Yıllar süren gecikmeden sonra, şimdiye kadar yapılmış en iddialı gözlemevi sonunda Dünya’dan ayrıldı. Şimdi derin uzayda yüksek riskli bir dizi yerleşme göreviyle karşı karşıya. Merakla beklenen bilim görevine başlaması biraz zaman alacak.
10 milyar dolarlık James Webb Uzay Teleskobu, dün (25 Aralık) Fransız Guyanası’ndan bir Ariane 5 roketinin üzerine fırlatıldı ve erken evreni, yakın ötegezegenleri ve daha fazlasını incelemek için uzun zamandır ertelenen bir görevi başlattı.
29 Günde L2’ye Seyahat
Tarihin en büyük, en iddialı uzay teleskobu, Mars yönünde 930.000 mil (1.5 milyon kilometre) uzaklıkta yerçekimsel olarak kararlı bir nokta olan Güneş-Dünya Lagrange Noktası 2’ye (L2) yöneliyor. Webb’in oraya varması 29 gün sürecek.
Bu süreç aynı zamanda çok heyecanlı çünkü dev aynaların hassas bir şekilde fırlatılması için origami (kağıt katlama sanatı) gibi katlanarak uzaya gönderildi. Şimdi o katlanan yerler açılacak ve çok hassas bir işlem boyunca hata olmaması lazım. Çünkü Hubble’da çıkan arızayı, uzaya yollanan astranotlar tamir edebilmişti ama JWST için bu bir sorun çünkü gördüğünüz gibi bir hayli uzağa gidiyor. Bu süreci burayı tıklayarak daha yakından anlayabilirsiniz.
Neler olacak? Mesela fırlatmadan bir gün sonra JSWST, görev ekibi ile iletişimi daha da kolaylaştırmak için yüksek kazançlı antenini Dünya’ya doğru döndürecek. Bundan bir gün sonra, uzay aracı yörüngesini L2’ye doğru düzenlemek için başka bir motor yakma işlemi gerçekleştirecek. Fırlatmadan üç gün sonra, Webb’in kızılötesi teleskopu ve cihazlarını serin tutmak için tasarlanmış beş katmanlı bir yapı olan devasa güneş kalkanını tutan palet indirilecek.
Bu inanılmaz derecede karmaşık bir süreç. NASA yetkilileri videoda, güneşlik yapısının 140 serbest bırakma mekanizmasına, 70 menteşe düzeneğine, 400 makaraya, 90 kabloya ve sekiz yerleştirme motoruna sahip olduğunu ve bunların hepsinin planlandığı gibi açılması için beş katmanın düzgün çalışması gerektiğini söyledi.
Koruyucu kapak, fırlatmadan beş gün sonra güneşlikten çıkacak ve bir gün sonra bomları uzayacak. Güneş kalkanı kurulumu, kalkıştan sekiz gün sonra tamamlanmak zorunda. Bu noktada ekip üyeleri odaklarını optiklere kaydırmaya başlayacaklar. Fırlatmadan yaklaşık 10 gün sonra JWST, 2,4 fit genişliğinde (0,74 metre) ikincil aynasını uzatacak; bu derin uzay fotonlarının dürbün aletlerine giderken çarpacağı ikinci yüzey olduğu için böyle adlandırılıyor.
Daha sonra Webb’in 21,3 fit genişliğindeki (6,5 m) birincil aynasının açılma zamanı gelecek. 18 altıgen parçadan oluşan bu ayna, güneşlik gibi katlanarak fırlatıldı. Fırlatmadan on iki ila 13 gün sonra, aynanın iki yan “kanadı” uzayacak ve yerine kilitlenerek yüzeye tam boyutunu verecek.
Webb son konfigürasyonu bu olacaktır. Devasa gözlemevi hedefine iki haftadan biraz daha uzun bir süre sonra varacak ve fırlatmadan 29 gün sonra başka bir motor yakma işlemi gerçekleştirerek farklı bir dizi hızlandırma prosedürünün başlayacağı L2 yörüngesine girecek.
Teleskop eksi 233 santigrat derecede çalışmak zorunda. Çünkü ancak o zaman, görünürün ötesindeki kızılötesi dalga boylarında parlamayı durduracak. Ve ancak o zaman ilk galaksiler ve diğer yıldızların etrafında dönen gezegenlerin doğduğu uzak evrenin hassas resimlerini çekebilecek.
Karanlığın Sonunu Arayan teleskop
Baltimore’daki Uzay Teleskobu Bilim Enstitüsü tarafından yönetilen fırlatmada, Hubble Uzay Teleskobu’nun (HST) halefi olan JWST şimdiye kadarki uzay projeleri içinde en büyüklerinden birisi.
Hedef, Hubble’ın gözlemlerini geliştirmek ve evrenin en başlangıcına gidebilmek. ABD, Avrupa ve Kanada uzay ajanslarıyla çalışan mühendisler, yeni teleskobu Hubble’dan 100 kat daha güçlü olacak şekilde inşa ettiler.
Hubble 1990 yılında fırlatılmıştı. 20 C°da işleyen teleskobun aynası 2,4 metre çapında, 12.200 kg ağırlığında ve 31 yıldır çalışıyordu. Adını 2002’de NASA’nın Apollo programından sorumlu müdürü olan James E. Webb’ten alan JWST ise -230 C°’de çalışacak, aynası 6,5 m çapında ve 6.200 kg ağırlığında. Aynaya 10 yıl ömür biçiliyor.
Ana hedeflerden biri, 13,5 milyar yıldan fazla bir süre önce gerçekleştiği sanılan Büyük Patlama’dan kısa bir süre sonra kozmosu ele geçiren karanlığı sona erdirmek olacak. Bu nesnelerdeki nükleer reaksiyonlar, karbon, nitrojen, oksijen, fosfor ve kükürt gibi yaşam için gerekli olan ilk ağır atomları oluşturdu.
Webb için bir başka kapsamlı hedef, uzak gezegenlerin atmosferlerini araştırmak olacaktır. Bu, araştırmacıların bu dünyaların herhangi bir şekilde yaşanabilir olup olmadığını ölçmelerine yardımcı olacak.
James Webb’in Twitter hesabına burayı tıklayarak ulaşabilir ve gelişmeleri izleyebilirsiniz.
