Cep telefonu sektörünün önemli bir kavramı sanal operatörler. Mevcut bir operatörün networkünü kullanarak, pazarlama gücünü (müşteri-kullanıcı tabanını) ortaya koyan yapılar için uygun bir yapılanma oluyor. Dünya’da çeşitli uygulamalarını görüyoruz ama ülkemizde henüz tam anlamıyla bir MVNO yok. Sadece bazı MVNO’msu yapılar var.
MVNO (Mobile Virtual Network Operator) yapıları konusunda, turk-internet.com’un ilk yazısı 2004’de yayınlanmış[1]. O günden bu yana geçen 7 yılda dediğimiz gibi herhangi bir gelişme yok. Çünkü uzunca bir süre “vergi” konusunda sorun çıkmıştı. Ama bunlar aşıldı 3 yıl önce lisanslama başladı.
27 Haziran 2010 itibari ile BTK İnternet sitesinden görülebildiği üzere 32 adet (Mobile Virtual Network Operator, Türkçe’si Sanal Mobil Ağ İşletmecisi) lisanslı firma mevcut. MVNO lisansları 2009 Q2’de verilmeye başlandığına göre, üçüncü senesine girmiş olan MVNO pazarında lisansa pekçok işletmecinin ilgi göstermiş olduğu görülüyor. Buna rağmen, mevcut duruma baktığımızda, alınmış olan bir MVNO lisansını fiiliyatta kullanabilmede sıkıntılar olduğu anlaşılıyor.
Örneklerden gitmek gerekirse; Avea’nın alt markası olan 7 pre-MVNO ile Vodafone’un alt markası olan 1 pre-MVNO; gerçek MVNO’lar değildir. Zira, bu 8 örnekte faturalamayı lisanssız olan pre-MVNO firması değil, asıl mobil işletmeci yapıyor. Diğer yandan, Turkcell grubu firmalar (Superonline), Vodafone grubu firmalar (Borusan Telekom) ve Turk Telekom Grubu firmaların (TTNet) yapmış oldukları ya da yapacakları MVNO’lar da MVNO pazarını ölçümlerken temel alınamaz – TTNet Mobil bunlardan birisidir. Bir ana mobil işletmeci (THY benzetmesi), kendi yan şirketleri (Anadolu Jet’ler benzetmesi) üzerinden ne kadar çok sayıda MVNO şirket işletmecisi şirket kurarsa kursun, bu yan şirketler üzerinden ne kadar pazar payına ularşırsa ulaşsın, bu sonuç pazarın serbestleştiği, hele hele rekabetçi konuma geldiğini kesinlikle göstermez.
Dolayısıyla MVNO alanı henüz çalışmıyor. Bunun nedenlerini BTK Başkanı Dr.Tayfun Acarer ile konuştuk :
turk-internet.com : MVNO lisansına sahip olup, mevcut mobil işletmeci ile organik ortaklık içinde olmayan şirketlerin MVNO pazarında cirodan aldığı pay son 3 yılda yüzde kaça çıkmıştır? Avrupa Birliği içinde bu pay nedir?
Dr.Tayfun Acarer : Öncelikle, bu sorunuzu cevaplayabilmek için tanımları doğru yapmamız gerektiğine inanıyorum. MVNO kavramı, Avrupa mobil pazarından ilk kez görüldüğü 1990’lı yılların sonlarından itibaren hep tartışma konusu olmuştur. Her ülke kendi pazar şartları çerçevesinde kendi MVNO tanımlarını yapmış olmakla birlikte bu tanımların ortak noktası şudur: Kendi adına tahsis edilmiş bir frekans bandına sahip olmadan son kullanıcıya kendi markası adı altında mobil telekomünikasyon hizmetlerinin sunulabilmesidir. Biz de ülke olarak kendi tanımımız yaptık ve 2009 yılından beri de bu tanım çerçevesinde yetkilendirme yapmaktayız.
Bu doğrultuda, sizin de belirttiğiniz gibi biz Kurum olarak gelir paylaşımı ortaklığı ya da al-sat kavramları çerçevesinde GSM işletmecileri ile bazı spor kulüplerinin ya da markasını kullandıran firmaların verdikleri hizmeti MVNO hizmeti olarak değil işletmecilerin pazarlama faaliyetleri kapsamında hizmetin yeniden paketlenmesi veya çeşitlendirilmesi olarak değerlendiriyoruz.
Sorunuza da bu bağlamda cevaplamak doğru olacaktır. Şayet gelir paylaşımı ortaklığı modelini de MVNO hizmeti olarak görürseniz bu cevap hem Avrupa ülkeleri hem de ülkemiz için farklı olacaktır. Bu yüzden tanımlar arası karmaşadan dolayı doğru istatistikî bilgilere ulaşmada da sıkıntılar mevcuttur. Fakat, her ülkenin kendi pazar koşulları çerçevesinde kendi tanımlarını yaptığı gerçeğinden hareketle ve bu durumu da göz önünde bulundurarak birkaç istatistiki rakamdan bahsedebiliriz.
Yaklaşık 60 tanesi ABD’de olmak üzere tüm dünyada sayısı 600’dan fazla MVNO bulunmaktadır ve bunun yarısından fazlası Avrupa ülkelerinde hizmet vermektedir. Avrupa ülkelerinde ise en son Fransa’da MVNO’ların 2011 Mart Ayı itibariyle abone bazında toplam pazarın yaklaşık %8’ne nüfuz ettiklerine dair bir bilgiye rastlamaktayız. Bunun dışında Danimarka, Hollanda, Finlandiya, Almanya ve İngiltere gibi bazı kuzey Avrupa ülkelerinde MVNO’ların oldukça faal olduklarını biliyoruz. Daha önce de bahsettiğim üzere çelişkili de olsa bazı yaklaşık istatistikî rakamlardan bahsetmek mümkün. Farklı kaynaklardan elde edilen bu uyuşmazlıkların sebebi; kavram karmaşasından kaynaklanan farklı rakamlar ile mobil pazarların yapısından dolayı sürekli hızlı şekilde değişen bilgilerdir.
Ancak, yaklaşık olarak MVNO’ların mobil pazarın Almanya’da ve Danimarka’da %25’inden, Finlandiya’da %15’inden, Hollanda’da ve İngiltere’de ise %10’undan biraz fazlasına sahip olduklarını söyleyebiliriz. Tüm Avrupa pazarında ise %4-5’lik gibi bir rakamdan bahsedilebilir.
Söyleşinin devamını burayı tıklayarak okuyabilirsiniz.