, tüm bu nedenlerle geçen yıl yaptığı tahminde, 2022 sonuna kadar 1 milyar ödeme kartının verilmesinin engelleneceğini öngörmüştü. Ukrayna savaşı ile bilikte sıkıntının tam anlamıyla bitişi için ise 2024 sonuna tarihi verilmeye başlandı.