Geçtiğimiz haftalarda, YouTuber’larda gittikçe artarak görülmeye başlanan “tükenmişlik sendromu”nu yazmıştık[1]. Bunu YouTube üzerinde bellibir sürede ünlü olan kişilerin, zaman içinde bunu sürdürememeleri nedeniyle bunalıma kapılmaları gibi tarif edebiliriz.
YouTuber dediğimiz insanlar bazen makyaj yöntemleri, bazen digital oyun oynamaları, bazen çeşitli konularda sesli ya da görüntülü bilgi sunmaları ile aynen bir TV kanalı gibi izleyici topluyorlar. Ama sonra aynı düzeyde heyecanlı bilgi sunamamaya (yani içerik yaratamamaya) başladığında ise, problem meydana geliyor. Aynen sinema, müzik vs konularında ünlü olup, sonra o ünü kaybettiğinde bunalıma giren insanlar gibi. Bu durumda sapıtan, tuhaf içerikler yayınlamaya başlayanlar olabiliyor. Örneğin en çok takipçiye sahip olan YouTuber “PewDiePie”, bu tür sorunları daha önce yaşamışa benziyor çünkü zaman zaman çılgın çıkışlar yaptığını görüyoruz; 2016’da Twitter’da profil resmini cinsel organ resmi ile değiştirmişti [3], 2 sene önce de yahudi karşıtı içerikler [3] yayınlamıştı. En son ise, bir hayranının PewDiePie mutlu olsun diye yazıcı hacklediği görüldü [4].
Yani son zamanlarda herkesin ilgisini çeken “YouTuber Olmak” ve de “Çok Para Kazanmak” güzel de, sadece o kadar değil. Bu işin başka boyutları da var. Konuyu YouTube’ün yaptığı eğitimlere katılan ve YouTuber’ların bu sendromunu yakından görmüş olan TechnoPat’tan gazeteci Ali Güngör ile konuştuk.
turk-internet.com: Youtuber’larıntükenmişlik sendromu çok ilginç. Bu konuda senin de epeyce bir bilgin var Ali. Bu konuyu biraz konuşalım! Önce bize ne zamandır youtube üzerindesiniz, onu bir anlatsana.
Ali Güngör : Aktif olarak bizim youtube üzerinde Tecnopat videolarının yayınlanmaya başladığımız zaman 2013 yılı. 2013’ten 2019’a kadar 5-6 sene sadece video kısmını geçmiş,z, yayın tabiî ki artık 8.senesine geldi. 5-6 yıl youtube’da aslında yüzyıl gibi uzun bir süre pek çok insan için.
turk-internet.com: Evet, bilmeyenler için soralım içeriğiniz ne?
Ali Güngör : İçeriğimiz teknoloji. Ürün incelemeleri, serbest sohbet programları, genelde rehberler, kullanıcılara yararlı olacak bilgiyi, beceriyi kazandırmaya çalışıyoruz. Bir de analiz etmeyi, test etmeyi, pek çok şeyi gösteriyoruz. Kendileri için ellerindekileri nasıl değerlendireceğini gösteriyoruz. Kimi zaman da bu tarz basın toplantılarından içerikler paylaşıyoruz. Ama ana konumuz teknoloji. İkinci planda da tabii oyun, eğlence ve internet kültürü.
turk-internet.com: Peki bu arada youtube size bu konuda bir destek yapıyor mu? Eğitim ya da işte tükenmişlik sendromuna geldik; ne bileyim, Psikolojik bir bilgilendirme… Ne görüyorsunuz mesela buradaki ortamda? Son zamanlarda youtuber’lar da çok ünlü oldu.
Ali Güngör : Evet. Zaten konuyu konuşma sebebimiz o. Aslına bakarsanız, şimdi biz bir yandan yayıncıyız, ama bir yandan içeriğimizi youtube üzerinden paylaştığımız için de bir youtuber kimliğimiz oluyor. Doğal olarak içerisinde yer aldığımız için youtuber dediğimiz youtube üzerinde video yayını yapan insanlar ile çok görüşüyoruz, aynı ortamlarda bulunuyoruz.
Youtube’un Türkiye’de de bazı eğitimleri, workshopları var. Zaman zaman farklı gruplardan farklı yayımcılar, farklı youtuber’lar bir araya geliyorlar, onlara mesela yayınlarını, internetteki videolarını nasıl yapmaları gerektiği konusunda bilgiler veriliyor.
Youtube’un bir de “creator academy” dediğimiz bir online dersler kataloğu var. Online dersler kataloğunda işin hem teknik, hem iletişim kısmı ile ilgili bilgiler veriliyor. Aslında onu takip eden pek çok kişi neyi, nasıl yapması gerektiğini, ne yaparsa başarılı olabileceği ile ilgili genel bilgileri elde ediyor.
turk-internet.com: Mesela, ne yaparsa başarılı olur?
