İnternet altyapısı ile ilgili sorunları anlattığımız pek çok yazı yazdık. Bu yazıların çoğunda Türkiye’nin iyi bir internet erişimi için 2-4 milyon km civarında fiber altyapısı olması gerekirken, neden fiber altyapının sadece 260 bin km’lerde kaldığını sorduk [1]. Ama ülkemizin internetin altyapısının sorunu sadece miktar olarak yetersizliği değil, yanısıra kalite olarak da sorunları var. Bunları çeşitli yazılarımızda (mesela aralık ayındaki dDOS saldırıları sırasında) yazdık [2].
İnternet altyapısının önemli sorunlarından birisi, hem operatörleri rahatlatacak, hem de kullanıcıların erişiminde –ufak da olsa– gecikmeleri engelleyecek bir kavşak noktasının eksik olması [3]. Gelişmiş altyapıya sahip her ülkede bulunan bu tür bir kavşak noktası güvenlik açısından da önemli. Ancak Türk Telekom firmasının hala tekel kalması ve bu tür bir trafik değişimine yaklaşmıyor olması İnternet Değişim Noktası oluşmasını engelliyor.
turk-internet.com okuyucuları, ülkemizde bir trafik değişim noktası (IX) olmasının önemini devamlı yazdığımızı hatırlayacaklardır. Trafik değişim noktası dediğimiz, basitçe “İnternet Kavşağı” gibi düşünülebilir. Operatörler bu noktaya trafiklerini verirler ve daha uzak noktalara bu trafiğin taşınması sağlanır. Amacı genellikle maliyet azaltma olsa da, yanısıra trafiğin kolaylaştırması ve sıkıntılı zamanlarda farklı trafik yollarına müsait olması, saldırılara karşı ortak savunma gibi faydaları da bulunur.
Dünyadaki ilk örneği LINX yani Londra Trafik Değişim Noktası, 5 operatörün parasız işbirliği ile 1995’de başladığı operasyonuna bugün 380 operatörün para ödediği bir kavşak olarak Avrupa trafiğini ABD’ye taşır [4].
Benzer bir operasyonu da Alman Trafik Değişim Noktası DE-CIX yapıyor. Türkiye ofisini geçen yıl açan DE-CIX, 7 ülkede toplam 11 hub ile operasyon yapıyor. İstanbul ofisi Ortadoğu’dan gelen trafiği Avrupa’ya taşıma amacı güdüyor. DE-CIX geçtiğimiz hafta eş zamanlı olarak Münih, İstanbul ve New York’da “DE-CIX Summit 2016” etkinliği düzenledi. Etkinlik sonrasında DE-CIX Türkiye Bölge Direktörü Bülent Şen ile kısa bir söyleşi yaptık. Aşağıda bu söyleşiyi seyredebilirsiniz.
Etkinliğin önemli sunumlarından birini RIPE’dan Hisham Ibrahim yaptı. Bu sunum sırasında, RIPE trafik değişim noktasına sahip olmayan ülkemizde, yutriçi trafiğin nasıl da –tabiri caiz ise aptalca– dışarıdan dolaştığını yani gereksiz yere dışarıya para ödediğimizi örnek “TraceRoute” bilgileri ile gösterdi. İlgili bölümleri aşağıdaki sunum içinde izleyebilirsiniz.
Etkinlikte söz alan Turk.net’in CEO’su Cem Çelebiler, Türkiye’deki altyapıyı ve 20 milyon eve bağlantı sağlamanın çeşitli boyutlarını anlattı. “Kolayı varken, yapmıyoruz. Kendi ayağımıza kurşun sıkıyoruz” diyerek altyapı yapmak isteyen firmaların karşısına çıkan sorunları detaylandırdı. Sunumunu aşağıda izleyebilirsiniz.
Etkinlikte, bir süre önce duyurulan “Ortak Altyapı Şirketi”ni anlatan Telkoder başkanı Yusuf Ata Arıak’da ülkemizdeki telekom sektörünün son durumunu özetlerken, “Rekabet açısından, firma çeşitliliği açısından yapılacak çok eksikliğimiz olduğunu ve neden altyapı konusunda ortak bir yaklaşıma gidilmesi gerektiğini anlattı. Arıak’ın sunumunu aşağıdaki videodan izleyebilirsiniz.
İnternet Değişim Noktası Olmayınca İçerik de Gelişemiyor
İnternet Trafik Değişim Noktalarının, internet trafiğini kolaylaştırma ya da güvenlik gibi özellikleri olmakla birlikte, esas fonksiyonu maliyeti azaltmak oluyor ki bu özellik sadece operatör değil, hem içerik sağlayan bizim gibi firmalar, hem de müşteriler için de daha ekonomik bir çözüm anlamına gelir.
Bunu Havaalanları ile kıyaslayalım. Örneğin Londra’dan, Adana’ya gidiyorsanız, doğrudan gitmek bir yoldur. Ama bu yol, eğer yeterli yolcu yoksa pahalı bir çözümdür. Bunun yerine İstanbul’a inip, orada örneğin Malatya, Adana, Gaziantep, İzmir ve hatta Ankara yolcularını, İstanbul’a Frankfurt, Roma ya da İzmir’den gelip Adana’ya gitmekte olan diğer yolcularla başka bir uçağa bindirirseniz, hem yolcu, hem de uçak şirketi için maliyeti çok daha anlamlı hale gelir. Bunu Londra’dan gelip Hindistan’ın Bombay şehrine giden yolcular için de düşünebilirsiniz.
Ülkemizde böyle bir trafik değişim noktası olmadığı için hosting-veri merkezlerinin maliyeti, dolayısıyla da içerik firmalarının maliyeti artıyor. Yine bir örnek verirsek, bu pahalılığı aşmak isteyen içerikçiler Hollanda’daki LeaseWeb’den hosting alıyor. Bu ülkemizde kalacak bir paranın yurtdışına gitmesini, dolayısıyla hosting firmalarının daha az para kazanıp, daha az teknoloji geliştirmelerine, daha az eleman çalıştırmalarına neden oluyor.
Bu arada en komiği de şu; yurtdışına doğru alınması gereken hat miktarı artıyor. Türk Telekom bir de bu kendisinin –daha çok para kazanacağını zannederek– engellediği değişim noktası yüzünden yurtdışına para ödemeye başlıyor. Ayrıca, yukarıda RIPE’dan gelen uzmanın anlattığı, trafiğin dışarıdan döndüğünü gösterir açıklamaları da düşünürseniz, bu ülkenin vizyonsuzluğunu daha iyi anlarsınız.
