Yeni başladığımız “Telefon Operatörlerimiz Depremde Ne Yaptılar?” başlıklı dosyamızın bu bölümünde Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu notlarını iletmek istiyoruz. BTK kendilerine ilettiğimiz 27 sualimize tek tek cevap vermek yerine, kendi bilgi notunu yolladı. Bilgi notunda da somut ve rakama dayanan bilgi çok az var. Çoğu soru cevaplanmamış. Onun yerine daha propoganda türü bir yaklaşım olduğu görülüyor.
Cevapları yorumsuz olarak aşağıda yayınlıyoruz. Bununla siz okuyucularımızın kendi görüş ve düşüncelerini oluşturmalarını da bekliyoruz. Bu cevaplara ait toplu yorumu ise — daha önceki bölümlerde de yazdığımız üzere- dizinin son bölümde toplu vereceğiz.
Hatırlatalım; dosyamızın Turkcell bölümünü – Vodafone bölümünü ve Türk Telekom bölümlerini daha önce yayınladık. Yarın BTK’nın kendi sorumluluğunun üzerini kapatmak için operatörlere nasıl soruşturma açtığını yazacağız.
BTK’dan ulaşan bilgi notu aşağıda. Bunlar cevaplar şeklinde gelmedi ama biz 27 adet sorumuza karşı yerleştirdik. Gönderilen bilgi notunun tamamını kullandık. Sorularımızdan cevap bulamadıklarımızı kırmızı ile işaretlemiş şekilde, kamuoyu dikkatlerine sunuyoruz ;
Bilgi notunun girişinde, bizim herhangi bir sorumuza karşı gelmeyen şu bölüm yer alıyor;
Değerli Füsun Sarp Nebil,
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanlığımıza iletmiş olduğunuz sorulara istinaden aşağıdaki açıklamanın yapılması gerekli görülmüştür.
Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş ilinin Pazarcık ilçesinde 7.7 şiddetinde ve Elbistan ilçesinde 7.6 şiddetinde depremler yaşanmıştır. 11 ilimizde yıkıcı etkileri ile hepimizi derin bir yasa boğan bu büyük felaketin ilk anından itibaren bölgede hasar gören şebekelerin onarılması, iletişimin sürekliliğinin sağlanması ve yıkımın etkilerinin hafifletilmesi adına kamu kurumlarımız ve özel sektörden tüm paydaşlar seferber olmuştur.
Bilindiği üzere, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı elektronik haberleşme sektöründe politika ve stratejileri belirlerken, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu ise sektörü düzenleyen ve denetleyen üst kurul görevinde bulunmaktadır.
BTK, kuruluş amacı gereği öncelikle sektöre ait düzenlemeleri yapan ardından da yapılan bu düzenlemelerin işletmelerce sahadaki uygulamalarını denetleyen kurumdur.
Elektronik haberleşme sektöründe faaliyet gösteren tüm işletmeciler, ilgili mevzuat çerçevesinde hizmetin sürekliliğini sağlamak üzere gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.
1. Deprem yaşanan 10+ ilde beklenen depremin büyüklüğü hem AFAD hem de konunun uzmanlarınca raporlanmıştı. Bölgenin haberleşmesinin sürdürülebilmesi (Felaket Planlaması açısından) önlemleriniz nelerdi?
Deprem felaketinin hemen ardından Bakanlığımız, BTK ve işletmecilerden oluşan Afet Acil Yardım Koordinasyon Grubu, Haberleşme Afet Planı çerçevesinde bir araya gelerek depremin meydana geldiği ilk andan itibaren çalışmalara başlamıştır. 6 Şubat saat 04:24 itibarı ile işletmecilerden ilk raporlar alınmaya başlanmış, saat 04:30 itibarı ile de işletmecilere afet bölgesi dışındaki personel, mobil baz istasyonları ve jeneratörlerin afet bölgesine sevki ile alınan aksiyonların anlık olarak bildirilmesi hususunda gerekli talimatlar verilmiştir. Hemen akabinde de Bakanlığımız ve BTK’dan yönetici ve uzman düzeyindeki personel de derhal deprem bölgesine gönderilerek işletmeciler ile kamu kurumlarımız arasında gerekli koordinasyonu sağlamak üzere görevlendirilmiştir.
