Korona krizi sırasında internetin önemi hem özel, hem de iş hayatı, eğitim, sağlık vs açısından çok arttı. Dünyanın her yerinden milyarlarca insan, aile ve arkadaşlarıyla iletişim halinde kalmak, çevrimiçi öğrenmek, evden çalışmak ve koronavirüs salgını hakkında hayati bilgiler almak için tamamen internete bağımlı hale geldi. Ama bu süre zarfında 29 ülkenin, kendi amacı için interneti yavaşlattığı dönemler olduğu raporlandı.
Kar amacı gütmeyen bir dijital haklar grubu olan Access Now tarafından yayınlanan yeni bir rapora göre, 2020 boyunca 29 ülke internet iletişimlerini kasıtlı olarak en az 155 kez kapattı veya yavaşlattı[1].
Access Now’ın kıdemli uluslararası danışmanı ve Asya Pasifik politika direktörü Raman Jit Singh Chima konuya dair şu yorumu yaptı :
“Hükümet yetkililerinin, küresel bir pandeminin ortasında bile, demokratik ifadeyi bastırmak için sistematik bir araç olarak internet kapatmalarını nasıl kullandıklarından son derece endişeliyiz”
Hükümetler, kapatma ve yavaşlatmalara karşı gösterdikleri nedenler arasında sahte haberler, ihtiyati tedbirler, kamu güvenliği ve ulusal güvenlik gerekçesi var. Ama rapora göre, kapanmaların asıl nedenleri siyasi istikrarsızlık, seçimler, protestolar, toplumsal şiddet, bilgi kontrolü ve sınav hilelerinden kaynaklanıyor.
Türkiye’de Sandvine Kullanılıyor
Raporun Türkiye’nin adının geçtiği bölümde 2 casusluk firması (derin veri analizi – deep pocket inspection) olan Sandvine ve Allot’un adları geçiyor. Kanada kökleri olan ABD’li firma olarak tanımlanan Sandvine’in Belarus seçimlerinde kullanıldığı ve “insan haklarının çiğnenmesine yardım ettiği” suçlamalarını reddettiği kaydediliyor.
Sandvine baskılar sonrasında Belarus hükümeti ile sözleşmesini sona erdireceğini açıklamış ama Rusya, Türkiye, Pakistan, Sudan, Azerbeycani Özbekistan, OrtaDoğu ve Kuzey Afrika’da interneti boğmak, ifade özgürlüğünü ve bilgiye erişimi engellemek amaçlı olarak hala kullanıldığı raporlanıyor.
Aynı şekilde davranan bir başka şirketin de İsrailli Allot olduğu bildiriliyor. Bu şirketin kullandığı DPI teknolojisi ile internet üzerinde dolaşan her bilgi paketini açarak içini okuyabildiği, kimlerin çevrimiçi olarak hangi uygulamaları kullandığını, uygulamalarda ne yaptıklarını, nereden oturum açtıklarını, hangi videoları izlediklerini ve kiminle etkileşimde bulunduklarını görme yeteneği de dahil olmak üzere ürünlerinin gözetim kapasitesi olduğu belirtiliyor. Ayrıca sansür kapasitesine değiniliyor.
Çoğunluğu Keşmir’de Olmak Üzere 109 Yavaşlatmayla Hindistan 1.Sırada
Hindistan’daki yetkililer, 96 tanesi Hindistan tarafından yönetilen Keşmir’de olmak üzere 2020 boyunca interneti 109 kez yavaşlattı. Hindistan’daki problem bir süredir “Çiftçi Protestoları” şeklinde.
Daha önce yani ağustos 2019’dan ocak 2020’ye kadar, Keşmir’de tam bir kesinti uygulanmıştı. Bu dünyadaki en uzun internet kesintilerinden biri. Arkasından ocak 2020’den bu yılın şubat ayına kadar, internet 2G’ye indirildi. Yetkililer kısa süre önce 4G hizmetlerini restore ettiler. Ama bu arada eyalette COVID-19 nedeniyle uzaktan öğrenme ile eğitim alan birçok öğrenci için hayat çok zor yaşandı. Hintli yetkililer, bu kapatma ve yavaşlatmaya gerekçe olarak “ihtiyati tedbir” gösteriyor.
