ABD’de telif hakları ve sosyal medya kullanımı konusunda son derece önemli bir davanın ilk aşaması sonuçlandı. 2010 yılında Haiti depreminin ardından bölgede fotoğraflar çeken Daniel Morel adlı fotoğrafçı bu fotoğrafların bazılarını Twitter hesabından paylaşmıştı. Dünyanın en tanınmış haber ajanslarından Agence France-Press (AFP) ve The Washington Post gazeteleri de bu fotoğrafları haberlerinde kullanmışlardı. Söz konusu fotoğrafların kendisinden izin alınmadan kullanıldığı gerekçesiyle dava açan fotoğrafçı, mahkemede haklı bulundu.
Sosyal medya, hepimizin her gün arkadaşlarıyla, tanıdıklarıyla ve kimi zamanlar da tüm dünyayla birçok şey paylaştığı etkileşimli bir ortam. Yeni iletişim mecrası olarak görülen Twitter, Facebook ve YouTube gibi kanallardaki paylaşımlar giderek geleneksel medya kanallarını (TV, radyo ve hatta gazetelerin internet yansımaları gibi) geride bırakmakta. Peki ama kullanıcı mahremiyeti ne kadar korunmakta? Bu mecralarda paylaştığınız fotoğraflar haber kaynağı olarak değerlendirilebilir, başka web sitelerinde paylaşılabilir mi?
İşte ABD’deki dava bu konuda bir karar açıklaması yönünden son derece önemli. Davaya bakan yargıç açıkladığı ön kararda fotoğrafçıyı haklı, AFP ve Washinton Post’u ise haksız buldu. Haber ajansları savunmalarında fotoğrafı direkt olarak Daniel Morel’in Twitter hesabında değil, bu fotoğrafı retweet eden başka hesaplarda gördüklerini açıklamışlardı. Ayrıca aynı haber ajansları, rahatça retweet edilen ve tüm Twitter kullanıcılarına açık olan fotoğrafların “kamuya açık hale geldiğini” savunarak kendileri aleyhine telif hakkı ihlal davası açılamayacağını savunmuşlardı. Yargıç ise aynı fikirde değil, zira Twitter’ın kullanıcı sözleşmeleri haber ajanslarına izin almadan resim basma hakkı vermemekte.
Davacı taraf olan fotoğrafçı Daniel Morel’in 120 milyon Dolarlık bir tazminat talebi ise mahkeme tarafından reddedildi. Mahkeme, söz konusu ihlalin AFP’den ve Washington Post’tan haber basan her yayıncı için ayrı ayrı değerlendirilmesine gerek olmadığını ve sadece 1’er kez telif ihlali yapılmış olduğunu söylüyor. Bununla birlikte, söz konusu ihlal neticesinde davalı tarafın nasıl bir maddi kayba uğradığı önümüzdeki duruşmalarda belirlenecek ve tazminat kararı ilerleyen tarihlerde verilecek.
Peki ya aynı durum Türkiye’de yaşansa ne olurdu? Yani serbest çalışan bir fotoğrafçı olsaydınız ve örneğin Van depreminde çekip Twitter’dan paylaştığınız fotoğraflar veya manzara çalışmalarınız izinsiz olarak haber portallarında yayınlansa ne olurdu? Bu soruyu MarşanErezTuran hukuk bürosu kurucu ortaklarından Avukat Serhat Turan’a yönelttik. Turan şöyle diyor:
- Fotoğrafçının yapmış olduğu çekim özel bir çekimdir.
- Söz konusu özel çekim Fotoğrafçının kendi emeği, yeteneği ve bilgisiyle oluşturulmuştur.
- Fotoğrafçının yapmış olduğu bu çekimler 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu yasamıza göre eser niteliğindedir.
- Söz konusu kanuna göre hakları ihlal edilen eser sahibi söz konusu ihlalin önlenmesi için cezai ve hukuki yolları kullanabilir.
- Bu durumda yapılan taleplere göre hem Savcılık soruşturması açılacak hem de tazminat talebiyle hukuk davası açılabilecektir.
- Cezai süreçte ihlal söz konusu olması halinde kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır.
- Hukuki süreçte ise eser sahibi yoksun kaldığı karı veya sözleşme yapılsaydı alacağı bedelinin 3 katı tutarını talep edebilir.
- Sosyal medya kapsamında
Sosyal medya’ya sunulan ürünler konusunda kişinin fotoğrafını kamuya paylaştığı ve buna rıza gösterdiği kabul edilir görüşüme göre. Sonuç itibariyle bu konuda bir hak ihlali söz konusu değildir.
- Sosyal Medya dışında
Kişi eğer ünlü bir kişilik ise ve haber değeri taşıyorsa (ki gazetelerde yayınlananlar magazin dahi olsa haber niteliği taşıyor kapsamında sayılıyor) Yargıtay karalarına göre bir ihlal taşımamaktadır meğer ki söz konusu fotoğraflar küçük düşürücü olsun. Yani, kişilik haklarını zedelemediği sürece fotoğraflar medya organları tarafından kullanılabilir.
“Bu olay Türkiye’de olsaydı da fotoğrafçı telif haklarının çiğnendiği savunmasıyla hem cezai hem de hukuki süreci başlatabilirdi şöyle ki;
Benzer bir durum da Twitter’da ünlülerin yayınladıkları pozların haber portallarında dosya halinde sunuluyor olması. Hatta bu dosyalarda fotoğraf aralarına reklam da alınmakta ve pek çok kişi, haber portallarının tıklanma sayılarının aslında sırf bu “galeriler” sayesinde arttığını düşünmekte. Serhat Turan’a bu durumu da sorduk Ancak Turan’a göre burada farklı bir uygulama söz konusu Serhat Bey iki farklı açıdan olaya yaklaşarak şu açıklamaları yapıyor: