Bir süredir turk-internet.com’da “Markaların sosyal medyayı kullanımı” konusunun detaylarını ve örneklerini inceliyoruz[1]. Bu yazımızda ülkemizden meydana gelen güncel bir örnekle devam edelim:
Araya giren bayramdan önce, internet kullanıcılarından tepki gören bir marka, sosyal medyada güçlü bir gazeteciyi kullanarak imajını olumluya çevirmeye çalıştı. Ancak, acemice yürütüldüğü izlenimi yaratan kriz yönetimi çabası, beklenen sonucu vermek bir yana, ters tepmiş gözüküyor. Bunu beraberce analiz edelim.
Olay, Phorm adlı kullanıcı takip yazılımı ile ilgili. Kullanıcıların internette gezdiği sitelerin kaydını tuttuğu ve web sayfalarında kullanıcının ilgili alanlarına uygun reklam gösterdiği belirtilen uygulamayı, pazara daha doğrusu reklamverenlere, Türkiye’de PT Reklam Çözümleri A.Ş. Firması sunuyor. Şirket bu yılın başında ülkemizde faaliyete başlamak üzere anlaşmalar yaptı.
Phorm casus yazılım mıdır?
Anlaşmalar yapıldı ama Phorm Türk kullanıcısından tepki görüyor. Çünkü Phorm’un bahsedilen fonksiyonlarından daha derin takipler yaptığına dair uluslararası iddialar var. Bu iddiaları ve daha önce diğer ülkelerde yaşananları Wikipedia’dan alarak kısaca hatırlayalım[2]..
Firma ABD’de 121Media ismiyle anıldığı günlerde, PeopleOnPage adında bir araç çubuğu geliştirmişti. Browser’a yüklenen PeopleOnPage, kullanıcıların internette hangi web sayfalarına girdiğini takip ediyordu. ABD’deki sivil toplum kuruluşları, 2005 yılında, PeopleOnPage yazılımını ABD Ticaret Komisyonu’na “casus yazılım” (spyware) olarak şikayet etti.
Phorm daha sonra İngiltere’de bir takım girişimlerde bulundu ve BT Group (eski British Telecom), Virgin Media, TalkTalk gibi büyük İSS’ler Phorm sistemini kullanıcılarına haber vermeden denedi. Bu olay ortaya çıktıktan sonra oradaki kamuoyu ayağa kalktı. AB, İngiltere’de internet kullanıcılarının kişisel mahremiyetini koruyacak hukuksal yapıların olmadığı gerekçesiyle İngiltere’yi mahkemeye başvurmakla tehdit etti, bunun için de Phorm örneğini kanıt olarak gösterdi. Ancak, İngiltere’nin yasaları ihlal eden bir durum yok şeklindeki beyanlarının ardından AB yasal takipten vazgeçti.
İngiltere Enformasyon BT’nin 2006-2009 arasında yaptığı üç test, kullanıcıları öfkelendirmekten öte, birçok teknik zorluğu da ortaya çıkardı[3]. Bunların sonucunda, şirket Temmuz 2009’da Phorm sistemini kullanmayacağını ilan etti. Hemen ardından da diğer iki büyük ISS, Virgin Media ve TalkTalk, sistemi devreden çıkardı. Bu olaylar görünüşte Phorm’un İngiltere macerasının sonu oldu.
İngiltere Adalet Bakanlığı tarafından finanse edilen özerk kamu kuruluşu Enformasyon Komiseri Ofisi, Phorm’un hizmetlerinin (WebWise) yalnızca isteğe bağlı olması durumunda yasal olabileceğini belirtti ve kullanıcıya hizmetten çıkma hakkı verilmesinin tek başına yeterli olmayacığını açıkladı. Phorm Türkiye’ye gelmeden önce Brezilya’da Oi ve Telefonica ISP’leri üzerinden hizmet vermeye başladı. Phorm Romanya’da da faaliyet göstermeye başladı, ancak Romanya, kısa bir süre önce Phorm’un ülkedeki faaliyetlerini yasakladı[4].
Türkiye’de ise 16 STK bir araya gelerek bir sivil inisiyatif oluşturdu ve Phorm’a karşı Enphormasyon.org adlı web sitesini açtı. Bazı sitelerde ya da bloglarda uygulamanın içeriğine yönelik analizler yayınlandı. Ancak, Phorm’un bu yayınlara yönelik olarak “yayın kaldırtma” türü hukuki süreçlere başvurduğu, çeşitli sitelere ihtanameler gönderdiği duyumları aldık.
