İlerleme Raporları, her yıl Komisyon tarafından hazırlanmakta ve AB’nin genişleme süreci içerisinde Aday Ülkelerin kaydettikleri gelişmelere yer vererek, AB’nin o Aday Ülkeye yönelik görüş ve değerlendirmelerini kapsamaktadır. İlerleme Raporlarının en büyük özelliği, Aday Ülkeler için birer “karne” olmaları ve tam üyelik müzakerelerine ilişkin karar ve programların bu raporlar eşliğinde yapılandırılmasıdır.
Raporlarda, Aday Üyelerin AB müktesabatına (acquis communautaire) uyum süreçleri değerlendirilmekte ve daha sonra bu değerlendirmeler ışığında Avrupa Komisyonu tarafından Aday Ülkelerin idari ve hukuki kapasitelerini güçlendirecek eylem planları hazırlanmaktadır.
1998 yılı Haziran ayında Avrupa Konseyi Cardiff Zirvesinde, AT-Türkiye Ortaklık Anlaşmasının 28inci maddesi ve Lüksemburg Avrupa Konseyi sonuçları uyarınca, Komisyon’un Türkiye hakkında rapor hazırlaması konusunda görüş bildirilmiştir. Komisyon, Cardiff Zirvesinde alınan karar doğrultusunda Ekim 1998’de Türkiye hakkında ilk raporunu yayınlamıştır.
Türkiye hakkında ikinci rapor ise, Helsinki Avrupa Konseyi sonuçlarından yola çıkılarak Ekim 1999’da yayınlanmıştır. Helsinki Avrupa Konseyi, Türkiye’nin Aday Üye statüsünü onaylaması bakımından önem taşımakta olup, sonuçlarında Türkiye’nin de diğer Aday Üyeler ile aynı kriterlere tabi tutulacağı ifadesi yer almaktadır. Buna göre, varolan Avrupa Stratejisi çerçevesinde, Türkiye de diğer Aday Ülkeler gibi, reformlarını destekleyecek üyelik öncesi stratejisinden yararlanacaktır. Üyelik öncesi stratejisinin bir parçası olarak Komisyon, her Aday Ülkenin kaydettiği gelişmeleri düzenli olarak raporlamaktadır. Bu bağlamda Türkiye’ye ait ilk İlerleme Raporu Nice Avrupa Konseyi’ne Aralık 2000 tarihinde sunulmuştur.
2001 yılı İlerleme Raporu da Komisyon tarafından hazırlanmış olup, Aralık 2001’de Laeken Avrupa Konseyi’ne sunulacaktır. 2001 yılı İlerleme Raporu, 2000 yılına ait İlerleme Raporu’ndan bu yana kaydedilmiş olan gelişmeleri değerlendirmektedir.
İlerleme Raporu’nda ele alınan konular aşağıda verilen ana başlıklar altında toplanmaktadır:
Sözkonusu İlerleme Raporu’nda Türkiye’ye yönelik olarak AB tam üyeliği için daha detaylı bir hazırlık dönemi öngörülmektedir. Raporda Türkiye’nin tam üyelik kriterleri ve Ortaklık Anlaşması’nda yer alan öncelikli konular çerçevesinde siyasi ve ekonomik reform girişimlerini hızlandırması ve yoğunlaştırması konusunda destek verilmektedir. Komisyon Raporda, Türkiye’nin mevzuat uyumunu gerçekleştirmesi ve bu bağlamda müktesabatın etkin bir şekilde yürürlüğe girmesi ve uygulanması için Türk mevzuatının detaylı bir şekilde incelenmesi gerektiğini ifade etmiştir.
Raporda Türkiye dışında tüm Aday Ülkelerin siyasi kriterleri yerine getirdiği, Türkiye’nin ise son zamanlarda gerçekleşen anayasal reformlarda da görüldüğü gibi siyasi kriterler konusunda ilerleme kaydettiği ifade edilmiştir. Öte yandan Raporda Türkiye’nin işleyen bir pazar ekonomisine sahip olmada ilerleme kaydedemediği ancak gümrük birliği çerçevesinde yer alan sektörlerde AB pazarının rekabetçi ortamına uyum sağlandığı belirtilmiştir.
Türkiye AB’ye tam üyelik müzakerelerine başlanmamış olan tek ülkedir.
