Bu hafta Edward Snowden’in sızdırdığı belgelerin yayınlanmasının 3cü yılıydı[1][2]. Amerika’lıların bir kısmı halen Snowden’e “vatan haini” olarak bakıyor ama dünyanın geri kalanı ile Amerika’lıların bir başka kısmı ise kendisine şükran borçlu. Bunun nedeni, Snowden’in ortaya koyduğu belgelerin NSA’in yüzmilyonlarca insanın dijital hayatları hakkında casusluk yaptığını ve hukuki olmayan bir şekilde takip ettiğini göstermesiydi. Bu tahmin ediliyor ama kesin bir şekilde ortaya konulamıyordu.
Olayın başlangıcında FISA mahkemesinden Verizon’a giden ve tüm kullanıcıların telefon kayıtlarının kitlesel olarak dinlenmesine yetki veren gizli bir karar var. Bu kararı Amerikan Kongresinin de yıllarca 3 ayda bir onayladığı görülüyor. Sonrasında NSA ile Amerikan Kongresi arasında sınırsız bir yetki verme dalgası görülüyor[3].
Edward Snowden tarafından ortaya dökülen belgeler ise gözetim ile kurallarda önemli bir değişikliği neden oldu. ABD Özgürlük Yasası, Snowden sızıntıları olmadan düşünülemezdi. 30 yıldan fazla bir süredir Amerikan ya da dünya vatandaşlarının haberleşmeleri üzerinde casusluk yapan NSA’ın sınırsız yetkisini engellemeye yönelik bu yasa için Electronic Frontier Foundation (EFF) ve bir grup partneri çalıştılar. EFF yine 2017’de sona erecek olan FISA’nin en çok tartışılan bölümü 702 üzerinde de çalışmalar yaptı.
Snowden sızıntıları EFF’nin davalarında da kullanıldı. EFF NSA’in kitlesel takibi konusunda 3 dava açtı. Bu davalarda sızıntılardaki detaylar kullanıldı.
Buna karşılık Edward Snowden 3 yıldır sığındığı Rusya’da yaşıyor. Ülkesine dönemiyor çünkü casusluk yasası üzerinden ömür boyu hapise atılma ihtimali çok yüksek. EFF ise Snowden’i ABD’nin düşmanı olan birilerinin gizli ajanı olarak bilgileri veren bir kişiden ziyade, saygın ve ödüllü gazetecilerden oluşan bir ekiple çalışan bir ihbarcı olarak değerlendiriyor. Bu ihbarcı ve saygın gazetecileri ekibinin amacı ise kişileri izleyen sistemdeki yolsuzlukluk ve hukuksuzlukları kamuoyunun dikkatine getirmek olarak veriliyor.
Snowden’in motivasyonu halkın yararına bir şeyler yapmaktı. EFF gerçekten de sızıntıların olumlu etkisinin görüldüğünü söylüyor. Snowden İnternetin gizliliğini yeniden gündeme getirdi. Bunu şöyle ifade ediyor; “İnternetin gözetleme başlamadan önceki halini hatırlıyorum. İnsanlık tarihindeki hiçbir şeye benzemiyordu”. Gerçekten de internetin ilk günlerinde dünyanın çeşitli bölgelerinden insanlar birbirlerine internet üzerinden dokunma şansı bulmuş ve diğer bölgelerdeki insanları tanımaya başlamışlardı. Bu mutlu dönemin sonu ise 11 eylül olmuştu.
Türkiye’de Durum
Türkiye’de halen kitlesel takip ve kayıt yapılıyor ama burada EFF gibi bu konuları takip edebilecek örgütler olmadığını da not edelim. Hatta Avrupa Birliği’nin Snowden sızıntıları sonrasında ABD’de kendi şirketleri ve vatandaşları adına sorduğu hesapları bizim hükümetimiz soramadı.
Bizim Snowden sonrasında en önemli kazancımız ICANN’in Avrupa’nın baskıları sonucunda 3’e çıkardığı merkezlerinden birisini İstanbul’a kurması oldu. Ancak bu kazancın ne olduğunu da tam görebilmiş değiliz. Örneğin hala İstanbul Avrupa-Asya arasındaki doğal kavşak avantajını kullanabilmiş değil.
[1] ABD’de FBI ve NSA, 9 İnternet Firmalarının Sunucularından İnsanlar Hakkında Bilgi Topluyormuş
[2] Eski CIA Çalışanı, NSA Skandalında Sızıntıların Kaynağının Kendisi Olduğunu Açıkladı