2. Önlemlerinize rağmen, deprem sonrasında uzun bir süre (hatta bugün de) dengeli iletişim yapılamadığına göre hatalarınız neydi?
3. Şu ana kadar bu bölgede birbirinden bağımsız 4 büyük deprem oldu, bunların artçıları olacak, bu artçılarda haberleşmenin kilitlenmesini önlemek açısından aldığınız yeni acil önlemler var mıdır?
4. 2021’de ilan ettiğiniz UYARSİS, bu depremde kullanıldı mı? Neden?
Diğer taraftan, deprem anı ya da afet ve acil durumlarda ulusal veya bölgesel olarak vatandaşlarımızı bilgilendirmek amacı ile BTK tarafından geliştirilen ve AFAD Başkanlığı tarafından kullanılan UYARSİS, depremin gerçekleştiği ilk saatlerden itibaren ihtiyaç duyuldukça aktif olarak kullanılmıştır.
Bakanlığımız ve BTK deprem öncesinde olduğu gibi sonrasında da süreci yakından takip etmekte, gerekli önlemleri almakta ve kamuoyunu da bilgilendirmeye devam etmektedir.
5. Olağanüstü Durum (Felaket Planlaması) için BTK olarak yaptığınız yatırımların miktarı neydi? Bu depremde ne kadarı kullanıldı? Nasıl?
6. Depremdeki 10 ilin bağlı olduğu Bölge Müdürlüğünüzde kaç kişi çalışıyor? Bunlar depremde nasıl işlev gördüler?
7. Bölge müdürlüğünüzde kayıp vardıysa, acaba diğer bölge müdürlüklerinden takviye oldu mu? Bu takviyeler, deprem öncesinde bu tür (karşılıklı) bir tatbikat yapmış mıydı? Örneğin şifreleri biliyorlar mıydı?
8. Deprem uyarısı yapılan bölgedeki GSM altyapısına yönelik olarak son 5 yılda kaç denetim yaptınız? Bu denetimlerin sonuçlarında ne tür eksiklikler buldunuz? Bunlar düzeltildi mi?
9. GSM şebekesi dışında kullanılabilecek bir Kamu acil haberleşme sistemi neden kurulmadı? (sağlık, itfaiye, kızılay, afad, kolluk ve kurtarmada çalışan Ahbap benzeri STKların üzerinde yer alacağı)
Afet ve acil durumlarda haberleşme ihtiyaçları, sabit ve mobil haberleşme sistemlerinin yanında farklı kamu ve özel sektör kuruluşlarımızca işletilen uydu haberleşme hizmetleri, kurumsal ve ortak kullanımlı telsiz hizmetleri, kablolu ve kablosuz internet hizmetleri gibi farklı sistemlerle de karşılanmaktadır.
10. Sayfanızda neden ülkedeki baz istasyonlarının haritası yok (bunları yurtdışından bulabiliyoruz ama siz görevli olduğunuz ve tüketiciyi korumanız gerektiği halde yok. Neden?)
11. Bunların hızları neden açıkça ilan edilmiyor? Sizin göreviniz ticari firmalardan önce TÜKETİCİYİ KORUMAK. Bu nedenle 2000 de kuruldunuz.
12. Bölgede kaç baz istasyonu var?
13. Bunların kaç tanesi 2G, 3G ve 4G?
14. Bunların kaçı çöktü?
15. Bölgeye operatörler tarafından getirilen mobil baz istasyonu sayısı kaçtı? (İBB 11 getirmiş açıkladı, diğerleri kaçtı).
