BTK’nın Turknet Cezası, Alternatif Operatörlere Bir Mesaj mı?

Ülkemizde İnternet Servis Sağlayıcılığı (ISS) sektörü başladığı 1997’de 80 civarında ISS varken, bugün bu sayı tek elin parmaklarına inmiş durumda. Bunlar, pazarın % 80+ elinde tutan TTnet ile geri kalan pazar payını oluşturan, son 2-3 yıl içinde fiber bağlantılar sayesinde abone kazanmaya başlayan Superonline, 2 kere el değiştiren Turk.net, zaman zaman kampanyalarla gündeme gelen sonra sessizliğe karışan D-Smile (Doğan Telekom) ve 10xx’li telefon servisini pazara ilk süren Milleni.com.

Bunlar bireysel internet servis sağlayıcılar. Kurumsal tarafta teknik olarak güçlü Doruk.net, Borusan ve Koç.net’i satın alan Vodafone.net gibi firmalar var.

ISS firmalarına bir göz atmamızın nedeni Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun (BTK), yaklaşık 1 hafta kadar önce açıkladığı ceza kararı[1]. BTK, sektörde dengeyi kurmak için var olan düzenleyici firma. Görevi, pazarı oluşturmak. Ne için? Tüketiciye “kaliteli-fiyatı uygun-son teknolojilere haiz” bir servis sunulması için.

BTK bu nedenle, sadece pazarın oluşmasını değil, pazardaki tüketici karşıtı konuların da takibini yapar. Gerekirse operatörlere yanlış yaptıkları işlemler için ceza keser. Nitekim BTK’dan aldığımız bilgiye göre, 2011 yılında sektör firmalarına kesilen ceza toplamı 80 milyon TL civarı.

BTK’nın geçen hafta açıklanan kararlarında da, bu nedenle –tüketici şikayetleri– verildiği açıklanan cezalar vardı. Ancak bu cezalardan birisi sektörü dalgalandırdı ve çeşitli spekülasyonlara yol açtı.

Kurum, Turk.net firmasının İSS (internet servis sağlayıcısı) değişiklik süreci sırasında yaşanan olumsuzluklar nedeniyle açtığı soruşturmada ciddi ihlaller saptadığını açıkladı ve Turk.net firmasına yıllık cirosunun toplam %3,124’ü oranında idari para cezası kesti [1].

İşte sorgulanan konu da bu oldu. Çünkü BTK’nın verdiği ceza, rekor düzeydeydi. Hele ISS firmaların ciro içindeki karlılığının genellikle % 10’un altında olduğunu hesaba katarsanız, ceza olarak % 3,124 verilmesi, sektörde “cezadan çok yoketme” operasyonu şeklinde diye bile yorumlandı.

Çünkü BTK’nın ihlallerde, binde ya da onbinde bilmem kaç (%0,01 – %0.02) gibi cezalar verdiği görülmüştü ama % 3 rekor bir düzey.

Bir başka spekülasyon, bu cezanın, fiber döşeme yoluyla, pazar paylarını yavaş da olsa arttırmaya başlayan alternatif operatörlere verilen bir mesaj olup olmadığı şeklinde.

BTK tarafından Turk.net’e verilen %3,124’lük ceza, tek bir ihlal değil birkaç farklı ihlal nedeniyle oluşan kalemlerin toplamı. Sektörde rakip firmalar arasında, bir cezanın verilmesini “doğrudur” şeklinde karşılayanlar da var. Ama onlar da, yanlızca %1,5 pazar payına sahip olan bir alternatif operatöre % 3,124 ceza kesilmiş olmasını “normal değil” şeklinde karşılıyorlar.

Turk.net’in, BTK 2012 ilk çeyrek raporlarına [2] göre İSS pazarındaki payı %1,56 düzeyinde. Pazarın %84,13’ü ise hala TTNET’in elinde. Ancak abone kazanımı açısından değerlendirildiğinde ortaya ilginç bir tablo çıkıyor. Bundan 1 yıl önceki raporlara yani 2011’in ilk çeyrek raporuna [3] baktığımızda TTNET’in pazar payının %87,39 olduğu ve buna karşın Turk.net’in pazar payının ancak %0,86 olduğunu görüyoruz.

Turk.net firması, BTK’nın yayınladığı raporda [3] 1 yıl önce TTNET, Superonline, Doğan Telekom, Koç.Net ve Millenicom’un ardından ancak 6. sıradaymış. Yayınlanan en son rapora baktığımızda ise pazar payını %1,56 düzeyine taşıyan Turk.net’in 5. sıraya yükseldiği görülüyor.

Yine ilginç olan Turk.net firması pazar payını ikiye katlarken Doğan Telekom, Koç.Net (şimdiki Vodafone Net) ve Millenicom firmalarının adeta yerlerinde saydıkları görülüyor. Alternatifler içinde Turk.net haricinde son 1 yılda ciddi bir büyüme gerçekleştiren tek firma Superonline (%4 düzeyinden %6,42’ye çıkmış) gibi gözüküyor.

Diğer yandan Türkiye’deki sabit genişbant aboneliklerini incelediğimizde önümüze aşağıdaki tablo çıkıyor;

Bu tablo da hesaba katılarak bakıldığında Turk.net’e verilen rekor ceza, sanki alternatif operatörlere verilen bir mesaj gibi gözüküyor. Çünkü tablodan görülen şu ki; DSL’de 1 yıllık abone artışı % 1 bile değilken, kabloda % 50 ve fiberde % 131. Fiber’in belediyeler tarafından engellenmesi bir başka fiili durumken[6], böyle bir cezanın ortaya çıkışını da pazar durumu böyle algılıyor. Özellikle de kablo operatörleri, 10 yıl hizmet verdikten sonra, 2006’da altyapıları Türksat tarafından ellerinden alındığı için[7].

