Bu yazının ilk bölümünü Türk Telekom’un Uydu Stratejisi Alarm Veriyor-1 başlığı altında okuyabilirsiniz.
1996 yılında Fransa’nın Monako şehrinde, oranın yasalarına göre kurulan Eurasiasat şirketinin yüzde 75 hissesi Türk Telekom, yüzde 25 hissesi Alcatel’in. Türksat 2A uydusu, 300 milyon dolara mal oldu. Uydunun finansmanı, yani 300 milyon dolar yabancı bankalardan kredi alınarak sağlandı.
TÜRKSAT 2A UYDUSUNDAKİ TEKNİK SORUNLAR
Türksat 2A uydusunun teknik sorunları, henüz uzaya atılmadan önce kendini gösterdiği iddia ediliyor.
Türksat 2A uydusunun bir önceki bölümde sözü edildiği gibi 42 derece doğu boylamında 17.30-17.80 GHZ frekans bandında çalışan 22 adet transponderı, 13.75-14.00 GHZ frekans bandında çalışan 12 adet transponderı bulunuyor.
Görüşlerini aldığımız kamu yetkilisi, söz konusu uydunun transponderları ile ilgili olarak şu iddiaları gündeme getirdi:
“Eurasiasat -1 veya Türksat 2A uydusu, fırlatıldıktan 5-10 gün gibi kısa bir süre sonra TWT tüplerini uydudaki aşırı ısınma gibi teknik arızalar nedeniyle kaybetmeye başladı. Uydu 2001 yılının şubat ayında fırlatılmıştı ve 2003 yılı Eylül ayında toplam 12 adet TWT tüpü kaybedildi. Bu aktif olarak kullanılan 4 adet TRP ve 8 adet yedek tüpün servis dışı kalması demektir.”
Kamu yetkilisi, uydunun fırlatılmadan önce test aşamasında bu tür problemlerin ortaya çıkmış olması gerektiğine dikkat çekti. Yapılan testlerde başarılı olunduğuna ilişkin raporların bulunduğunu dile getiren yetkili, fırlatmadan önce testlerde aşırı ısınma probleminin neden çıkmadığına ilişkin açıklama yapılması gerektiğini vurguluyor.
Konuyla ilgili görüştüğümüz uzman ise, uydudaki tüplerin yedekli olduğunu, yedeğinin de gittiği takdirde bunun kanal kaybı anlamına geldiğini söyledi. Türksat 2A uydusunda 34 değil 32 adet transpondera karşılık 8 adet yedek tüpün bulunduğuna dikkat çeken uzman, “Türksat 2A uydusunda yaşanan teknik sorunlar uydu yörüngeye yerleştirilip servise verilmesinden sonra baş gösterdi” dedi.
Eurasiasat ile sigorta şirketleri arasında yapılan yüksek primli anlaşmalarda, aktif 34 tüpün yarısı olan 17 tüpün kaybedilmesi halinde uydunun 300 milyon dolar olan maliyetinin tümünün tazmin edilmesi hükmünün yer aldığı iddia ediliyor. Türksat 2 A uydusu için kaybedilen kanallardan bir kaçı için sigortaya müracaat edilmiş ve parası alındığı biliniyor.
ELDE KALAN UYDU TÜRK TELEKOM’A İDDİASI
2001 yılı Şubat ayında fırlatılan Türksat 2A uydusunun, özel bir proje için bir firmaya üretildiği, ancak başarısızlık nedeniyle atıl hale gelen uydunun Türk Telekom’un Fransa’daki şirketi Eurasiasat’a satıldığı iddia ediliyor. Bu iddiaları gündeme getiren kamu yetkilisi, Türkiye’de şu anda yayın yapan büyük bir TV kanalının, 2000 yılında fırlatılması düşünülen uydu üzerinden kapasite kiralama sözleşmesi yaptığı ancak bu uydunun arızalı çıktığından dolayı sözleşmeyi iptal edildiği bilgisini verdi. Söz konusu uydunun fırlatma öncesi üretim tesislerinde yapılan testlerde meydana gelen arızalar nedeniyle 2 ya da 3 kez fırlatma tarihinin ertelendiği de verilen bilgiler arasında.
Söz konusu iddiaları sorduğumuz konunun uzmanı ise, Türksat 2A uydusunun Avrupa’da üretilen en büyük ve en güçlü uydu olduğunu, dolayısıyla firmanın elde kalan uydusu tanımlamasının doğru olmadığını savundu. Söz konusu uydunun yeni bir dizayn olduğu ve büyük uydu kuruluşlarının da daha sonra bu uydudan sipariş verdiklerini ifade etti.
PAZARLAMA STRATEJİSİ
Eurasiasat, 1996 yılı Kasım ayında, vergi avantajları ve liberal telekomünikasyon yasaları gibi stratejik amaçların yanı sıra, pazarlama konusunda önemli bir merkez olması nedeniyle Fransa’nın Monako şehrinde kurulduğu belirtiliyor.
Türksat 2A’nın pazarlanamamasında frekans uygunluğu olmadığı iddiasına rağmen, fırlatılmadan önce yüzde 80’ninin dolu olduğu ancak 2001 yılındaki krizden sonra sözleşmelerin fesh edildiği belirtiliyor. Kapasitenin sadece yüzde 10’u ile uzayda bulunan Türksat2A’nın Türkiye’ye taşınmasından sonra etkili pazarlama ile yüzde %=’sine kadar doldurulduğu belirtiliyor.