Telekomünikasyon ve Bilişim Teknolojileri Bölümüne Yönelik Değerlendirme
Bölüm 19: Telekom ve Bilgi Teknolojileri
2001 İlerleme Raporu’nda Türkiye’nin telekom ve bilişim teknolojileri alanında 2000 yılı İlerleme Raporuna göre ilerleme kaydettiği ifade edilmiştir. Ancak Raporda internet ile ilgili herhangi bir değerlendirme bulunmamakta, sadece verinin korunmasına yönelik mevzuatın çıkartılması gereği dile getirilmektedir. Genelde telekomünikasyon sektörünün özelleştirilmesine büyük önem verilmekte ve bu alandaki ilerlemelerden bahsedilmektedir.
Raporda telekomünikasyon pazarının serbestleştirilmesi alanında, kısmen yeni ekonomik reform planının bir parçası olmak üzere, çeşitli gelişmelerin meydana geldiği belirtilmiştir. Mayıs 2001 tarihli Telekomünikasyon Kanunu, Türk Telekom’un özelleştirilmesi için gerekli yasal dayanağı sağlamakta ve tam serbestleştirme tarihi olarak belirlenen 1 Ocak 2004’ün, devletin yetkili operatördeki hissesinin %50’nin altına düşmesi halinde daha erken bir tarihe çekilebileceğini ifade etmektedir.
Mobil telefon sektöründe rekabet artmış ve GSM tarifelerinde, rekabete bağlı olarak düşüş kaydedilmiştir. Sektöre İşbankası ve Telecom Italia’ya ait olan yeni bir GSM operatörü girmiş olup, ARIA markası altında Mart 2001 tarihinden bu yana faaliyet göstermektedir. Mobil telefon pazarına giren bir diğer operatör ise Türk Telekom’un tali şirketi olan AYCELL olmuştur.
Yasal çerçeveye yönelik olarak İlerleme Raporu’nda, Ağustos 2000’de Telekomünikasyon Kurumu’nun kurulmasının ardından Kurum’un görev ve yetkilerine yönelik mevzuatın Şubat 2001’de yayınlandığı ifade edilmiştir. Mart 2001’de ise telekomünikasyon ağlarının ve hizmetlerine yönelik lisanslar hakkında mevzuat çıkarılmıştır. Yeni Telekomünikasyon Kanunu uyarınca lisans verme yetkisi Ulaştırma ve Telekomünikasyon Bakanlığından Telekom Kurumu’na devredilmiştir. Telekom Kurumu sektörün düzenlenmesine ilişkin çeşitli çalışmalarda bulunmaktadır.
İlerleme Raporu’nda telekom sektöründe yukarıda belirtilen ilerlemelerin ışığında telekom sektörünün tam serbestleştirilmesine yönelik olarak gerekli çalışmaların sürdürülmesi ve mevzuatın Topluluk müktesabatı ile tamamen uyumlu hale getirilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Zira serbestleştirme ancak şeffaf ve kapsamlı bir mevzuat eşliğinde mümkün olabilecektir. İlerleme Raporu’nda Şubat 2000 tarihli Telekomünikasyon Kanunu’nda çeşitli değişikliklerin yapılması ve numaralandırma, ara-bağlantı, evrensel hizmet ve verinin korunması hakkında gerekli mevzuatın çıkartılması gereği üzerinde durulmuştur.
Yeni tarife mevzuatı ile ilgili olarak Raporda maliyet hedefli tarife tespiti prensibinin uygulanmasının gerektiği ifadesi yer almaktadır. Bu da Türk Telekom’un maliyet muhasebesi metodlarını uygulamaya geçirmesini ve tarifeleri yeniden dengelemesini gerektirmektedir.
İlerleme Raporu’nda önem verilen bir diğer konu ise Telekom Kurumu’nun idari kapasitesinin güçlendirilmesi olmuştur. Kurumda istihdam edilecek kişilerin yetiştirilerek, mevzuat hazırlama ile lisans verme sorumluluğunu taşıyacak kapasiteye sahip olmalarının sağlanması üzerinde durulmaktadır. Halihazırda Kurum çalışanlarının büyük çoğunluğu teknik konularda görev almaktadır.
Telekomünikasoyn Kurumu, pazarda rekabetin korunması ve sağlanmasında önemli role sahiptir. Kurum, GSM operatörleri arasında ulusal roaming için mali ve teknik koşulları belirleyecek olan bir karar hazırlamaktadır. Ancak İlerleme Raporu’nda Kurum’un Ulaştırma ve Telekomünikasyon Bakanlığı’ndan bağımsızlığının sağlanması için gerekli düzenlemelerin yapılması ihtiyacı da dile getirilmiştir. Bu doğrultuda, Telekomünikasyon Kurumu’na mevzuat konusunda yardım sağlayacak bir genişleme projesinin hazırlandığı da İlerleme Raporu’nda yer almaktadır.