Yükselen $ ve Euro değerleri, yükselmesi beklenen faizler ve sonbaharda sıkışması muhtemel ekonomi için nefesimizi tutarak bir de bunun üstüne tuz biber ekebilecek olan Yellen Faizini beklerken, farklı bir ülkeden farklı bir durumu hatırlatalım istedik. Evet dünyada negatif faiz işleten ülkeler de var. Yani ekonomisini döndürmek için dışarıdan gelecek sıcak paraya ihtiyacı olmayanlar.
İsveç’in merkez bankası Riksbank, repo için faiz oranlarını rekor negatif değer olarak tanımlanan % -0,35’de tutuyor. Bu oranın sonbahar ilerlerken % 0-40 ya da -0.45’e de düşmesi bekleniyor. Bunun anlamı, İsveç’de bankaya para yatıranların paralarına karşı faiz kazanması değil, para ödemesi. Negatif faizin nedeni de; insanları ya da kurumları riskli yatırımlardan ya da işlemlerden korumak olarak veriliyor.
Riksbank yetkilileri bu finansal stratejinin, İsveç’te 2 yıldır sabit duran fiyatları arttırmasını ve dolayısıyla enflasyonu da yükseltmesini umuyorlarmış. Bunun faydası ise ülkenin ekonomik görüntüsünü geliştirmekmiş.
Riksbank faiz oranlarını sıfırın altına ilk olarak şubat ayında indirmiş. Oranlar devamında inmeye devam etmiş. Şu andaki % -0,35’a ise temmuz ayında ulaşılmış.
Riksbank Başkanı Stefan Ingves “Bizim tahminimize göre, 2016 yılında enflasyon 2 puan yükselecek. Ama aynı zamanda hatırlamalıyız ki, dünyada belirsizlikler var. Bu nedenle eğer gerekirse, faizi daha da düşürmeye hazırız”
Riksbank, sonbaharda başlayacak olan ülke çapında sendikal maaş görüşmelerinde, maaşları, ülkenin enflasyon hedefine ulaşması için ortalama % 3 kadar arttırmayı öneriyor.
Ama sendikalar Merkez Bankasının yaklaşımına karmaşık bakıyorlar. Suçlayan da var, normal bulan da.
Negatif faiz oranlarının arkasındaki düşünce, firmaları ve bireyleri riskli yatırımlardan ve işlemlerden korumak olarak veriliyor. Negatif oranlar, pozitif oranlardan daha farklı çalışıyor. Şöyle ki; Kredi alanların bankaya faiz ödemesi ve bu parayı tasarruf edenlerin de paralarına ilave faiz kazanması yerine, bankalar kredi verirken ya da yatırım yaparken üstüne para veriyor. Mesela bir ev alırken kullanılan kredi için.
Bu faiz oranları ile İsveç kron’u euro ve dolar karşısında değer kazanıyor.
İsveç Ekonomisi Neden iyi?
İsveç ekonomisi ihracat ve yatırım nedeniyle iyi durumda. 2014 yılında GSMH’sı % 2,1 arttı. 2013 verilerine göre kişi başına gelir 60.000 $’ın biraz üstünde (2013’de toplam 580 milyar $).
İsveç’in ihracatının % 70’i Avrupa’ya yapılıyor. Buna karşılık ülkeye dışarıdan yapılan yatırım artıyor. 2014’de yatırım miktarı % 6,5 artmış.
Dünya çapında iş yapan İsveç şirketlerinden ilk akla gelenlerden örnek verirsek, bugün telekom altyapısı konusunda dünyanın önde gelen firmalarından olan Ericsson, dünyanın en büyük telekom operatörlerinden TeliaSonera (ya da Sonera Holding), IKEA, Astra Zeneca, Volvo, İsveç çakısı ile de bilinen Victorinox sayılabilir.
Göçmenlerle birlikte nüfusu 10 milyon civarı olan İsveç’te işsizlik ise düşük durumda. Geçen yıl % 8 idi. Daha önce daha düşük orandaymış. Yeni artışın bir nedeni göçmenler olarak veriliyor.