I – GİRİŞ
Bu yazı dışarıdan bakınca kapalı bir kutu gibi görünen Çin Halk Cumhuriyeti hukuku ile ilgili olarak hazırlamaya karar verdiğim bir dizi hukuk yazısının ilki olarak planlanmıştır. Böylece Çin Halk Cumhuriyeti ile ticaret yapmanın, orada bir yatırım yapmanın ana hatlarını, Çin ile yürütülen çeşitli ekonomik ilişkilerin içinde yer alan bir hukukçu olarak okuyucuya vermeye çalışacağım.
Çin Halk Cumhuriyeti hızla dünya ekonomisinin devi haline gelmeye başlamıştır. Sosyalist Çin’in dışa açılma politikaları çerçevesinde yabancı ülkelerden gelen yatırımcılara da Çin’de iş yapma imkanı tanınmıştır.
Çin’de yabancı sermayeli şirketlere, 12 Nisan 1986 yılında yapılan 6. Ulusal Halk Kongresi’nin 4. Oturumunda kabul edilen ve 31 Ekim 2000 tarihinde toplanan 19. Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi’nin 18. Oturumunda değiştirilen “Yabancı Sermayeli Şirketler Hakkında Çin Halk Cumhuriyeti Yasası” hükümleri uygulanmaktadır.
II – YASANIN GENEL HÜKÜMLERİ
Yasa’nın 1. maddesinde Çin’in ulusal ekonomisini geliştirme ve yabancı ülkelerle olan ve hızla gelişmekte olan ekonomik ilişkiler ve teknolojik gelişmeler karşısında, Çin Halk Cumhuriyeti’nin, Çin’de yabancı sermayeli şirketlerin kuruluşuna izin verdiği ve bu şirketlerin hak ve menfaatlerinin Çin Halk Cumhuriyeti tarafından korunduğu belirtilerek yasanın amacı ortaya konulmuş olmaktadır.
Yasa ile sadece, “bir yabancı yatırımcı tarafından münhasıran yabancı sermaye ile Çin’de Çin hukukuna göre kurulan şirketlerin” bu yasanın kapsamına dahil olduğu, diğer yabancı şirketlerin veya ekonomik kuruluşların şubelerinin bu yasa kapsamında yabancı sermayeli şirket olarak kabul edilmediği belirtilmektedir.
Yasanın 3. maddesi ile bu şekildeki şirketlerin ancak Çin ulusal ekonomisinin gelişimine katkıda bulunması halinde kurulacağı belirtilmiştir. Aynı maddenin son maddesi ile, Devlet Konseyi’nin bazı iş kollarında yabancı sermayeli şirketlerin kuruluşuna bazı kısıtlamalar getirebileceği düzenlenmiştir.
4. maddenin 1. fıkrası ile şirketlerin hak ve menfaatlerinin Çin hukuku tarafından korunduğu bir kez daha vurgulanmış, 2.fıkrası ile ise bu şirketlerin Çin hukukuna uymaları gerekliliği ve Çin’in kamu menfaatlerine zarar verecek faaliyetlerde bulunamayacakları düzenlenmiştir.
Yasa’nın 5. maddesinde yabancı sermayeli şirketlerin kamulaştırılmayacağı belirtilmekte ancak devamındaki cümlede kamu yararının gerektirdiği durumlarda kamulaştırma için gerekli hukuki prosedürler uygulanmak suretiyle ve uygun bir tazminat karşılığında kamulaştırmanın yapılabileceği hüküm altına alınmaktadır.
III – BAŞVURU PROSEDÜRÜNE İLİŞKİN HÜKÜMLER
Yabancı sermayeli şirket kuruluş başvurusu inceleme ve onay için Devlet Konseyi’nin dış ekonomik ilişkiler ve ticaretle görevlendirdiği departmana veya Devlet Konseyi tarafından görevlendirilen diğer bir kuruma yapılacaktır. Başvuruyu alan yetkili otorite, başvurunun kendisine ulaşmasından itibaren 90 gün içerisinde başvurunun kabul edilip edilmediği konusunda bir karar verecektir (6. madde).
Yabancı sermayeli şirketin kuruluş başvurusunun kabul edilmesi halinde şirket, onay sertifikasını almasından itibaren 30 gün içerisinde, faaliyet belgesi almak amacıyla kayıt edilmesi için Sanayi ve Ticaret İdari Departmanı’na başvurmak zorundadır. Faaliyet belgesinin çıkarıldığı gün şirketin kurulduğu tarih olarak kabul edilmiştir (7. madde)
Tüzel kişilik için gerekli şartları yerine getiren yabancı sermayeli şirket Çin hukukuna göre tüzel kişi statüsünü kazanacaktır (8. madde)
Makalenin yarın ki bölümünde, İş Kazanç, Vergi, İş Süresinin Uzatılması ve Sona Erdirilmesine İlişkin Bilgiler anlatılacak.