Haberleşme Afet Planı çerçevesinde depremin yaşandığı ilk andan itibaren; işletmeciler tarafından bölgeye 2.200’den fazla personel, 500’e yakın mobil, karavan ve römork tipi baz istasyonu, 3.500’e yakın jeneratör ve 8 acil iletişim aracı sevk edilmesi sağlanmıştır. Bununla birlikte deprem sonrasında oluşan ihtiyaç dikkate alınarak, Bakanlığımız ve BTK tarafından yürütülen, özellikle afet ve acil durumlarda ilgili bölgeye sevk edilmek üzere hazır bulundurulan 36 römork tipi mobil baz istasyonu ile ULAK Haberleşme AŞ’nin de hazır bulundurduğu 4 mobil baz istasyonu Hatay, Kahramanmaraş ve Adıyaman illerimize yönlendirilmiştir. Yine, TÜRKSAT tarafından 163 noktaya ücretsiz VSAT uydu terminali ile Wi-Fi erişim noktaları kurulmuştur. Ayrıca, işletmecilere, mobil istasyonların yerine kalıcı sabit baz istasyonlarının kurulumlarını Mart ayı sonuna kadar tamamlamaları konusunda talimat verilmiştir.
16. Baz istasyonu paylaşımı kararını 4.gün verdiniz. Neden geciktiniz bunu 5 sene önce veremez miydiniz? Ana şebekeyi tasarruf diye TEK tutarken, aynı yerde 3 operatörün baz istasyonu kurması sizce anlamlı mı? Bu aynı mantıkla bakarsak tasarrufa aykırı değil mi?
17. Bu konuda en azından bir acil durum planınız yok muydu? da 4.günde karar verdiniz? 5-6 yıl önce vermediniz peki neden depremden sonraki ilk günden vermediniz?
18. Yerel ISP’ler wifi kurmak istediklerinde loglama olmadığı için engellediniz. Serbest wifi ile log arasındaki tercihinizin nedeni nedir?
19. Bölgede enkaz diplerine küçük antenler kurularak, enkaz altındaki insanların zayıflamış olan sinyallerini ve bataryalarını rahatlatmak mümkün idi. Bunu neden yaptırmadınız?
19. Baz istasyonlarının bina üzerinde çöktüğü görüldü. Baz istasyonlarının bina üzerinde kurulmasına yönelik yönetmelikleriniz var mıdır? Bu konuda tower/bina üstü için şartlarınız var mıdır?
20. Baz istasyonları paylaşım yapmadıkları halde aynı ana fiber şebekeyi kullandıkları ve bu fiber hat zarar gördüğü için kullanılamadılar. Artık altyapı firmalarını engellemeyi bırakacak mısınız?
21. 11.Kalkınma planında 2 milyon km fiber var. Bu neden gerçekleştirilmedi? Yatırımları denetlemiyor musunuz?
22. Telekom firmalarının ARPUlarının düştüğü görülüyor. Bunu neden düzeltmek için önlem almadınız?
23. İstanbul depremi için birden fazla firmanın yedeklemeli şebeke yapması için planlama başlattınız mı?
Ayrıca yaşanan depremler dikkate alınarak, işletmecilerden mevcut afet acil eylem planlarını bir ay içerisinde güncelleyerek BTK’ya göndermeleri ve depremle ilgili riskli yapı statüsünde olabilecek hiçbir yapıda baz istasyonu bulundurmamaları, bu konuda da gerekli çalışmaları ivedilikle yerine getirmeleri istenmiştir.
24. Twitter’ı neden kapadınız? Neden Açtınız?
25. Deprem vergisinin ne olduğu belirsiz. Evrensel hizmet fonu nasıl kullanıldı?
26. Operatörlerin deprem bölgesindeki abonelerden iptal için para istediği (enkaz altında kalan cihaz vs) konuşuluyor. Bu konuya yönelik bir talimatınız yok mu? Deprem mağdurlarını bir de telekom sektörü mü mağdur edecek? Siz tüketiciler için kurulmuş bir kurumsunuz.
