Mahalli seçimlerle ilgili analizimiz sırasında dikkatimizi çeken önemli bir bulgu da, deprem yaşayan 11 ildeki ve özellikle 4 tanesindeki nüfus azalması oldu. Nüfus ve Vatandaşlık İdaresi Genel Müdürlüğüne bu konudaki yorumlarını ya da bilgileri sorduk ama haberi yazma saatimize kadar bir geri dönüş olmadı. Bu nedenle elimizdeki bilgilerle bu konuyu irdeleyelim.
Türkiye’nin Nüfusu Her Yıl % 1+’larda Artarken, 2023’de Neden Artmamış?
Nüfus sayımı, gelişen teknolojik imkanlar çerçevesinde 2007 yılından bu yana adrese dayalı olarak yapılıyor. Biz de analizlerimizde –verilerin yeknesaklığı açısından– hep 2007’yi baz alıyoruz. Nüfus sayımı TÜİK tarafından gerçekleştiriliyor. En son 6 şubat 2024’de yayınlanan veriler 2023 yılı dahil nüfus sayımlarını veriyor. Aşağıdaki tabloda TÜİK’in verilerinin yıl bazında özetini ve artış oranlarını görüyorsunuz :
Toplam Nüfus | Artış Miktarı | Artış Oranı % | |
2023 | 85.372.377 | 92.824 | %0,11 |
2022 | 85.279.553 | 599.280 | %0,71 |
2021 | 84.680.273 | 1.065.911 | %1,27 |
2020 | 83.614.362 | 459.365 | %0,55 |
2019 | 83.154.997 | 1.151.115 | %1,40 |
2018 | 82.003.882 | 1.193.357 | %1,48 |
2017 | 80.810.525 | 995.654 | %1,25 |
2016 | 79.814.871 | 1.073.818 | %1,36 |
2015 | 78.741.053 | 1.045.149 | %1,35 |
2014 | 77.695.904 | 28.040 | %0,04 |
2013 | 77.667.864 | 2.040.480 | %2,70 |
2012 | 75.627.384 | 903.115 | %1,21 |
2011 | 74.724.269 | 1.001.281 | %1,36 |
2010 | 73.722.988 | 1.161.676 | %1,60 |
2009 | 72.561.312 | 1.044.212 | %1,46 |
2008 | 71.517.100 | 930.844 | %1,32 |
2007 | 70.586.256 |
Görüldüğü gibi, COVID’in hızlı yaşandığı 2020 yılına gelene kadar Türkiye nüfusu hep % 1 üzerinde bir sonuç gösteriyor. Covid yılında ise önemli bir sapma var. 2020 öncesi 13 yılın ortalamasını alırsak 1,37 ediyor. Covid yılındaki 0,55 ile kıyaslarsak, o yılın nüfusun, normale göre azalması yaklaşık % 0,80’lerde yani rakam olarak bakarsak da 2019 rakamından hareketle 700 bin civarında gibi görülebilir.
Ama asıl dikkatimizi çeken 2022-2023 arasındaki fark. 2024 şubatında yayınlanan 2023 sayımının düşüklüğü bize 6 şubat 2023 depremini düşündürttü. Gördüğünüz gibi çok önemli bir azalma görülüyor.
2007’den itibaren 13 yılda nüfus % 1,37 ortalama ile artarken, 2023’de artmamış. Normal gidişata göre bakarsak, artmamasının karşılığı 850 bin – 1 küsur milyon gibi bir şey.
Nüfus ve Vatandaşlık işlerine Genel Müdürlüğüne gönderdiğimiz (en altta yer alan) sorulara cevap alamadık. Acaba neden cevap vermiyorlar?
Oysa Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü, biz vatandaşlara yönettiği rakamların mantığını anlatmak zorundadır. Nüfusumuz 2023’de neden artmadı? Bu kadar kişiyi kaybettik mi ya da bu kadar göç mü verdik? Bu sayılar bize ne anlatıyor?
Deprem Yaşanan 11 İlde Nüfus 220 Bin Azalmış
Bu ilginç verinin arkasından, deprem yaşanan 11 ile yakından baktık. Depremin etkisinin görüldüğü Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illerinde 6 şubat 2023’de yaşanan depremin arkasından, 2022’ye nazaran nüfusun toplamda 220,5 bin azaldığı anlaşılıyor.
