Sosyal medya yasasının yürürlüğe girdiği ekim 2020 ile ekim 2021 arasındaki 1 yılda engellenen içerikleri inceleyen bir araştırma, en fazla kişilik hakkı ihlali nedeniyle ve genellikle “yolsuzluk içerikli” olarak erişim engelleme kararı alındığını gösterdi [1].
Medya Araştırmaları Derneği (MEDAR) tarafından yayınlanan araştırma 36 web sitesi için alınan 1.197 erişim engeli kararının içeriğini inceledi. İnceleme sonrası hazırlanan rapora göre erişim engeli kararlarının 1.080’i ‘kişilik hakkı ihlali’, 100’ü ‘unutulma hakkı’, 91’i ise ‘ticari itibarın zedelenmesi’ gerekçesiyle alındı.
36 web sitesi arasında, Cumhuriyet, OdaTV, T24, Sözcü, Gerçek Gündem, Yeniçağ, Gazete Duvar, Sputnik Türkiye, BBC Türkçe, Fox TV, Sendika.org, Bianet ve diğerleri var.
Yolsuzluk-Usulsüzlük ve Görevi Kötüye Kullanma, Engellemelerin % 95’i
İncelenen haberler ise “Yolsuzluk ve usulsüzlük, görevi kötüye kullanma, siyasal çatışma, cinayet, çevre tahribatı, taciz, sabotaj, darp etme ve yaralama, intihar, nitelikli dolandırıcılık, kumar oynama, süpheli ölüm, toplamna ve protesto” şeklinde 14 başlık altında toplanmış.
Buna göre en çok engellenen 2 haber cinsi şöyle ( toplam 1197 haberin % 95’i)
- Yolsuzluk ve usulsüzlük – 675 haber (incelenen erişim engellemelerinin % 56’sı)
- Görevi Kötüye Kullanma – 466 haber (% 39)
Kaldırılma talebi iletilen içeriklerin birden fazla konu başlığı içerebileceği gözlemlenmiş. ‘Yolsuzluk ve usulsüzlük’ ile ‘görevin kötüye kullanılması’ temaları 202 haberde iç içe geçmiştir. Bu haberlerde davacı konumunda bulunan kişiler ise üst düzey bürokrat (44 içerik), bakan (29 içerik) ve il milli eğitim müdürü (25 içerik) unvanlarını taşıyor.
Yolsuzluk ve Üsulsüzlük Haberlerini Kaldırtanlar, İş İnsanları, Üst Düzey Bürokrat ya da Şirket
Araştırma kimlerin bu haberleri kaldırttıklarını, haberin öznesine göre bakmış. İlk 5’e bakalım;
- İş İnsanı – 169
- Üst Düzey Bürokrat – 102
- Ticari Şirket – 100
- Avukat – 47
- Bakan – 40
Kaldırtanlar arasında Belediye Başkanları, Savcılar, İl Milli Eğitim Müdürü, İl Emniyet Müdürü, Banka Yöneticisi, Akademisyen, Milletvekili vs de arkadan geliyor.
Görevi Kötüye Kullanım Haberlerini Kaldırtanlar, Üst Düzey Bürokrat, İş İnsanı, Bakan
Haberlerin cinslerine göre kimin kaldırttığına bakıldığında ise,
- Üst Düzey Bürokrat – 49 içerik ile
- İş İnsanı – 46 içerik ile
- Bakan – 44 içerik ile
- Kaymakam – 38 içerik ile
- Siyasi Parti Yöneticisi – 36 içerik ile
En Çok Haber Engellenen Siteler Cumhuriyet, Birgün ve OdaTV
36 medya kuruluşunun haberlerinin incelendiği araştırmada, en çok kaldırma kararının 144 içerik ile Cumhuriyet gazetesine geldiği tespit edildi. Onu, 129 içerik ile BirGün gazetesi ve 98 içerik ile Oda TV, 85 içerikle T24 ve 70 içerikle Sözcü Gazetesi takip ediyor.
Cumhuriyet Gazetesinden kaldırılması istenen haberler 84 haberle Yolsuzluk ve usulsüzlük ile 55 haberle görevi kötüye kullanma. 29 haberde iki konu birden kesişiyor.
Raporun sonucu
Sosyal Medya Yasasının Basın Özgürlüğü Üzerine Etkileri İzleme Araştırması kapsamında; yasa yapıcıların, yasayla temel hak ve özgürlüklerinin geçmişte olduğundan daha yüksek seviyede korunacağına dair verdikleri güvencenin aksine, ‘imtiyaz’ sahibi kişilerin kanun dışı eylemlerinin haberleştirilmesine yönelik kullanıldığı görülmektedir.
Kaldırma talebinde bulunan kimselerin toplumsal pozisyonları incelendiğinde de bahsedilen kanı güçlenmektedir. Nitekim genellikle iş insanı, bakan, üst düzey bürokrat gibi unvanlara sahip kişilerce kaldırılmasını talep edilen haberlerin yanında ‘sivil’ yurttaşların oranı oldukça düşük kalmaktadır.
5651 sayılı Yasanın, yasa kapsamında etkilenen tüm bileşenlerin yararını gözeterek yeniden yapılandırılması gerekmektedir.
[1] Sosyal Medya Yasasının Basın Özgürlüğü Üzerine Etkileri İzleme Araştırması
