Nedir bu özgür veya özerk üniversite ortamı? Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre Özerk; ayrı bir yasaya bağlı olarak kendi kendini yönetme yetkisi olan (kuruluş) muhtar, otonom. Özerklik ise; bir topluluğun, bir kuruluşun kendine özgü yasalarla kendi kendini yönetme hakkı, muhtariyet, otonomi. Veya “bir kişinin, bir topluluğun kendi uyacağı yasayı kendisinin koyması” şeklinde ifade edilmektedir.
YÖK yasasının tartışılması ile birlikte üniversitelerde en çok konuşulan konu üniversite özerkliği olmaya başladı. Bazıları üniversitelerde özerkliğin olmadığını belirtirken, bazıları da üniversitelerin mevcut hali ile özerkliğinin korunmasının yeterli olacağını belirtiyorlar.
Ancak üniversite tarihi kaynakları ise özerkliği üniversitelerin olmasa olmazları olduğunu belirtmektedirler. Bilim yuvalarında akademik özgürlük, yüzlerce yıllık bir din, otorite ve üniversite yöneticileri ile bilim adamlarının çatışmasından galip gelerek kendisini ifade edebilme sürecini kazanmıştır. Aslında üniversitelerde bu konu insanın evrenselleşme süreci olan yazının bulunması ile başlayan bilginin karşı tarafa aktarımı, saklanması ve daha derinden de bu yolla güç merkezi haline gelmesi ile başlamıştır. İnsanın doğayı anlaması ve onun yasalarını kullanarak doğayı kontrol altına alma sürecinde farklı metotların kullanımı önemli olmuştur. Biraz geçmişe baktığımızda bu kavga, biyogenezciler ile abogenezciler arasında, idealistler ile materyalistler arasında, gözlem ve deneye dayalı bilim ile hurafenin kavgası şeklinde süregelmiştir. Temelde sorun Bacon’un belirttiği gibi “bilimin güç kaynağının kontrolü üzerinde yoğunlaşmaktadır”. Bu çatışmalarda gözlem ve deneysel olarak oluşan sistematik bilginin galip gelmesinin yarattığı bilgi birikimi ve teknolojik bilim gücünü elinde bulunduran batılı ülkeler bütün dünyayı istedikleri gibi yönetmektedirler. Örnek olarak organize olamamış, sistematik bilgi birikimini oluşturup bunu teknolojiye dönüştüremeyen Irak gibi petrol zengini ülkelerin yiğitliği delikli tüfeğin etkisi altında ezilmektedir.
Yazının devamını Üniversite Özerkliği Nedir? – 2 başlığı altında okuyabilirsiniz.