2023 | 2022 | 2023-2022 | % | |
Adana | 2.270.298 | 2.274.106 | -3.808 | -%0,2 |
Adıyaman | 604.978 | 635.169 | -30.191 | -%4,8 |
Diyarbakır | 1.818.133 | 1.804.880 | 13.253 | %0,7 |
Elazığ | 604.411 | 591.497 | 12.914 | %2,2 |
Gaziantep | 2.164.134 | 2.154.051 | 10.083 | %0,5 |
Hatay | 1.544.640 | 1.686.043 | -141.403 | -%8,4 |
Kahramanmaraş | 1.116.618 | 1.177.436 | -60.818 | -%5,2 |
Kilis | 155.179 | 147.919 | 7.260 | %4,9 |
Malatya | 742.725 | 812.580 | -69.855 | -%8,6 |
Osmaniye | 557.666 | 559.405 | -1.739 | -%0,3 |
ŞanlıUrfa | 2.213.964 | 2.170.110 | 43.854 | %2,0 |
TOPLAM | 13.792.746 | 14.013.196 | -220.450 | -%1,6 |
O Dönemde Bölgede 226 Bin Hamile Kadın Olduğu Raporlandı
Buna karşılık ne kadar doğum olmuş diye düşündük. UNPFA (Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu) 27 şubat 2023’de buna dair bilgi vermiş ve şöyle diyor;
“Mülteci toplulukları da dahil olmak üzere bölgede yaşayan en az 15,8 milyon insan depremlerden etkilenirken bunların arasında kadın ve anne sağlığı hizmetlerine erişmesi gereken doğurganlık çağında yaklaşık 4.1 milyon kadın ve tahmini 226 bin hamile kadın bulunuyor. UNFPA’in verilerine göre önümüzdeki ay yaklaşık 25 bin kadının doğum yapması bekleniyor.”
Yani 2023 yılında doğum yapmış olan 226 bin kadını da hesaba katmak gerekiyor. TUİK raporlarından da bu rakamı kontrol etmek istedik. Henüz 2023 doğum istatistikleri verilmemiş. En son 2022 rakamları mevcut ve buna göre 2022 yılında tüm Türkiye’de 1.035.795 canlı doğum olmuş. Bölgedeki doğum adedi ise şöyle olmuş (ki 2023’de verilen hamile kadın sayısı ile uyumlu):
2022 | |
Adana | 29.576 |
Adıyaman | 10.351 |
Diyarbakır | 35.431 |
Elazığ | 6.570 |
Gaziantep | 39.607 |
Hatay | 24.207 |
Kahramanmaraş | 16.487 |
Kilis | 2.672 |
Malatya | 9.138 |
Osmaniye | 7.571 |
ŞanlıUrfa | 58.949 |
TOPLAM | 240.559 |
2022 Vefat Sayısı Türkiye Çapında 505 Bin
Vefat sayısına da bakalım dedik ama TÜİK en son 2022 vefat sayılarını listelemiş. Türkiye çapında 2022 yılı vefat sayısı 505 bin olmuş. 11 ile bakarsak bu sayı 2022 için 64,6 Bin olmuş.
2022 | Vefat Sayıları |
Adana | 13.357 |
Adıyaman | 2.860 |
Diyarbakır | 5.950 |
Elazığ | 3.759 |
Gaziantep | 8.853 |
Hatay | 8.718 |
Kahramanmaraş | 5.737 |
Kilis | 872 |
Malatya | 4.676 |
Osmaniye | 3.137 |
ŞanlıUrfa | 6.692 |
TOPLAM | 64.611 |
Burada tuhaf olan ve Nüfus ve Vatandaşlık İdaresi tarafından açıklanması gereken rakam şu; 2022 yılındaki 85,3 milyon nüfusa bir önceki yıl olduğu gibi 1 milyon bebek katılmış ve normal şartlar altında 500 bin vefat olmuşsa, şubat 2024’de açıklanan 2023 nüfusunun 85,8 milyon gibi bir rakam olması gerekir. Ama 2023 nüfusu olarak 85,4 milyon verilmiş. Aradaki farkı nasıl açıklayabiliriz?
11 İlde Gelen ve Giden Göç Arasındaki Fark, 293 Bin Azalma Şeklinde
Nüfus sayısını azaltan, çoğaltan başka bir etken “GÖÇ”. Peki bu illerden diğer illere göç olmuş mu? Ona da bakalım :
2023 YILI | Aldığı Göç | Verdiği Göç | Net Göç |
Adana | 66.104 | 77.898 | -11.794 |
Adıyaman | 23.294 | 48.372 | -25.078 |
Diyarbakır | 49.440 | 63.878 | -14.438 |
Elazığ | 35.924 | 24.456 | 11.468 |
Gaziantep | 65.524 | 73.835 | -8.311 |
Hatay | 37.068 | 164.247 | -127.179 |
Kahramanmaraş | 31.582 | 82.119 | -50.537 |
Kilis | 12.750 | 7.604 | 5.146 |
Malatya | 34.414 | 102.621 | -68.207 |
Osmaniye | 27.059 | 30.896 | -3.837 |
ŞanlıUrfa | 63.205 | 63.559 | -354 |
TOPLAM | 446.364 | 739.485 | -293.121 |
Deprem yaşayan 11 ilin rakamlarına bakıldığında, TÜİK, bu illere gelen ve giden göç arasında 293 bin azalma olduğunu raporluyor. Gerçi bunların bir kısmı belki deprem bölgesindeki bir ilden, diğerinedir ama buna dair bir kayıt bulamadık.
