Günümüzde, dünyada ve ülkemizde maalesef çeşitli tekelleşmeler görüyoruz. Ama sorarsanız, herbirisi “biz tekel değiliz” diyerek, çeşitli bahaneler öne sürüyor ve aslında emsal olamayacak olan örneklemelerle konuyu değiştirmeye çalışıyorlar.
Tekelleşmenin tarihte emsali görülmedik boyutlarda olmasının önemli bir nedeni, mevzuatın bir nedenle işletilmeyişi. Bu bazen “sektör yeni olduğu için –arama motoru ve reklamcılığı örneğindeki gibi– mevzuatın arkadan gelmesi, yetişememesi anlamına geliyor. Bazen mevzuatın daha hazırlanmasında düzenleme yetkililerinin etki altında bırakıldığı raporlanıyor. Bazen de –ülkemizde çokça örneğinin görüldüğü üzere– mevzuat mevcut olsa da, genellikle siyaseten işletilmiyor ve bypass ediliyor.
ABD’nin Antitröst Tarihi
Ama bu hafta antitröst karşıtı yaklaşımlar açısından çok önemli bir kararın ABD’den çıktığını gördük. Google, “arama motoru işini” hedef alan yüzyılın en büyük antitröst davasını kaybetti. Üstelik reklamcılığa odaklanan ikinci davası 2024’ün sonlarına doğru planlandı. O da geliyor.
Bunlar sadece ABD açısından değil, dünya açısından da nadir ve tarihi olaylardan birisi. ABD yükselen Sanayi Devriminin getirdiği yeni sektörlerde 1800’lerin son 10 yılından başlayarak, tren hatları, çelik, petrol, tütün konularındaki dev şirketlerle mücade etti ve antitröst düzenlemeleri yayınladı. FTC (Federal Ticaret Komisyonu) de bu dönemde kuruldu.
Google Antitröst Davası
Şimdi ABD’nin karşısında (ve de tabii ki tüm dünyanın da sorunu), “Big Tech” yani dev internet şirketleri var. Bunların büyüme döneminde yani 2000-2010 aralığına bakıldığında ABD destekledi. Özellikle de Avrupalı ülkelere karşı. Ama 2015’lerden bu yana olayın farkındalar ve çare arıyorlar. Öyle ki, Biden geçen yıl başında, Cumhuriyetçi ve Demokratlara, BigTech’e karşı birleşme çağrısı yaptı. Ama bu kolay bir şey değil.
Çünkü bu firmaların çok büyük bir para gücü var ve bu gücü, bu tür önlerini kesen konularda da kullanıyorlar. Örneğin 1990’larda Microsoft’a açılan rekabet davaları, Amerikan mahkemelerinin başarısızlığı ile sonuçlandı.
Big Tech önüne çıkan tüm sektörleri ve firmaları silindir gibi eziyor. Her sektöre el atıyor. Bu sektörlerde firmaları da satın alarak ya da rekabet gücünü asimetrik kullanarak yok ediyor.
Google’a Açılan 2 Antitröst Davası
ABD şimdi bu firmalara karşı mahkemelerle mücadele ediyor. Bu yazımızda, hafta başında antitröst davası sonuçlanan Google ile ilgili mahkemelere bakacağız…
2000’lerin başında piyasaya sürdüğü arama motoru teknolojisi ile interneti ve reklamcılığı yeniden şekillendiren Google’ın arama arenasındaki hakimiyeti karşısında, ABD hükümeti şirketin rakiplerini dışlayarak ve kamuoyunun zararına olacak şekilde hakimiyetini sürdürmek için piyasayı manipüle ettiği iddiasıyla iki büyük antitröst davası açtı. İlki arama motoru işine, ikincisi reklamcılık konularında.
İlk dava , 2023 yılının eylül ayının ortalarında başladı ve kapanış savunmalarının sunulmasıyla 2024 yılının mayıs ayında sona erdi. Sonucunu da bu hafta başında gördük. Reklamcılığa odaklanan ikinci davasının bu yılın sonlarına doğru görülmesi planlanıyor.
