Türk Telekom, TTNet ücret tarifesinde beklenen tashihi gerçekleştirdi. Yeni tarife Türk Telekomünikasyon Kurumu tarafından onaylandığında yürürlüğe girecek olsa da, aylık erişim ücreti olarak 6 Milyon TL, haksız rekabet tartışmalarının sürmesine neden olacağa benziyor. İSS sektöründe en tatsız yeni yıl bütçe çalışmaları sürerken, birçok sürpriz gelişme olabilir.
Geçtiğimiz yıl Pelin Turgut tarafından The Wall Street Journal için gerçekleştirilmiş olan “Turkey.Connected” isimli özel tanıtım ilavesine rastgeldim. Hayli ilgimi çekti. Dilerseniz, her hangi bir yorum yapmadan, dosyada ilgimi çeken bölümlerden alıntıları sunayım.
“ISS toplam gelirleri 77 milyon USD’ye ulaşacak (2001 yıl sonu). Gelirin %80’ini dial-up erişim, geri kalan %12 kurumsal, %5 reklam ve %3 e-ticaret oluşturacak.”
IBS
“Gelecek kesinlikle e-iş’te. Gelecek yıllarda perakende işlem hacminin %50’sinin İnternet’e yönleneceğini bekliyoruz. 2001 yılı sonundan itibaren sektörün roket gibi yerden kesilip, fırlayacağını bekliyoruz”.
Serdar Kaşıkçı, Kangurum Gen. Müd.
“Yaptığımız 5 yıllık öngörü, dial-up pazarı erişim fiyatlarının düşüş eğilimine bağlı olarak 1 ile 2 milyar USD seviyesine çıkacak. 200-300 Milyon USD civarında ise reklam geliri beklentimiz var”.
Babur Özden, İxir, Gen. Müd.
“E-ticaret sitelerinin 2003-2005 yıllarında karlılığa geçmesini bekliyoruz. Öncelikle e-pazar yaratmamız ve geliştirmemiz gerekiyor. Bu da zaman alacak. Türkiye’ye risk yatırımcıları gelmiyor. Çünkü çıkış (exit plan) olanakları yok”.
Hasan Can Çolakoğlu, TEB İletişim, Gen. Müd.
Sanırım en gerçekçi durum tespiti, Sayın Çolakoğlu’na ait. Hisse arzı için 3 yıl karda bulunma zorunluluğu itibariyle, Türkiye’ye girecek sermayenin çıkış planı yok. Peki yerli yatırımcılar açısından durum nasıl?
Credit Suisse First Boston (CSFB) isimli yatırım bankası tarafından yapılan bir araştırmada, reklam ve diğer giderler hesaba katılmadığında İSS’lerin en temel giderlerinin maliyeti 4 USD civarındaydı. Piyasa koşullarına bakıldığında, erişim fiyatlarındaki rekabetçi koşullar ve tüketicilerin “ucuz” erişime yönelik eğilimleri İSS’lerin daha da kötü bir yıl geçireceklerini müjdeliyor.
Sektörde telaffuz edilen “konsolidasyon” ise şimdilik sadece bantgenişliği paylaşımıyla sınırlı gibi. Kurumsal erişime de ağırlık vermeye başlayan birçok İSS, IBS raporundaki gibi reklam ve e-ticaret gelirlerindeki beklentilerini asgariye indirmiş durumdalar. Ülkemizde Medytatick ve benzeri ihtisaslaşmış İnteraktif ajansların tüm çabalarına rağmen hala elektronik ortam reklam bulmakta zorluk çekiyor. Bu nedenle de 2002 bütçeleri “assumption” (varsayımsal) odaklı olacak. Çünkü geçtiğimiz yılki verileri kullanarak bir rapor hazırlamak neredeyse imkansız. Bu yüzden yatırımcıların önünde pek bir şeçenek kalmıyor. Faaiyet giderlerini düşürüp devam etmek ya da İSS’leri elden çıkartmak.
Stratejik yatırım olarak görülen İSS’lerde beklenen olası gelişmeler şunlar:
·Hiç beklenmedik büyük bir yerli/yabancı oyuncunun pazara rekabetçi girmesi
·Hisse devirleri
·Birleşmeler
·Faaliyet Tanımı Değişikliği (Sadece dial-up/kurumsal erişime yönelme)
·Mevcut Değerlerle Yeni Faaliyetler (Call center işletmeciliği vb.)
·İflaslar
Sektör ciddi bir yol ayrımında. Çünkü artık kim daha çok reklam yaparsa, daha erken sallanacak. TT’a karşı ortak bir değer havuzu oluşturup; tek bir marka, fiyat ile çıkıp; havuzdaki şirketlerin altyapı yatırımları, reklam harcamaları, perakende kanalları gözönüne alınıp yeni bir gelir bölüşüm tanımlaması, muhtemel birleşmelerde karşımıza çıkacağa benziyor. Müşterinin hangi kanalda satın alma gerçekleştirdiğine ve İnternet erişim, müşteri destek servislerini hangi partnerden alacağına bağlı olarak Win2Win modeli yakında yabancılık çekmeyeceğimiz işbirlikleri için örnek teşkil ediyor.
Bu açıdan bakıldığında birbirine en çok yakışan şirketler Superonline ile Vestelnet. Ayrıca SOL ile Turk.net ya da Vestelnet ile Turk.Net de sinerji yaratabilecek değerlere sahipler. İSS’ler arasındaki olası birleşmelerin “evlilik” olacağı görüşü yaygın değil. Hukuki bir metinde iyi tarif edilmiş “çıkar işbirlikleri” olacağı bekleniyor. Zaten benzer bir anlaşma Superonline ile Vestelnet arasında bantgenişliği ortak kullanımı için imzalandı bile.
2002 herkes için zor bir yıl. Ancak İSS’ler için daha da zor olacağa benziyor.
