BDDK’nın yıl sonunda ortaya koyduğu bir yönetmelik, telekom sektörüne bir karmaşa getirdi. Gerek Amerikan FED’in açıklamaları, gerekse nakit açığın (ve de bütçe açığının) kapatılması düşünceleri sonucunda, bazı mallara kredi kartına taksit olanağı yönetmelikle yasaklandı. Bunların arasında en önemlilerinden birisi “telekomünikasyon” başlığı. Ancak sektör konuya hazırlıksız yakalandı. Çünkü yönetmelik aniden ortaya kondu dolayısıyla ilgili sektörlere bir “şoka hazırlanma” zamanı verilmedi. Üstelik tanımın muğlak olduğu ve detaylandırılmadığı düşünülüyor.
BDDK yetkililerine konuyu henüz sormadık ama sektöre sorduk ve onlardan aldığımız bilgiye bakılırsa, yönetmelik için verilen 1 aylık süre yeterli olmadı ve sektörde karmaşa yaşanıyor. Bir yandan da “hangi telekomünikasyon?” sorusu gündemde.
Ama asıl eleştiri başka bir konuya; nakit açıığı meydana getiren kompozisyona bakıldığında, en büyük kalemin “enerji” olduğunu belirten sektör yetkilileri, cep telefonu sektörünün yıllık 10-15 milyon adete varan ithalata karşın, rakam olarak 4-5 milyar $’lık bir rakam olduğunu belirtiyorlar ve asıl enerjiye bir çözüm gerekliliğine işaret ediyorlar. Şimdi olayın detayına bakalım;
Çok da Düşünülmeden Yapılmış Gibi Duruyor
31 Aralık 2013 tarih, 28868 sayılı Resmi Gazete’de BDDK tarafından yayımlanan “Banka Kartları ve Kredi Kartları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmeliğin” birinci maddesinin ikinci fıkrasında;
“Mal veya hizmet alımı sonrası belli bir ücret karşılığı borcun taksitlendirilmesi veya ödemenin ertelendiği dönemler de dahil olmak üzere, kredi kartları ile gerçekleştirilecek mal ve hizmet alımları ile nakit çekimlerinde taksitlendirme süresi dokuz ayı geçemez. Kredi kartlarıyla gerçekleştirilecek telekomünikasyon ve kuyumla ilgili harcamalar ile yemek, gıda ve akaryakıt alımlarında taksit uygulanamaz.”
hükmüne yer verilmek suretiyle, yürürlük tarihi olan 1 Şubat 2014 tarihinden itibaren perakendecilik sektöründe yeni bir dönem başladı. Bu ifadeyi tercüme edersek; artık telekomünikasyon ürünlerinde kredi kartı ile taksit uygulanamıyor.
Bu uygulamanın birdenbire “taksitleri tamamen ortadan kaldırılarak” yapılması, sektörü yaralayacak gibi gözüküyor. Bunun en azından “2013’de 9 takside indirilmesi, kademeli olarak 2015’de kaldırılması daha uygun olurdu” diye düşünenler var.
Sektör uzmanlarına göre “çok da düşünülmeden yapılmış gibi” duran bu düzenleme sektörde büyük bir karmaşaya da yol açtı. Sektörde konuştuğumuz kişilerin büyük bir kısmı sınırlanmanın nedenini “ülkenin nakit açığı içindeki cep telefonu ithalat rakamının küçültülmesi” ve “kontör satışlarının kötüye kullanımı yani köntör satışları kullanılarak bir nevi tefecilik/dolandırıcılık türü uygulamalar yapılması” şeklinde özetliyor.
Cep Telefonu Bayileri Etkilenecek
Ancak taksitlerin toptan kaldırılması, bir yandan cep telefonu cihazı satıcılarını ve operatörleri rahatsız ediyor ve haksız bir uygulama olarak tanımlanıyor. Bu yönden bakanlar “cep telefonu bayiliği” sektörünün yıllar içinde “en çok para kazanan” ve “3 kağıdın döndüğü” bir sektör imajının oluştuğunu ama bunun haksızlık olduğunu belirtiyorlar. Bayiler, kendilerini bugün ülkemizin en yüksek ciroya sahip sektörlerinden birisi olan mobil telefon sektörünün bel kemiği ve taşıyıcısı olarak tanımlıyor ve taksitlerin kaldırılması konusunda bir kaç noktaya dikkat çekiyorlar;
- Büyük teknomarketlerde etkisi çok değil ama (Çünkü onlar çok geniş ürün çeşidi satmaktadırlar), Türkiye genelinde 20.000 den fazla cep telefonu bayisi satış noktasını negatif yönde etkileyecek.
- Cep telefonu bayisi firmaların ana gelir kalemlerinden olan cep telefonu cihaz satışlarında düşüş görülecek. Bu firmalar varlıklarını sadece aksesuar ve 2. el cep telefonu satarak sürdürecekler.
- Satışlardaki düşüşün, istihdam düşüşüne yani işten çıkarmalara neden olması bekleniyor. Sektöre yakın olanlar 2-3 eleman/dükkan hesabı yapıyorlar. Basit bir hesapla 40.000-50.000 kişinin etkilenmesi bekleniyor.
- Cep telefonu satışlarındaki düşüş (ki en çok pahalı akıllı telefonlarda yani 3G li telefonlarda düşüş olacak), muhtemelen operatörlerin gelirlerini –ki özellikle son yıllarda ciroları rahatlatan mobil data gelirlerini– etkileyecek.