Arama Motoru Davasındaki Gelişmeler
Şimdi davalarda adım neler olduğuna yakından bakalım;
Ekim 2020 : Adalet Bakanlığı, 11 eyaletin başsavcısıyla birlikte, Google’ı, Sherman Yasası’nın 2. Bölümü’nü ihlal ederek yasadışı bir şekilde tekel tuttuğu gerekçesiyle DC federal bölge mahkemesinde dava etti. Dava, Google’ın, iPhone başta olmak üzere, çok sayıda farklı donanım ve yazılım uygulamasında “varsayılan arama motoru” olarak kullanımını zorunlu kılan özel sözleşmelere odaklandı.
Aralık 2020 : Yargıç Amit Mehta, Michigan, Wisconsin ve California’nın davaya dahil edilmesini onayladı.
Ocak 2021 : Google, Adalet Bakanlığı ve ilgili başsavcılar tarafından iddia edilen birçok olguyu kabul ederek karşı cevap sundu. Bu cevapta hükümetin yasadışılık iddialarının özünü kategorik olarak reddetti.
Mart 2021 : Google ile çeşitli hükümet davacıları arasındaki görüşmeler devam ederken, periyodik durum raporları sunuluyor.
Haziran/Temmuz 2021 : İnceleme süreci devam ediyor ve ABD ile Google, mahkemeye mühürlü olarak birkaç belge sunuyor. Microsoft da, Google’ın şirket kayıtları için gönderdiği celplere yanıt olarak iki mühürlü belge sunuyor ve Apple, hükümetin bazı iç bilgilerine erişim talebinde bulunmasının ardından davaya dahil oluyor. Microsoft ve Apple gibi bu şirketler, taraf olmasalar bile davayla ilgilidirler çünkü dahili kayıtları Google ile ilişkileri ortaya koyuyor.
Ağustos-Ekim 2021 : Yelp ve Samsung’un da katılmasıyla incelemeyle ilgili hareketler ve emirler devam ediyor.
Aralık 2021 : Yargıç Mehta, Colorado’nun iddialarını davanın genelinden şartlı olarak ayırarak, söz konusu eyaletin sorumluluk ve çözüm yollarına ilişkin ayrı davaların “Mahkeme ve Taraflar için daha uygun olacağını ve bu davayı hızlandırıp ekonomik hale getireceği” kararı verdi.
Mayıs 2022 : Yargıç Mehta, Google’ın belgeleri yanlış bir şekilde avukat-müvekkil ayrıcalığı olarak sınıflandırması nedeniyle yaptırım uygulanması yönündeki hükümet talebini reddetti. Davacılar, Google’ın avukatlarının alıcı olarak listelendiği veya CC’ye eklendiği ancak avukatların hiçbir zaman yanıt vermediği e-postaların avukat-müvekkil ayrıcalığı kurallarının kötüye kullanılması anlamına geldiğini ileri sürmüştü.
Mayıs 2022 : Tüm inceleme materyalleri için son tarih olarak 17 Haziran belirlendi.
Aralık 2022 : Google, ayrı Colorado davasına ve daha büyük, Adalet Bakanlığı liderliğindeki davaya karşı özet yargılama için başvuruyor. Özet yargılama talebi, esasen bir davadaki taraflardan birinin, yargıcın kendi lehlerine karar vermesini ve davayı sonlandırmasını talep etmesi oluyor ve gerçeklere dayanarak, davayı hukuken kazanma hakkına sahip olduklarını savunuyor.
Ocak 2023 : Sekiz eyalet ve Adalet Bakanlığı tarafından, Doğu Virginia’daki federal bölge mahkemesinde ikinci bir dava açıldı. Google’ın reklamcılık işinin bölünmesini talep eden davacılar, Google’ı rakiplerini sıkıştırmak ve reklamcılık pazarının hem arz hem de talep tarafını kontrol etmek için çevrimiçi reklamcılık dünyasındaki baskın konumunu manipüle etmekle suçluyor. Şikayete göre Google, fiyatları manipüle ederek adil rekabeti engelledi, reklamverenleri alternatif platformlar ve reklam borsaları kullandıkları için cezalandırdı ve pazarı tekeline almak amacıyla bir dizi ek rekabet karşıtı davranışta bulundu.