Tüketiciler tarafından bakıldığında da, pazarda ISS firmaların çeşitlenmesi iyi bir şeydir. Hem fiyatlar açısından, hem kalite açısından farklı olanaklar ortaya konulur.

Turk.net yetkilileri ile görüştüğümüzde, bize BTK’nın ceza kararını hala inceleme aşamasında olduklarını ve bu yüzden herhangi bir yorum yapamayacaklarını söylediler.

Cezaların veriliş nedenlerine yani içeriğe baktığımızda şunları görüyoruz. BTK’nın yaptığı açıklamaya göre kurul, Turk.net hakkındaki iddiaları 5 farklı başlıkta toparlamış. Bu başlıklar şu şekilde:

1. Herhangi bir başvuru, imza ya da talep olmaksızın, tüketicilerin bilgisi dışında sahte imza ile Turk.net tarafından abonelik tesisinin yapıldığı iddiaları,
2. Kendilerini hizmet aldıkları servis sağlayıcı olarak tanıtıp, tarife değişikliği ya da yeni bir kampanya teklifinde bulunarak, tüketiciyi yeteri kadar bilgilendirmeden, yanıltılarak Turk.net’e abonelik tesis edildiğine dair şikâyetler,
3. İkametgâhta bulunan üçüncü şahıslara belge imzalattırılarak Turk.net’e abonelik tesis edildiğine ilişkin şikâyetler,
4. Cezai şartlarla ilgili Turk.net abonelik sözleşmesinde yer alan hükümler ve Turk.net’in aboneliğin sona erdirilmesi sonucunda sözleşme kapsamında abonelere uygulanan cezai şart uygulandığı iddiaları,
5. İSS değişikliği sürecine ilişkin referans tekliflere aykırılık arz eden hususlar

Bu başlıklardan ilki için Turk.net’e yıllık net satış gelirlerinin %1’i oranında idari para cezası verilmekte. Ayrıca firmanın yaptığı ihlalin Elektronik Haberleşme Kanunu çerçevesinde incelendiği ve yapılan ihlal nedeniyle Turk.net hakkında suç duyurusunda bulunulacağı da açıklanıyor.

BTK Turk.net’e ikinci başlık için %0,1, üçüncü başlık için uyarı, dördüncü başlık için yıllık net satış gelirlerinin %2’si ve beşinci başlık için de %0,024’ü oranında idari para cezası veriyor.

Bu maddeler içinde ilgimizi çeken bir taneyi anlatmadan geçmeyelim; sabit telefon-internet tarafında, eskiden gelen bir bayi sistemi var. Bu sistem para kazanmaya devam etmek istiyor ama hem sabit telefondaki gerileme, hem de ADSL de ilerleme olmayışı yüzünden, bayilik sisteminde bir kilitlenme var. İşte bu kilitlenme, bayilik sisteminin para nerdeyse oraya gitmesine ve sonrasında da bütün operatör firmaların birbirini suçlamalarına dönebiliyor. Bunun nedeni, bayilerin ya da alt bayilerin, para kazanmak için bir firmanın müşterisini, zamanı dolduğunda başka bir firmaya aktarmak istemesi. Bu aktarma, hangi firmanın koşulları gerektiriyorsa (daha yüksek prim ya da kotayı doldurma talebi) o firmaya doğru olabiliyor.

Sonuç olarak, Turk.net’e verilen cezanın haklı ya da haksız gerekçelerinden çok, verilen cezanın yüksekliğinin nedeni yani olayın arka planının tartışıldığını belirtelim. Çünkü 1997’de doğan ISS sektörü, her geçen yıl kapanmalar ya da birleşmeler sonucunda sayıca azaldı. Bugün kalan 3-5 operatörün de böylesine rekor bir ceza alması yorumları arttırıyor.

Diğer yandan ise, BTK geniş bant hizmetinin en önemli bileşeni olan “hız” konusunda pek başarılı gözükmüyor. Bugün Türkiye’nin ortalama hızı hala 2+ MB’lerde. Fiber bağlantıların yolu açılmıyor. Belediyelerin fiber yatırımların önüne koyduğu engeller çözülmüyor[7].

Tüketiciler, aldıkları hizmetin kalitesinin sağlanması ve sağlanmıyorsa ilgili firmanın cezalandırılmasının yanısıra rekabete açık bir sektörden yararlanabilirler.

Bir başka not ise; bugünlerde fiberde yapılan açıklamalardaki karmaşa. Bir tüketici olarak dikkat etmemiz gereken konu; yapılan fiber yatırımların bazılarının tam fiber olmaması. Bugün belirtilen sayıların büyük bir kısmının FTTH (yani eve kadar fiber) yerine, FTTF ya da FTTB yani saha dolabına ya da binaya kadar fiber (ordan gerisi bakır) olduğunu hatırlatalım. Bu ise “hız”, “performans” ve “güvenlik” açısından FTTH ile aynı değil. Bunu daha detaylı inceliyor olacağız.

[1]- BTK’nın Turk.net Hakkındaki Soruşturma Sonucu

[2]- BTK 2012 Birinci Çeyrek Pazar Verileri Raporu

[3]- BTK 2011 Birinci Çeyrek Pazar Verileri Raporu

[4]- BTK Açık Hat Konusundaki İhlalleri ve Eksikleri Nedeniyle Operatörlere Ceza Yağdırdı

[5]- Millenicom Doping Kampanyası ile İlgili Bilgi Verdi

[6] Fiber Optik Şebekelerin Kurulmasını Engelledikleri Gerekçesiyle, İstanbul Büyükşehir Belediyesi için Suç Duyurusu Yapıldı

Kablo Firmaları Türksat’ı Açıklamaya Çağırıyor