Ali Güngör : Mesela, küçük görselleri nasıl yapmalılar, videoların ideal süresi nasıl olmalıdır, bunun haricinde içerik olarak neye önem verebilirler? Ama bu birazcık değişti, evrildi.
Geçtiğimiz yıllar içerisinde mesela en son eğitimde gördüğüm detaylardan bir tanesi, şöyle idi: nasıl, eğer kanalınızdaki ilgi azalırsa, onu tekrar canlandırırsınız? Bu bende bazı şeyleri tabii ki açığa çıkardı, bazı şeyleri çevredeki insanlar ile konuşurken. Youtube üzerinde herkes tabii ki en başarılı olan örnekleri her zaman örnek alıyor, en iyiye girenleri örnek alıyor ama azı youtube kanalları başarı elde etse de daha sonra düşüş trendine girebiliyor, tekrar çıkabiliyor, bazıları hiç çıkmadan ortadan kaybolabiliyor.
Biz çok stabil devam ettiğimiz için, bu tür sorunlar ile karşılaşmadık. Devamlı, azar azar, uzun vadeli bir büyüme olduğu için bu şokları yaşamadım ama birden bire aşırı ünlü olmuş ve ardından unutulmuş olan youtuber’larda ya da ani ünü çok eğlenceli içerikler ile elde edenlerde ardından ciddi psikolojik rahatsızlıklar, sorunlar, tükenmişlik sendromu dediğimiz etkileri görmeye başlıyoruz.
turk-internet.com: Neden? Ne oluyor da azalıyor izleyici?
Ali Güngör : Şöyle diyelim, bu dopamin, adrenalin nasıl insana heyecan, birden bire etkiler birden bire çok ünlü olurlar, çok böyle insanlar ilgi ve sevgi gösterir, sonra birden bire bundan mahrum olma hissi yaşar insanlar, bunu yaşıyorlar ve bunu konuştuğumuz zaman, tabii ki konu psikolojik bir mesele olduğu için “özel” olarak anlatıyorlar, her zaman adlarının anılmasını istemiyorlar ama o arkadaşlarda böyle sorunlar olduğunu, ne yapabileceklerini sorduklarını gördüm.
Genelde bu sorun ile başa çıkmak yerine, nasıl tekrar daha ünlü olabileceklerin soruyorlar. Tekrar ne yapabilirim, tekrar nasıl yükselebilirim, sorusunu soruyorlar.
Aslında sormaları gereken soru, ben kendimi iyi hissediyor muyum, bunu gerçekte uzun vadede yamak istiyor muyum, mutlu muyum ve bu şekilde mutlu olabilecek miyim?
turk-internet.com: Ali, aslında bu konuda intihar vakası ile de karşılaştık, değil mi?
Ali Güngör : Ne yazık ki, tanıdığımız, sevdiğimiz bazı insanlar aramızdan ayrıldı. Şimdi kanal değiştiriyor bazı youtuber’lar. Doğal olarak bazı ağlar ile çalışıyorlar. Ardından kanal değiştirdikleri zaman doğal olarak bir dalgalanma oluyor üzerlerinde. Kimisi kendi işini kurmak istiyor, kimisi ortaklıklar ile çalışıyor. İşin bir de ticari yönü tabii bir yerde sonra hayatlarını devam ettirmeleri.
Fakat kimi zaman trendler değişiyor, onların çektikleri videolar ilgi görmemeye başlıyor, kimi zaman kendileri yanlış bir şey söyleyebiliyorlar, başlarına kötü olaylar gelebiliyor. Ama bu konuda yeterince psikolojik destek her zaman göremiyorlar çünkü herkes bu olayı kale almıyor.
Aslında bu olay tam olarak televizyon ünlülerinin, dizi ünlülerinin, müzik yıldızlarının, pop starlarının – biliyorsunuz, sanatçılarda da böyle olaylar oluyor- yaşadığının bence birebir aynısı. Ünlülüğün getirdiği sıkıntılar diye düşünüyorum.
turk-internet.com: Peki, demin konuşurken bir de şöyle bir cümle kullandın: bu amatör işi bir iş değil.
Ali Güngör : Evet. Kesinlikle. Aslında amatör olarak baktığımızda kedi videolarına, aile videolarına, ailemiz ile paylaşmanın, çevremiz ile paylaşmanın bir yolu ama internet ile virality dediğimiz hızlı yayılma sayesinde çok geniş kitlelere ulaşınca bazı insanlar ünlü oldum, o zaman bunu devam ettireyim, oradan bir hayatımı kazanayım diye üzerine devam ediyorlar. Fakat sürdürülebilir bir şey olmayabiliyor. Kimisi bir atımlık bir üne kavuşmuş olabiliyor.