- Diğer yandan 2. el cep telefonu ticareti de kayıt dışı ekonomi içinde değerlendirilebilir. Çünkü çoğu işlemlerin faturasız gerçekleştiği biliniyor. Hem 1.el satış miktarındaki düşüşün, hem de 2.el satışlarının faturasız yapılmasının, önemli bir vergi düşüşüne neden olması beklenebilir.
- Ama toplamda da Devletin vergi ve SGK gelirlerinde düşme bekleniyor.
Bu konuda görüştüğümüz bazı firma yöneticileri, “taksitlerin kaldırılması, nakit açık açısından düşünülmüşse, asıl açığı yaratan enerji konusunda tasarruf benzeri bir şeyler yapılacağına, artık iş dünyasının da çalışmasında önemli bir fonksiyonu olan cep telefonu/akıllı terminal konusunda böylesine keskin yapılması doğru değil” yorumu yapıyorlar.
Telekomünikasyon ile Kastedilen Nedir? Herşey mi? Network ürünleri Dahil mi?
Ama taksitlerin kalkmasının başka bir yönü daha var. Bir de iş kapsamında cep telefonu satıcılığı olmayan ama Telekom ürünleri satan firmalar var. Bunlar mesela network ürünleri ya da telekoma girmeyen “fotoğraf makinası” gibi ürünler satıyorlar ve yeni uygulama ile şaşkına dönmüş durumdalar. Bazı firmalara “bu sadece cep telefonları için” yorumu yapıp mesela Dect telefonları taksitle satmaya devam ediyorlar. Ama bazıları “acaba network ürünleri de bu kapsamda mı? diyerek, her şeyi kapsam dışına almışlar ve kendi ifadelerine bakılırsa, “ciddi bir ciro düşüşü tehlikesi ile karşı karşıyalar”.
Biz konuyu sektörün önemli kuruluşlarından Tesan’ın Genel Müdürü Rüştü Arseven’e sorduk. Bakın neler söyledi :
- Perakende satış yapan bazı zincir mağazalarda durum şu;
- Cep telefonu satışlarında alınacak cep telefonun tutarı kadar firma “Hediye çeki” 9 taksit ile müşteriye satılıyor. Sonra müşteri 9 taksitle aldığı hediye çeki ile karar verdiği Cep telefonunu alıyor. Sonuç, 9 taksitle cep telefonu sahibi olunuyor.
- Kablolu, Kablosuz ev telefonları ve birçok aksesuar Telekomünikasyon sektörü ürünü olmasına rağmen halen bazı Zincir Mağazalarda ve e-ticaret sitelerinde 9 aya kadar taksitle satılıyor. Bu mağazalar kısıtlamayı sadece Cep telefonu ve kontör satışlarıyla sınırlı tutuyorlar.
- Toptan Dağıtım yapan firmalarda da sistem biraz daha karışık;Bilişim sektöründe, Bilgisayar, Telekomünikasyon, Elektronik, Elektirikli Ev Aletleri ve Fotoğraf Makinaları gibi ürünlerin birçoğunun aynı anda dağıtımını yapan çok ciddi büyük firmalar bulunmaktadır. Toptan ticarette temel yapı “ bir seferde satın aldığın malın bedelini bir seferde ödemek” şeklinde her zaman gerçekleşmemesidir.
- Örnek 1: Toptancı firmanın kredi kartı sistemi kullanılarak, bayinin perakende satışları toptancı firma hesabında alacak olarak birikiyor. Doğal olarak bu birikim içinde çoğu ödemeler taksitle yapılmış oluyor. İçeride biriken alacak hesabına mahsuben bayi “Telekomünikasyon” ürünü de almış olabilir. Bu durumda yasaya aykırı işlem gerçekleşmiş oluyor.
- Örnek 2: Bayi açık hesap ile Toptancıdan mal almış olabilir ve aldığı ürün grupları içinde “Telekomünikasyon” ürünleri de bulunabilir. Ay sonunda veya mutabık kalınan dönem sonunda Bayi kredi Kartını taksitlendirerek ödemesini kapatmış olsa, yine yasa dışı işlem yapılmış olmaktadır.
Toptan satışlarda yukarıdaki her iki yöntem de çok yaygın kullanılmaktadır ve işlemlerin detaylarıyla ayrılması gerçekten çok kolay değildir.
Toptan satış yapan firmaların bir başka riski de, 31 Mart 2014 tarihine kadar yürürlükte kalacak mevcut durumdur. Birçok bayi, birçok toptancının Sanal ya da fiziki POS cihazını kullanmaktadır. POS cihazlarının hukuki sorumluluğu tamamen Toptancı firmalardadır. Çünkü bankalarla yapılan İş Yeri Sözleşmelerinde sadece bu Toptancı firmalar tanımlıdır. Bu durumda bir Bayisinin telekomünikasyon ürününü taksitli satış yapması halinde de sorumlu Toptancı firma olmaktadır.
“Telekomünikasyon” kelimesi çok geniş bir ürün yelpazesini içermektedir. Bir cep telefonu pili de, bir metrelik kablo da hatta üzerinde soft pbx yazılımı taşıyan bir bilgisayar da bu sektörün tanımı içine girebilmektedir.
Dolayısıyla probleme temel oran ürün grupları net olarak açıklanmalıdır.
- Cep telefonu, Akıllı telefon, Kontör Kartları vb.
- ………..
Ancak bu durumda firmaların uygulamalarını yönetmeleri ve hatalı işlem yapmamaları mümkün olacaktır.