Şubat 2023 : Arama motoru davasında davacılar, Google’ı bir davadaki ilgili delilleri yok etme, değiştirme veya saklamama anlamına gelen yağmalama ile suçlayarak yaptırımlar için harekete geçti. Reklam davasında ise Google, davayı Virginia Doğu Bölgesi’nden New York Güney Bölgesi’ne aktarmak için harekete geçti. Bu, davayı ilgili dijital reklamcılık antitröst davasıyla birleştirme girişimi olarak görüldü.
Mart 2023 : Google’ın reklam davasını New York’a taşıma talebi, tarafların karardan itibaren iki hafta içinde inceleme çizelgeleri önermelerini emreden Yargıç Brinkema tarafından reddedildi. İki hafta sonra Google, davacıların iddialarını destekleyebilecek belirli gerçekler değil, yalnızca yasal sonuçlar ürettiklerini savunarak bir iddiada bulunmamak nedeniyle davanın reddedilmesini istedi. Yargıç Brinkema, duruşma öncesi görüşmeleri Ocak 2024’e planladı.
Nisan 2023 : Yargıç Leonie M. Brinkema, Google’ın reklam davasındaki davayı reddetme talebini reddetti.
Haziran 2023 : Yargıç Mehta, arama davası için duruşma tarihini 12 Eylül 2023 olarak belirledi.
Temmuz/Ağustos 2023 : Google ve arama davasındaki davacılar, gerçek davada hangi delillerin dahil edileceğini veya hariç tutulacağını kontrol etmeye yönelik çalıştılar. Reklam davasında deliller üzerinde inceleme ve hareket uygulaması devam etti.
Ağustos 2023 : Yargıç Mehta, hükümetin Android işletim sistemi, Google Asistan ve IoT cihazlarının kullanımıyla ilgili sözleşmelerle ilgili antitröst suçlamaları konusunda maddi olguya ilişkin gerçek bir anlaşmazlık ortaya koymadığını söyleyerek arama davasında Google için kısmi özet kararı verdi. Ancak Google’ın münhasır “varsayılan arama” sözleşmeleriyle ilgili iddiaların yargılanmasına devam edilmesi izni verildi.
12 Eylül 2023 : Hükümet davaya başladı.
21 Eylül 2023: Yargıç Mehta, Google’ın Adalet Bakanlığı’nın bunları düzenli olarak yayınlamasına itiraz etmesinin ardından, şimdiye kadar çoğunluğu Google’ın dahili belgeleri olan mahkeme belgelerine kamu erişiminin kaldırılması gerektiğine karar verdi. Şirket, çalışanlarının gizliliği konusunda endişeli olduğunu söyledi.
26 Eylül 2023: Apple’ın Eddy Cue’su, eleştirmenlerin, yargıç Amit Mehta’nın, tanıkların ifadelerinin çoğunu gizli tutma, belgelerin büyük ölçüde sansürlenmesine izin verme ve bazı belgelerin kamuoyuna açıklanmasını engelleme kararını eleştirdiği Google arama davasında kapalı kapılar ardında ifade verdi — esas olarak Google’ın ısrarı üzerine, ancak Apple da dahil olmak üzere diğer şirketlerin talebi üzerine. Cue’nun ifadesinin sonunda — ve tüm taraflarca bir haftalık çekişmeden sonra — Yargıç Mehta, dava sırasında kullanılan belgelerin her günün sonunda çevrimiçi olarak yayınlanabileceğine karar verdi, ancak Google ve üçüncü taraflara, Adalet Bakanlığı bunları mahkemeye sunmadan önce sergilerin kamuoyuna gösterilmesine itiraz etmeleri için zaman tanıdı.
3 Ekim 2023: Google antitröst davasında savcılık tanığı olarak Microsoft CEO’su Satya Nadella, yapay zeka destekli aramanın gelmesiyle Google’ın tekel kârlarının yayıncıları kilitleyebileceği konusunda uyarıyor. Nadella, arama liderinin kullanıcı verilerini toplama ve analiz etmedeki muazzam rekabet avantajı göz önüne alındığında Google ile rekabet etmenin neredeyse imkansız olduğunu savundu. Ayrıca, Google’ın muazzam kârları ve arama pazarındaki kilidiyle, yapay zeka teknolojilerinin arama işini turbo hızlandıracağı yeni bir çağda tekel gücünü genişletmeye hazır olduğu konusunda uyardı.