Vatandaşlarımızın acil iletişim hizmetlerinin sağlanması için 6 Şubat 2023 saat 05:21’de işletmeciler; abonelere ücretsiz internet ve sesli görüşme sağlaması, varsa borç ve benzeri sebeplerle kısıtlı hatların açılması ve kısıtlamaların kaldırılması hususunda talimatlandırılmıştır.
14.02.2023 tarihinde de BTK Üst Kurulu tarafından, abonelerin haklarını koruyacak kararlar (https://www.btk.gov.tr/kurul-kararlari) alınmıştır. Özetle;
- 06.02.2023 tarihinden itibaren bir aydan az olmamak üzere ücretsiz hizmetlerin sunulması ve fatura bedelinden feragat edilmesi,
- Ücretsiz ek faydalar sağlanması,
- Son ödeme tarihi 06.02.2023-14.03.2023 tarihleri arasında olan faturaların son ödeme tarihlerinin 15.03.2023 tarihi ve sonrasına ertelenmesi,
- OHAL süresi içinde deprem nedeniyle abonelere elektronik haberleşme hizmetlerine ilişkin alacaklarından feragat gibi imkânlar sunulması,
- Depremden etkilenen abonelerden 08.05.2023 tarihine kadar SIM kart değişimi, devir, hat dondurma ve nakil talepleri ile açma-kapama ücretlerinin alınmaması,
- Depremden etkilenen abonelerden 06.02.2023 tarihinde mevcut olan aboneliklerini 08.05.2023 tarihine kadar iptal etmeleri halinde cayma bedeli alınmaması,
- 06.03.2023 tarihine kadar taahhüdü biten bireysel abonelere, taahhüt sürelerinin sonunda 1 ay süre ile taahhütlü ücret koşullarında taahhütsüz olarak hizmet sunulması,
- TL yüklenmemesi veya borç nedeniyle kısıtlanmış veya durdurulmuş hizmetlerin kullanıma açılması, 06.03.2023 tarihine kadar TL yüklenmemesi veya borç nedeniyle hizmetlerin kısıtlanmaması ve durdurulmaması,
- 07.02.2023-20.02.2023 tarihleri arasında sabit bireysel aboneliklerde trafik akışı gerçekleşmeyen hatlarda ücretlendirmenin trafik akışı başlayana kadar durdurulması, abone tarafından aksi yönde başvuruda bulunulmadıkça veya trafik akışı oluşmadıkça en geç 31.12.2023 tarihinde hattın iptal edilmesi, modem ve sabit elektronik haberleşme hizmeti kaynaklı cayma bedeli alınmaması
hususları yer almaktadır.- Diğer taraftan, haberleşmenin kesintisiz devamı ve şebekelerin bütünlüğünün idame ettirilmesi kapsamında mobil şebeke işletmecilerinin deprem öncesi ve deprem sonrası faaliyetlerini incelemek üzere BTK tarafından denetim süreci de başlatılmıştır. İnceleme kapsamında, Afet Acil Durum Yönetimi Koordinasyonu grubundan 06.02.2023 saat 04:17’den itibaren işletmecilere iletilen ;
• deprem sonrası pasif hale gelen baz istasyonlarının ivedilikle aktif hale getirilmesi,
• yıkıma uğrayan sahalarda mobil baz istasyonlarının kurulması,
• herhangi bir aksaklığa mahal vermeyecek şekilde personel ve jeneratör takviyelerinin yapılmış olması,
• ücretsiz dakika, SMS, internet tanımlanması,
• kısıtlı tüm hatların açılması
gibi talimatların yanı sıra diğer tüm işlemlere ilişkin işletmecilerin yürüttüğü süreçler de denetlenecektir. Denetlemelerin sonuçlanmasının ardından gerekli bilgilendirmeler yapılacaktır.27. Cenazesini kendi çıkaran insanların telefon iptalleri de neden yapılmıyor? Neden kolaylık sağlanmıyor?