Bu bağlamda Alternatif Bilişim Derneği, TTNET ve Phorm firmaları hakkında İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulundu[5]. Dernek Yönetim Kurulu Başkanı Ali Rıza Keleş tarafından savcılığa yapılan suç duyurusunda TTNET ve PT Reklam Çözümleri firmasının TCK 132, 134 ve 135. maddelerden yargılanması istendi. Dernekten yapılan açıklamada, internet kullanıcılarının rızası ve bilgisi olmadan getirilen sistemle kişilerin internetteki verilerinin izinsiz olarak ele geçirildiği ve ticari amaçla haksız kullanıldığı iddialarına yer verildi.
Serdar Kuzuloğlu’ndan “Phorm ile ilgili sorulara cevaplar”
İşte bu noktada, yazının başında sözünü ettiğimiz, incelemeye değer sosyal medya örneği oluştu. Şöyle ki Radikal gazetesindeki yazılarına ek olarak TRT’de Sosyal Medya programını hazırlayıp sunan popüler gazeteci Serdar Kuzuloğlu, 16 ekimde, tepki gören Phorm konusunda, blogunda “Phorm ile ilgili sorulara cevaplar” başlıklı makaleyi yayınladı[6].
Kuzuloğlu, uzun zamandır teknoloji konusunda yazan bir gazeteci ve olayları herkesin anlayacağı basit bir dille öyküleştirebiliyor. Bu nedenle, kendisini artık medyada bir TalkShow siması olarak görüyoruz desek yanlış olmaz. Kuzuloğlu bugün için sosyal medyadaki en popüler simalardan biri ve pek çok konferansta, özellikle sosyal medya konusunda konuşmalar yapıyor.
Anlaşıldığı kadarıyla (kamuoyunun genel izlenimi bu) Phorm, Kuzuloğlu’nun bu özelliğinden yararlanmak yoluyla, kullanıcılarda oluşan Phorm’a yönelik olumsuz tepkileri olumlu yöne çevirmeyi yani başta da belirttiğimiz gibi bir nevi “kriz yönetimi” denedi. Bunun için Kuzuloğlu’nun şirketin üst düzey yöneticisi tarafından davet edildiği ve bazı konularda bilgilendirildiği anlaşılıyor.
Kuzuloğlu, bu ziyaretten sonra blogunda bir makale yayınladı. “Phorm ile İlgili Sorulara Cevaplar” başlıklı makalesi, hem blogun üzerindeki yorumlardan, hem de sosyal medyadan görüldüğü üzere, bazı tepkilerle karşılandı ve Phorm’un avukatlığını/reklamını yapmak olarak da yorumlandı[7]. Makalede şirket görüşlerine yer veriliyor, buna karşılık kamuoyunun tartıştığı ve farklı düşündüğü konularda adeta es geçiliyor ve yanısıra bazı teknik hatalar da olduğu konuşuluyor[8].
Kuzuloğlu’nun yazısında “karşı tarafın görüşleri anlamında es veriliyor” dedik. Çünkü bir tek 16 STK tarafından açılan Enphormasyon.org sitesinin linki var. Ama o kadar… Yazı içinde, bu siteden ya da kurucularından görüş ya da alıntı bulunmamasına karşın, Phorm şirketinin açıklamaları bir advertoriyal çalışması formatında yer alıyor. Bu da okurlarda şirket propagandası izlenimi yaratıyor.
Yarın Phorm makalesine tepkiler ve bu tepkiler nedeniyle makalenin revize edilmesi ve bunun markaya etkilerini analiz etmeye çalışacağız. Bu bölümü burayı tıklayarak okuyabilirsiniz
[1] Kozan Demircan Sosyal Medya Makaleleri
[3] British Telecom Phorm PageSense External Validation report
[4] Phorm, including the shutdown of operations in Romania
[5] Alternatif Bilişim Derneği TTnet ve Phorm Konusunda, Suç Duyurusunda Bulundu
[6] Serdar Kuzuloğlu : Phorm ile ilgili sorulara cevaplar
[7] Phorm’un Yeni Reklam Yüzü Serdar Kuzuloğlu mu Oldu? [YORUM]