Big Tech dediğimiz çoğunluğu ABD’li olan internet devlerinin giderek büyüyen pazar payları herkesi rahatsız ediyor. Çünkü bu firmalar pazarları kontrollerine alıp, tekelleşirken, bir yandan da küçük yerel firmaları yutuyorlar ya da oyunun dışına itiveriyorlar. Pazarı adeta kurutuyorlar.
Avrupa Birliği, 2022 temmuzunda yürürlüğe soktuğu DSA (Dijital Servisler Yasası) ve DMA (Dijital Pazar Yasası) ile bazı önlemler almaya çalışıyor. Bu önlemlerin başında devleşen firmaların önünü kesmek ve diğer firmalara yer açmak var.
Bunun için “Kapıyı Tutan (Gate Keeper)” tanımı yapılıyor. Yani kapıyı tutup, içeriye geçilmesini engelleyenler belirleniyor.
Bu tanım bizde son çıkan e-Ticaret yasasında da var. Bizdeki sınır 60 milyar TL (2 milyar €). Hatırlarsanız, Ombudsman Faruk Bildirici Cumhuriyet gazetesi suç duyurusu sonrasında, sermayesinin yüzde 86’sı –bir başka BigTech olan– Çinli Alibaba şirketine ait Trendyol’un, tekelleşmeye karşı olduğu belirtilen bu yasadan çok rahatsız olduğunu detaylıca yazmıştı.
Sırası gelmişken not edelim; oy birliği ile geçen e-Ticaret güncellemeleri için CHP anlaşılmaz bir şekilde Anayasa Mahkemesine “iptal” başvurusunda bulundu. Trendyol ise Danıştay’a kanunun ikincil mevzuatı (yönetmelik) için iptal başvurusu yaptı. Danıştay yönetmeliği iptal etti. Anayasa Mahkemesi kararı umarım öyle çıkmaz. Yine umarım AB’nin kararına bakıp, hata yaptıklarını bir an önce farkederler.
Çünkü “Gate Keeper” konusu önemli. Nitekim pazartesi günüAvrupa Birliğinde önemli bir gelişme oldu ve Avrupa “İç Pazardan Sorumlu Avrupa Komisyonu Üyesi” Thierry Breton, yedi çok uluslu şirketin AB’nin yeni “kapıyı tutan (Gate Keeper)” kriterlerini karşıladıklarını, bunun da daha katı kurallara uymaları gerektiği anlamına geldiğini söyledi. Firmalar şöyle sıralandı;
- Alphabet
- Amazon
- Apple
- ByteDance
- Meta
- Microsoft
- Samsung
Thiery, ayrıca TikTok’un listeye dahil edilip edilmeyeceği konusunda tartışmalar olduğunu söyledi. Booking.com ise, gelecek yıl bu statüye girebilirmiş.
Yıllık Cirosu 7,5 Milyar € Olan Firmalar Gate Keeper Kapsamında
Avrupa Birliği’nin Kasım ayında yürürlüğe giren Dijital Pazarlar Yasası (DMA) kapsamında, aylık 45 milyondan fazla aktif kullanıcısı, 7,5 milyar € cirosu ve/veya 75 milyar avro (82 milyar dolar) piyasa değeri olan şirketler, temel platform hizmeti sağlayan “kapı tutucuları (Gate Keeper) olarak kabul ediliyor.
Thiery Gate Keeper’ları şöyle tanımladı;
“Bu şirketler, iç pazarı etkileyen bir pazar büyüklüğüne sahiptir (Avrupa’da son üç mali yılda en az 7,5 milyar Euro’luk yıllık cirosu veya son mali yılda en az 75 milyar Euro’luk adil piyasa değeri ve en az 3 Üye devlette operasyonları olmalı) ve arama motorları, sosyal ağ hizmetleri ve işletim sistemleri gibi bir dizi temel platform hizmetinde son üç yılda AB’de aylık 45 milyondan fazla aktif son kullanıcıya ve yılda 10.000’den fazla aktif ticari kullanıcıya hizmet vermiş olmalı.”
Gate Keeper’lık konusunda 250 milyon nüfusu olan AB için yıllık ciro rakamı 7,5 milyar € iken, 85 milyona sahip ülkemizin geçen yıl güncellenen e-Ticaret kanununda bu rakam 2 milyar €. Yani gayet makul bir durum ama etrafta ne amaçla yazdığı anlaşılamayan bazı yazarlar, kanundaki bu sınır için “e-Ticareti küçültecek” yorumları yaptılar. umarım AB’ye bakıp, şimdi ne yaptıklarını anlıyor olurlar. Anlamıyorlarsa, Breton’un sözlerine bakalım;
“Tüketiciler, aralarından seçim yapabilecekleri daha fazla hizmete , sağlayıcı değiştirmek için daha fazla fırsata sahip olacak ve daha iyi fiyatlardan ve daha kaliteli hizmetlerden yararlanacak.
Yenilikçi firmaların yeni müşterilere ulaşması artık engellenmeyecek.
DMA’nın amacı budur.”
Gate Keeper’ların Uyum İçin 6 Ayı var
Dijital Piyasalar Yasası, Dijital Hizmetler Yasası ve Veri Yasası ile birlikte – ve yakında Yapay Zeka Yasası ile birlikte Avrupa, hem AB vatandaşlarını daha iyi korumak hem de AB’li yeni başlayanlar ve şirketler için inovasyonu geliştirmek için dijital alanını tamamen yeniden düzenliyor.
Bu şekilde etiketlenen şirketler, mesajlaşma uygulamalarının rakipleriyle birlikte çalışmasını sağlamalı ve kullanıcıların cihazlarına hangi uygulamaları önceden yükleyeceklerine karar vermelerine izin vermeli. Kendi hizmetlerini rakiplerine tercih etmelerine veya kullanıcıların önceden yüklenmiş yazılımları veya uygulamaları kaldırmasına engel olmalarına izin verilmeyecek – Bu karar Google ve Apple’ı çok etkileyecek iki kural.
Şirketler, DMA ihlalleri nedeniyle yıllık küresel cironun %10’una kadar para cezasına çarptırılabiliyor. Avrupa Komisyonu, şirketler tarafından sağlanan verileri kontrol ettikten sonra 6 Eylül’e kadar “Gate Keeper” belirlenmesini onaylayacak ve ardından platformlarını DMA kurallarına uyumlaştırmak için altı ayları olacak.