TÜRK TELEKOM RAPORU
Eurasiasat şirketinin merkezi Monako’da iken yıllık 8 milyon gideri bulunuyordu. Türksat 2A uydusu 2001 yılı Şubat ayında uzaya fırlatıldıktan yaklaşık 2 sene sonra, 12 Kasım 2002 tarihinde Türk Telekom Yönetim Kurulu Başkanlığı’na sunulan raporda, pazarlama stratejisine yer veriliyor. Raporun ek kısmında özetle şöyle deniliyor:
“Şirketimizin lokomotif görevini gördüğü bu 2.5 yıllık süreç zarfında şirketimizce duyulan en büyük kaygı Türksat 2A uydusunun pazarlanamama riski olmuş ve bu nedenle gösterilen olağanüstü çabalar sonucunda uydudan sayısal yayıncılık amacıyla ekonomik kriz öncesinde 24 adet, sonrasında ise 7 adet transponder kiralanmasının tamamen Türk müşteriler tarafından Türksat 2A uydusundan kiralanmıştır.
Kaldı ki; ekonomik kriz sonrasında sözü edilen 7 adet transponder kiralanmasının 3 tanesi Türksat 1C uydusundaki mevcut bir müşterinin Türksat 2A uydusuna yönetim kurulumuzca kabul edilen esaslar dahilinde, transfer edilmesi ile gerçekleşmiştir. Türksat 2A uydusunun etkin olarak pazarlanabilmesi için bu transferi olanaklı kılmak üzere yönetim kurulumuzun gösterdiği duyarlılık ve gayret izahtan varestedir.”
Bilindiği gibi Eurasiasat şirketinin Monako’daki faaliyetine son verilerek Türkiye’ye taşındı. Bugün Ankara Gölbaşı’nda faaliyetini sürdüren şirkette eski yönetimden hiç kimse bulunmamakta. Şirketin Ankara’ya taşınmasında yukarıda sözü edilen raporda ki önerilerin uygulandığı anlaşılıyor. Raporun sonuç bölümü şu bilgileri içeriyor:
- “Netice itibariyle tabloya bakıldığında Eurasiasat şirketinin sahip olduğu her türlü imkana rağmen uydunun pazarlamasında etkin ve başarılı olduğunu söylemek, adeta imkansız olup, şirketin bugüne kadar göstermiş olduğu performans dikkate alındığında 2002 yılı içinde de pazarlama yönünden olumlu bir bekleyiş içinde olmak aşırı iyimserlik olarak mütalaa edilmektedir.
- 2004/2005 yılında ekonomik ömrünü tamamlayacak olan ve ¾’lük kapasitesi şirketimiz ihtiyaçları olmak üzere tam kapasite ile hizmet veren Türksat 1B uydusunun yerine yeni bir uydu atılmaması v bu uydunun ömrü sonunda bu uydu üzerindeki şirketimiz ihtiyacının Türksat 1C uydusuna transfer edilmesi,
- Yukarıdaki tarih itibariyle Türksat 1C uydusu üzerindeki tüm TV ve Multimedia servislerinin Türksat 2A uydusuna aktarılması,
- 2002 yılı ile 2005 yılı arasındaki yaklaşık 3 yıllık süreçte Türksat 2A uydusuna aktarılması,
- 2002 yılı ile 2005 yılı arasındaki yaklaşık 3 yıllık süreçte Türksat 2A uydusundaki boş kapasitenin şirketimiz tarafından gerektiğinde hissedarı bulunan uluslararası şirketlerle (intelsat-Eutelsat) işbirliği yapılmak suretiyle etkin pazarlanması, hususlarında çalışma yapılabilecektir.”
Bu keyfiyet çerçevesinde Eurasiasat firmasının lağvetmesi, Chase Manhatten’den alınan 163 milyon dolarlık kredi ve faizinin şirketimizce devralınması (veya bu kredinin 2001 yılı itibariyle Chase’e defaten ödenmesi) ve bu suretle Türksat 2A uydusunun tüm mülkiyetinin şirketimiz maddi duran varlıklarına katılması, uzun vadede daha sağlıklı ve sorunsuz bir çözüm olarak mütalaa edilmektedir. Bu önerinin uygulanması durumunda, halen Türksat 2A uydusunda büyük miktarda boş bulunan kapasitenin efektif olarak pazarlanabilmesi için;
TÜRK TELEKOM’UN UYDU STRATEJİSİ GECİKİYOR MU?
Türksat 1B uydusunun ömrünün sonuna gelmesi, 1C uydusunun kapasitesinin dolu olması ve 2A uydusunun yukarıdaki nedenlerden dolayı ticari değerini büyük ölçüde yitirdiği göz önüne alındığında, Türk Telekom’un yeni uydu stratejisinin ne olacağı merak ediliyor. Türksat 1C uydusunun ömrünün bitmesinden en az 2.5 yıl önce yerine konacak uydunun siparişinin verilmesi gerektiğini belirten uzmanlar, Türk Telekom’un yeni uydu yapımına Eurasiasat macerasından sonra sıcak bakmadığı belirtiliyor. Bunu bilen uydu operatörleri ise zaman kazanıp yapılacak müzakerelerde daha güçlü olmanın hesaplarını yapıyorlar.
Şimdiye kadar yeni uydu için gerekli girişimlerin yapılması gerektiğini söyleyen uzmanlar, mevcut trafiğin aksamaması için gerekli planlamanın gecikmeden yapılması gerektiğine işaret ediyorlar.
Konuyla ilgili sorularımızı Türk Telekom’a ve Eurasiasat Genel Müdürü Osman Dur’a ilettik. Sayın Dur, konuyla ilgili basında ve sektörde yer alan iddialara cevap vermek yerine işlerine odaklandıklarını, Türksat 2A uydusunun kapasitesinin yüzde 50’ye kadar çıkardıklarını belirtti. Sorularımızı kendisine yönelttik. Cevapları en kısa zamanda sizlerle paylaşacağız.