Yani bir komik anı kaç defa baştan yaratabilirsiniz? Ne kadar o içeriği böyle inanılmaz, heyecan verici böyle milyonların izleyeceği bir şekilde yapabilirsiniz? Bir yerden sonra iş, kamerayı geliştirme, ışığı geliştirme, içeriği daha iyi yazma, kurgulanmış senaryolar.
Baktığınız zaman youtube’da bunu görürsünüz: şaka yaptık işte bilmem neye, bazı abartı şakalar görüyoruz. Abartı ilgi çekmesi için yine olaylar görüyoruz. Ortaya atılmış yalanlar görüyoruz. Bu ilgi çekme ihtiyacının, rating alma ihtiyacının oluşturduğu şeyler.
Olay artık profesyonel prodüksiyona giriyor ve olay bir kurgu oluyor. İnsanların kendi hayatını paylaştığı bir şey olmaktan çıkıp bazıları için kurgulanmış, komik senaryoları canlandırması oluyor.
O noktada bir yerden sonra tükeniyorlar. Bir yerden sonra o yaratıcılık her gün, her hafta, her ay onları üretmeye yetmeyebiliyor. Kimisi yanına başkalarını alıp onlardan destek alıyor ve tükenmişlik sendromu ile karşılaşmıyor. Diğer insanlar ile ama bu kadar iyi ilişkiler kuramayan ya da şansı o esnada olmayan insanlar yalnız kalıyorlar ve tükenmişlik sendromu yaşıyorlar. Artık eskisi gibi üretemediklerini düşünüyorlar, bunalıma giriyorlar.
Bu tür arkadaşlara elimizden geldiğince “böyle yapmalısın her şeyden önce senin sağlığın, akıl sağlığın, ruhani dengen önemli, boş ver” diyorum yani. Bunu söylüyorum.
turk-internet.com: Ali, tabii teknolojide biz analiz yapmaya da meraklıyız. Onun sonucunda da anladığım kadarıyla demin konuşurken söyledin; sen bazı önerilerde de bulunuyorsun youtube’a. Ne oluyor böyle öneriler götürdüğünde?
Ali Güngör : Evet, önerileri götürdüğümüz zaman, genelde çok beğeniyorlar bazı önerileri. Bunlar nasıl oluyor, kimi zaman destek mekanizması üzerinden, kimi zaman bir etkinliğe davet ettikleri zaman yüz yüze şekilde iletiyoruz.
Benim ilettiğim örneklerden bir tanesi de bir youtuber’in kanalı değişse bile, internette ismini arattığınız zaman videolarını bir araya endekslenmiş şekilde bulabilmeniz. Hem kullanıcılar bu sayede onları her zaman bulabilir ve aninden belirip kaybolma olayının yerine, internette devamlı bir kartvizit gibi varlığını bu insanlar sürdürebilir.
Bunun bunalımları cidden çok daha fazla azaltacağını, belirli platforma bağlı kalmadan, bir platformda ünlü olup sonra unutulduğu için depresyona giren insanların belki çaresi olabileceğini düşünüyorum. Bu öneriyi de getirdim ama uygulanacak mı, onu merak ediyorum.
turk-internet.com: Peki, benim suallerim bu kadar. Senin söyleyeceğin bir şey var mı? Tavsiye v.s bir şey?
Ali Güngör : Tavsiyem şu: öncelikli olan her zaman insan. Kendi sağlığımız, kendi dengemiz, çevremizdeki insanların mutluluğu. Önemli olan – bize ne kadar bazen aksi söylense de-, ünlü olmak değil. Aşırı derecede başarılı ya da başarısız olmanın hiçbir zaman o kadar önemi yok. Önce sağlığınız, önce dengeniz yerinde olsun, her şey bunu takip eder.
Siz eğer istikrarlı, dengeli, insanlara yararlı ve samimi bir şekilde hitap ederseniz, zaten sizi seven insanların az ya da çok olmasının hiçbir önemi yoktur.
Biz şu an çok geniş bir kitleye hitap ediyoruz ve bundan mutluyuz ama bizim mutluluğumuz bunun sayısı ile doğru orantılı değil. Gelen yorumlarda insanların verdiği, paylaştığı güzel duygu ve düşünceler ile ilgili. Bu yüzden dediğim gibi, internet ortamında kendi sağlığınızı korumayı birinci önceliğe koyarsanız, çok daha uzun ömürlü ve mutlu olursunuz.
turk-internet.com: Teşekkür ederiz!
Ali Güngör : Ben teşekkür ederim!
[1] Şimdi YouTuber’ların Tükenmişliği Konuşuluyor
[2] YouTube, Yahudi Karşıtı Esprileri Nedeniyle PewDiePie’nin Orijinal Serisini İptal Etti