Önce ekim 2018’de Cakarta’dan kalkan Endonezya uçağı, 2 gün önce de Adis Ababa’dan kalkan Etiyopya uçağı, ilki kalkıştan 13, ikincisi 6 dakika sonra düştü. Birinde 189, ikincisinde 157 olmak üzere toplam 2 adet 737 Max uçağında toplam 346 kişi öldü. Ortak noktaları ise iki uçağın da Boeing 737 Max olması. Havacılık endüstrisindeki uzmanlar, kazalar arasındaki benzerliğe dikkat çekerek, yeni bir uçak modelinde 6,5 ay içinde 2 kaza olmasının alarmları çaldırması gerektiğini söylüyorlar.
FAA should ground Boeing 737 Max-8 worldwide says former FAA Chief of Staff Michael Goldfarb after Ethiopia Airlines crash. #beyond100days @kattykaybbc @ChristianFraser pic.twitter.com/izdRNjDsED
— Kathryn Farrell (@KateAFarrell) March 11, 2019
2017 yılından itibaren dünya havayollarının devreye aldığı Boeing 737 Max uçağında, Endonezya’daki kazadan sonra “motorun durmasını engelleyen otomatik sistem”in bir sorun yarattığı sonucuna varılmıştı. Ancak hem o kaza, hem de son Etihopya kazası henüz sonuca ulaşmadı, sürüyor.
737 Max uçaklarda “Manevra Özelliklerini Arttırma Sistemi (Maneuvering Characteristics Augmentation System – MCAS)” bulunuyor. Bu pilota havadayken uçağın burnunu aşağıya indirmesi için yardımcı olan bir sistem[1]. Ancak ilk kazadan sonra çeşitli havayollarındaki pilotlar bu sistemi yönetmekte zorluklar olduğunu raporlamış. Boeing ise, pilotların istediği anda bu sistemi kapatabilecekleri şeklinde cevap vermiş.
Boeing firması, 2ci kazadan sonra uçağın yazılımını güncelleyecekleri açıklaması yaptı [2]. Gerçi bir yandan da Endonezya uçağının ekimdeki kazasından sonra da bu yazılım üzerinde çalıştıklarını söylüyorlar.
Açıklamada “Boeing, yaptığı yazılım değişiklikleri için Federal Havacılık İdaresi (FAA) ile yazılımın geliştirmesi, planlanması ve belgelendirilmesi konusunda yakın bir şekilde çalışıyor. Önümüzdeki haftalarda 737 MAX filosuna dağıtılacak” deniliyor.
Çeşitli Havayolları ve THY, Olay Aydınlanana Kadar Uçakları Yerde Tutma Kararı Verdi
Yukarıda eski FAA (Amerikan Havacılık Kurumu) yetkilisinin de, bu uçakların uçuşlarının durdurulması gerektiğine dair yorumunu görüyorsunuz. Şu anda Avrupa’dan, Çin’den Asya’dan pek çok ülke ve havacılık firması ile THY, filosunda olan bu uçakları şimdilik uçurmama kararı aldı. İlaveten Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, bu uçaklara hava sahasının kapatıldığı açıklaması yaptı. Açıklama şu şekilde;
“Yurtdışında 5 ay içerisinde Boeing 737 MAX 8 ve/veya Boeing 737 MAX 9 tipi uçakların karıştığı iki farklı kazanın muhtemel oluş sebepleri Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na bağlı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından değerlendirilmiştir.
Söz konusu değerlendirmeler neticesinde Boeing 737 MAX 8 ve/veya Boeing 737 MAX 9 tipi hava araçlarının uçuşları, uçuş emniyetini teminen tedbir amaçlı olarak ikinci bir karara kadar durdurulmuştur. Kamuoyuna duyurulur.”
737 Max uçuşlarını durduran ülkeler arasında şunlar var; Avrupa Birliği, Çin, Avustralya, Singapur, Hindistan, Malezya ve Umman.
Eski NASA Mühendisi, 737 Max Uçaklarda Güvenlik Sorunu Olduğu İddiasında
Bu arada eski Nasa Mühendisi ve sertifikalı pilot Mike Slack, 2 kaza ile ilgili olarak şunu söyledi;
“Uçak sertifikasyonunda, üreticilerin işlemlerinin çoğu FAA’nın yetkilendirdiği şirket çalışanları tarafından yapılır. İnsanlar bunu pek bilmez. Ama bu bir çelişki yaratıyor. Ama kimse bunu tartışmaz. Parça ve makinaları hep FAA sertifikalandırmaz.
Sorun tespit edilinceye kadar, durumun bir çalışan sertifilandırmasından kaynaklanıp, kaynaklanmadığını bilemeyeceğiz. Belki de değildir ama üreticiler sorumluluğu FAA ile paylaşmalıdır. ”
Mike Slack sertifikalandırmanın “Tip sertifikalandırma” ismi verilen şekilde yani parça parça yapılmasına da işaret ediyor. Sertifikalandırma sürecinin uzun ve pahalı olması nedeniyle bu şekilde bir süreç olduğunu söyleyen Slack, pek çok parçanın da önceki versiyona benzer olması ile değerlendirildiğini söylüyor.
737 Max modelinde de bu tür bir sertifikalandırma yapılmış. Motorların yeri daha öne ve yukarıya alınmış ve değişiklikler yukarıya kaldırışı arttırdığı, bu kaldırış oranının kontrol edilmediği, uçak motorlarını durdurabileceği (stall) kaydediliyor.
Slack; Manevra Kontrol Yönetiminin (MCAS) bu yukarı kaldırışı kontrol etmek için geliştirilen yeni bir yazılım paketi olduğunu ve bu yazılımın da sertifikalandırılması gerektiğini söylüyor ve devam ediyor;
“Elimizde ciddi bir güvenlik sorunu olduğunda, kazaya ne neden oldu diye sormamız gerekmiyor. Uçağın güvenliği, 100.000 uçuş saati başına düşen çarpışmalar ve ölümlerle ölçülür – Beş aydaki bu iki çarpışma, kaza oranında büyük bir yükselişi temsil eder. Her iki [uçak] 2017’de yeni teslim edildi ve her ikisi de sınırlı çalışma saatleri ile yeni sertifikalandırıldı. Bu hepimize; kırmızı harflerle yanan sönen bir sinyal gönderir: ‘Bu bir güvenlik sorunudur!’”
İddiaya göre, MCAS sistemi yeni bir yazılım olmasına karşın, pilotların kullanım kılavuzunda yer almamış [3]. 737 NG’den 737 Max’a geçen pilotların aldıkları eğitimin sadece iPad ile 1 saatlik bir eğitim olduğu kaydediliyor.
[1] What is the Boeing 737 Max Maneuvering Chracteristics Augmentation System
[2] Boeing Statement on 737 MAX Software Enhancement
[3] Page Not Found – bu haber Forbes’da önce konulmuş, sonra bir nedenle kaldırılmış.