Araştırmaya göre, 2004 yılında 50 ülkede satılan cep telefonlarının % 39’u kaçaktı ve bu da bu ülkelere toplam 2.7 milyar $’lık vergiden mahrum etti.
Yine araştırma sonuçlarına göre, 50 gelişmekte olan ülkeden 16’sında, cep telefonu satın almak ve kullanmak için yapılan masrafın % 20’si vergilere gidiyor. Bu ülkelerdeki % 20’lik vergi, 24 $ ile 179 $ arasında değişiyor.
14 ülkede ise cep telefonu kullanıcısı yıllık 40 $’ın üstünde bir parayı el cihazlarının ve kullanımdan doğan vergilere ödüyor.
19 ülkede ise, vergiler, standart cep telefonu rakamlarının bile üstünde. Bu ülkelerin bazılarında “aktivasyon ücreti” gibi adlarla sadece telekom alanına yönelik vergiler bulunuyor. Bu özel vergilerin ortalaması 13 $/yıl gözüküyor.
Araştırma yapılan ülkeler arasında Türkiye, telefon cihazına ve servislerine % 44 ile en çok vergi ödeyen ülke konumunda. Sadece cihaz bazında bakıldığında ise Suriye % 52 ile en yüksek vergi alan ülke. GSMA’dan Ben Soppit “Suriye’de 30 $’lık bir cihazı 65 $’a satın alıyorsunuz” diyor.
Asya pazarlarının tamamı, dünya cep telefonu vergi ortalaması olan % 17.9’un altında. Zaten en düşük vergi oranı % 6.9 da bu bölgede yer alıyor.
GSMA, araştırmanın hükümetlere telekoma özel ağır vergilerin mobil alandaki büyümeyi etkilediğine ve kaçak satışları arttırdığına, bunun da yine hükümetlerin toplayacağı vergiyi azalttığına dikkati çekmek amacını taşıdığını bildiriyor.
Araştırmaya göre geçen yıl 50 ülkede satılan el cihazlarının % 40’ı kaçak satılmış. Soppit “Eğer tüm ihracat ve ithalat vergileri yok edilebilseydi, 2010’a kadar bu ülkelerde 930 milyon $’lık ilave telefon cihazı satılabilirdi. Buna rağmen de hükümetler 45 milyar $ vergi alabilirlerdi” diyor.
Özel vergilerin kaldırılması durumunda ise, bu vergilerin bulunduğu 19 ülkede kullanımın 34 milyon yani, % 8 aratabileceği bulunmuş.
GSMA Hükümetleri Uyarıyor
Araştırmanın amacı zaten hükümetlerin dikkatlerini çekmek. GSMA vergileri düşürmenin, uzun dönemde hükümetlere daha çok vergi toplama şansıvereceğini söylüyor.
GSMA raporuna göre, mobil alandaki vergilerin düşürülmesi, girişimciliği ve iş yapmayı kolaylaştıracak. Çiftçi, balıkçı gibi kişiler de ürünlerşine kolaylıkla alıcı bulabilecekler. London Business School’un bu amaçla yaptığı hesaplama mobil penetrasyonda % 10’luk artışın, ekonomide % 0,6’lık bir büyümeye yolaçacağı şeklinde.
Motorola 30 $’ın Altında 6 milyon Cihaz Üretiyor
Bu arada, GSMA’ın bir başka çalışması da ucuz el cihazı üretmek için açtığı ihale. Bu ihalenin 2.etabını Motorola kazandı. İlk etabı da Motorola kazanmıştı. İlk ihalede gelecek yılın başında gelişen bölgelerdeki 10 GSM operatörünün sunacağı 30 $’ın altındaki 6 milyon el cihazı için yapılmıştı.
Ülkemizde Durum
GSMA raporunda Türkiye adı en yüksek olarak anılmasına ve doğrudan vergi için % 44’lük oran verilmesine karşın, GSM servislerinde rakam dolaylı vergilerle birlikte % 66’lara varıyor. Geçtiğimiz günlerde mail listelerinde dolaşan ama fazla organize olamayan vergileri protesto eyleminin de işaret ettiği bu rakam içinde en dikkat çekici olan bileşen % 15’lik Özel Tüketim Vergisi. 1999 yılındaki büyük Marmara Depremi sırasında konulan bu rakam aradan geçen 6 yıla rağmen kaldırılmadı. TK yetkilileri ile de konuştuğumuzda bu rakamın kaldırılmasının kolay olmadığı bilgisi veriliyor.
Kaçak pazar konusunda ise, kapkaç olaylarının cep telefonlarına “yükte hafif, pahada ağır” amaçlı yönelmesi ve bazı olayların da üzücü bir şekilde ölümle sonuçlanması sonucunda hızlandırılarak çıkan bir yasa işlemeye aralık sonrasında başlayacak. Konuya ilişkin hazırlıklar devam ediyor.
Bu yasa, Türkiye’ye bugüne kadar girdiği tahmin edilen 12 milyon cihazın, 5 milyon TL ceza ödenerek affa uğraması ve bundan böyle ülkeye giren kaçak telefonların ya da çalınan telefonların 2.el olarak çalışamaması, GSM operatörlerince bloklanması anlamına geliyor.
Ancak yasaya ilişkin çalışmalar hala tamamlanmadı. Mesela vatandaş 5 milyon TL’leri nereye ödeyeceğini bilemiyor. TK’nın IMEI numarası kaydettirme uygulaması için açtığı sistem kurma ihalesi sonuçlandı. Ancak TK da bu 5 milyonları nasıl alacağına henüz karar veremedi. Üstelik bu işten beklenen gelir de 60 milyon YTL (60 trilyon TL).