Hindistan’a ek olarak Myanmar, Pakistan, Bangladeş, Kırgızistan ve Vietnam hükümetleri de 2020’de internete erişimi engelledi.
Kısa bir süre önce askeri darbe yaşanan Myanmar’da, Arakan ve Chin eyaletlerinde 2019’dan bu yılın Şubat ayının başına kadar devam eden bugüne kadar kaydedilen en uzun kapatmayı uyguladı. Darbenin ardından Rakhine ve Chin’de internet erişimi yeniden sağlanmasına rağmen, internet hizmetleri dengesiz olmaya devam ediyor.
Bangladeş’te Rohingya mülteci kamplarının 415 gün boyunca yüksek hızlı internet erişimi kesildi. Rohingya Öğrencileri Ağı, kamplardaki insanların internetin kısıtlanması nedeniyle COVID-19 sırasında hayati sağlık bilgilerine erişemediğini söyledi.
Rusya ve Çevresi
Ağustos 2020 Belarus seçimleri sırasında hükümet WhatsApp, Telegram, Viber ve Twitter gibi sosyal medya kanallarının yanı sıra VPN’ler ve Tor tarayıcıları da engelledi. Buna rağmen, protestocular Alexander Lukashenko’nun cumhurbaşkanlığı zaferine itiraz etmek için sokaklara döküldü. Sonuç olarak, hükümet 9 Ağustos 2020 gecesinden 12 Ağustos 2020’ye kadar internetin tamamen kapatılmasını sağladı.
Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki “Dağlık Karabağ” savaşı sırasında Azerbaycan, sosyal medyayı ve vatandaşlarla iletişimi altı haftalığına kapattı. Hükümet, bunun Ermeni provokasyonunu önlemek için yapıldığını söyledi.
Orta Doğu’da
2020’de Orta Doğu’da en çok internet kesintisinin yaşandığı ülke, silahlı çatışmalar yaşanan Yemen oldu. Bu kapanmalar durumu daha da kötüleştirdi ve hem Yemenliler hem de ülkede çalışmaya teşebbüs eden uluslararası kuruluşlar tarafından bilgi ve iletişime erişimi çok zor hale getirdi. Ocak 2020’de, Husi isyancılarının fiber optik kablolara sabotaj yaptığı raporlarının ardından Yemen’de internet kapasitesinin yüzde 80’i azaldı.
Ürdün 2020’de üç ulusal kapatma yaşadı. Hükümet, temmuz ve ağustos 2020’de öğretmenler sendikası protestoları sırasında Facebook Live’ı kısıtladı. Ulusal sınavlar sırasında Milli Eğitim Bakanlığı da Telegram, WhatsApp ve Facebook gibi iletişim uygulamalarını engelledi.
İnterneti kapatan diğer Ortadoğu ülkeleri arasında Türkiye, Suriye, Irak, İran, Mısır ve Cezayir bulunuyor.
Afrika’daki kapatmalar
İnternet ve telekomünikasyon hizmetleri Burundi, Çad, Etiyopya, Gine, Kenya, Mali, Sudan, Tanzanya, Togo ve Uganda dahil olmak üzere birçok Afrika ülkesinde kapatıldı.
Etiyopya’da , Oromo müzisyeni Haacaaluu Hundeessaa’nın öldürülmesi sonrası yapılan protestolar sırasında iki hafta boyunca tam bir medya karartması yapıldı. Kenya’da, Mandera ilçesinde iki telekomünikasyon kulesinin Somali silahlı grubu El Şabab tarafından yıkılmasının ardından 2020’de en az iki internet kesintisi bildirildi.
Latin Amerika
Venezuela, Ekvador ve Küba’da da internet kesintileri yaşandı. 2020’de Küba hükümeti, sivil özgürlükleri kısıtlayan uygulamaları protesto edilmesi sırasında Telegram, WhatsApp, Twitter ve diğer sosyal medya platformlarına erişimi üç gün boyunca engelledi.
[1] SHATTERED DREAMS AND LOST OPPORTUNITIES / A year in the fight to #KeepItOn