18 Ekim 2023: Google savunmasına başladı. Arama motoru başkan yardımcısı Paul Nayak’ı ilk tanığı olarak kürsüye çağırdı. Nayak, ifadesinde ölçeğin önemini küçümseyerek makine zekasının , bilgi işlem altyapısının ve arama sonuçlarını kontrol eden 16.000 kişilik bir ekibin hizmet kalitesinin sürdürülmesi için çok önemli olduğunu vurguladı. DuckDuckGo CEO’su Gabriel Weinberg ve Microsoft CEO’su Satya Nadella da dahil olmak üzere Adalet Bakanlığı tanıkları, Google’ın varsayılan arama motoru statüsünün özel sözleşmeler ve Apple, Samsung ve diğer şirketlere yapılan milyarlarca dolarlık ödemelerle sürdürülmesinin bir sonucu olan sürekli artan bir veri hazinesi aracılığıyla rakiplerine karşı üstünlüğünü koruduğunu ifade etmişti. Bu verilerin Google’a arama motoru sonuçlarını iyileştirmede avantaj sağladığını söylediler.
31 Ekim 2023: Google CEO’su Sundai Pichai, şirketi ile Apple arasındaki ilişki hakkında uzun zamandır beklenen tanıklık için kürsüye çıktı. Google’ın Apple ile, Google’ı Apple’ın iPhone’ları, iPad’leri ve Mac’lerinde varsayılan arama motoru yapan bir sözleşme üzerindeki müzakereleri hakkında bazı ayrıntılar verdi. Google, Apple ürünlerinde varsayılan arama olma ayrıcalığı için milyarlarca dolar ödedi ve ilişki, davanın önemli bir parçasıydı – bu, Pichai’nin Adalet Bakanlığı’nın çapraz sorgusunda vurgulandı; Pichai, varsayılan arama durumunun pazar payının önemli bir itici gücü olduğunu itiraf etti.
16 Kasım 2023: Yargıç Mehta’nın duruşma sonrası sunumlar için talimatlar vermesiyle davanın delil aşaması sona erdi. Önemli miktarda sansür ve kapalı kapılar ardındaki tanıklıklara rağmen, dava dünyanın en büyük teknoloji şirketleri arasındaki ilişkiler hakkında bazı benzeri görülmemiş ayrıntıları ortaya çıkardı. Bunlar arasında Apple’ın Safari’deki Google aramalarından elde edilen arama gelirinin %36’sını elinde tuttuğu ve Apple’ın bir zamanlar Google’a karşı bir koz olarak Microsoft’un Bing arama motorunu satın almayı düşündüğü gerçeği de yer alıyor. Yargıç Mehta, davadaki kapanış konuşmalarını 1 Mayıs 2024’e planladı.
3 Mayıs 2024: İki gün süren kapanış savunmaları sırasında Adalet Bakanlığı, Google’ın arama reklamcılığında tekel olduğu iddiasını yeniden ele aldı ve Yargıç Mehta, diğer platformların Google’ın arama reklamcılığı işinin yerine geçebilecek bir şey olup olmadığı konusunda her iki tarafa da sorular sordu. Karara varmasının ne kadar süreceğini söylemedi ancak Google aleyhine karar verirse, herhangi bir çözüm olup olmadığına karar vermek için ikinci bir duruşma yapılacak.
5 Ağustos 2024: Dava Google için büyük bir yenilgi ile sonuçlandı. Yargıç Amit Mehta, şirketin arama işini korumak amacıyla rekabete aykırı davranışlarda bulunduğuna karar verdi. Mehta, 277 sayfalık kararda şunları yazdı:
“Tanık ifadelerini ve delilleri dikkatlice değerlendirip tarttıktan sonra, mahkeme şu sonuca varıyor: Google bir tekelcidir ve tekelini sürdürmek için tekelci gibi davranmıştır. Sherman Yasası’nın 2. Bölümünü ihlal etmiştir.”
Adalet Bakanı Merrick Garland, ise yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Google’a karşı kazanılan bu zafer, Amerikan halkı için tarihi bir kazanımdır. Hiçbir şirket, ne kadar büyük veya etkili olursa olsun, kanunun üstünde değildir.”
Mehta’nın kararı, rekabete aykırı davranışlara yönelik çözümler içermiyor; bunlara daha sonra karar verilecek.