Özetle, tablodaki göçlerin hangi illerden, hangi illere doğru olduğuna dair bir detay yok. Toplamda 3,5 milyon gibi bir yurtiçi göç rakamı var (bölgedeki gelen göç toplamın % 13’ü, giden ise % 21 gibi). Ama acaip olan şu; Genel nüfus neden artmamış?
Deprem En Fazla 4 İli mi Vurmuş?
İlk günden bu yana hep Hatay’dan bahsedildi ve nüfus azalmasından gördüğümüz kadarıyla en büyük azalma Hatay’da olmuş;
2023 | 2022 | 2023 – 2022 | % | |
Adıyaman | 604 978 | 635 169 | – 30 191 | -%4,75 |
Hatay | 1 544 640 | 1 686 043 | – 141 403 | -%8,39 |
Kahramanmaraş | 1 116 618 | 1 177 436 | – 60 818 | -%5,17 |
Malatya | 742 725 | 812 580 | – 69 855 | -%8,60 |
TOPLAM | 4 008 961 | 4 311 228 | – 302 267 | -%7,01 |
Bu 4 ilin nüfusunda toplam % 7’lik yani 302,2 bin kişilik azalma görülüyor. En fazla kayıp yaşayan iller Hatay ve Malatya % 8+ ile olmuş. Adıyaman ve KahramanMaraş ise nüfuslarının % 5 kadarını kaybetmişler. Şimdi sadece bu illere gelen ve giden göçlere bakalım;
2023 YILI | Aldığı Göç | Verdiği Göç | Net Göç |
Adıyaman | 23.294 | 48.372 | -25.078 |
Hatay | 37.068 | 164.247 | -127.179 |
Kahramanmaraş | 31.582 | 82.119 | -50.537 |
Malatya | 34.414 | 102.621 | -68.207 |
TOPLAM | 126.358 | 397.359 | -271.001 |
Nüfusun 302,3 bin ile en fazla azaldığı bu 4 ilden giden göçlere bakıldığında 271 bin rakamına ulaşıyoruz. Yani azalma sanki göçten meydana gelmiş gibi gözüküyor. Ama aynı soruyu tekrarlayalım; o zaman Türkiye genelinde nüfus neden artış göstermemiş? TÜİK’in verilerine güvenebilmemiz için bu soruların cevaplanması lazım.
Can Atalay Kayıpların Aranması Uyarısında Bulundu
Bölgedeki insanların sorunları yanında beklenen İstanbul depreminde de benzer bir şey yaşanmaması açısından, Seçilmiş Hatay Milletvekili Can Atalay’ın 2 gün önceki tweetini hatırlatalım. ;
- Yakını 6 Şubat depremlerinden bu yana kayıp olan her bir insanımızın sesinin işitilmesini, etkin bir aramanın toplumsal bir seferberliğe dönüştürülmesini,
- Özellikle devlet korumasındaki çocuklar ve halen bakıma muhtaç durumda olan insanlarımız arasında etkin bir aramanın yapılmasını,
- Kayıp iddialarının yoğunlaştığı alanlarda ve enkazın taşındığı, döküldüğü alanlarda teknik arama yapılmasını,
- TRT ve diğer TV kanalları ile sosyal mecralarda kayıpların fotoğraflarının, bilgilerinin yayınlanmasını, 5-Bu seferberliğin etkin bir unsuru olacak TBMM’de bir araştırma komisyonu kurulmasını öneriyor ve talep ediyoruz.
Nüfusun % 8’lere Varan Azalması Bölgenin Geleceği Açısından Tehlike Sinyali Veriyor
Can Atalay’ın insani yönden yaptığı uyarının yanı sıra verilerin bize anlattığı başka önemli bir tehlike var.
Bölge nüfusundaki % 7-8’lere varan bu azalma, sığınmacı açmazı ile birlikte düşünüldüğünde, Hatay başta olmak üzere bölgenin geleceği ve özellikle güvenliği açısından odaklanılması ve strateji geliştirilmesi gereken bir konu olarak önümüzde duruyor.
Bu nedenle devletin ve TÜİK gibi verileri yayınlayan kurumların saydamlığı da çok önemli. Bu nüfus hareketlerinin detaylarını ve depremde ölen insanların gerçek rakamını öğrenmek istiyoruz.
Hatay’ın Belediye Başkanlığı seçimlerindeki itirazların kabul edilmemiş olması bu açıdan da çok ilginç.