Geçtiğimiz hafta İstanbul Atatürk Havalimanında, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından düzenlenen “12.Ulaştırma ve Haberleşme Şurası gerçekleştirildi”[1]. Bir önceki 8 yıl öncesinde, 2013 yılında Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım iken yapılmıştı [2].
Türk Dil Kurumu(TDK) sözlüğüne göre “Şura”nın anlamı şöyle; “Bir alanla ilgili olarak oluşturulan danışma kurulu”. Gerçekten de Şuralar, Cumhuriyet tarihi boyunca belli konularda sorunları ortaya koymak, çözümleri ile yol planını tartışmak üzere yapılan etkinlikler idi. Buna yaparken de, konunun tüm paydaşları davet edilirdi.
12.Şuraya baktığımızda ise adı “Şura” olan ama “kendi çalıp, kendi oynayan” ve “ne işe yaradığı anlaşılmayan” bir etkinlik gördük. Muhtemelen birileri birilerine show yaptı. Hepsi o kadar. Bu nedenle ben gitmedim. Bildiğim telekom sektöründen pek çok kişi de gitmedi.
Zaten gitseydik de, Cumhurbaşkanının konuşmasında tüneller, yollar arasında haberleşmeye 1 dakika bile ayrılmadığını görecektik.
Bugüne kadar katıldığım tüm “Şura”larda, önceden geniş katılımlı hazırlıklar yapılırdı. Bakanlığın benim takip ettiğim “haberleşme” tarafında bu tür çalışma olmadı. Afyon’da yaptıkları bir toplantı var. 1-2 başka toplantıdan bahsedildi. Ama çağrılanlar çok az ve kendi kendilerine yapmışlar. Haberleşme bunun neresindeydi ondan da emin değilim.
Aslında şubat ayında BTK’dan edilen bir telefonla Şura çalışmalarına davet edilmiştim. Ama Şura hakkında bir sonraki haber ancak 3 gün önce 500 kişinin adının CC olarak yer aldığı bir mail ile oldu.
Görüştüğüm bir dernek, kendilerinin çalışmalara yılın başında katılmak istediklerini ve başvurduklarını, istenmesi üzerine de 2 kere rapor yazdıklarını ama herhangi bir çalışmaya/toplantıya davet edilmediklerini anlattı. Onlar da bir daha ancak yukarıda bahsettiğim 500 CC’li mail ile Şura’nın yapılacağını duymuşlar. Programı kontrol ettiklerinde, rapor 2 kere istendiği halde, kendilerine ait bir bölüm olmadığını görmüşler. “O kadar çalışmıştık ama hepsi demek ki boşa gitti, herhalde bizimki ile ilgilenmediler” diye düşünürken, bu maile cevap veren bir sektör yetkilisi kibarca sormuş “5G olmadan Şura toplantısı olur mu?”
Evet 5G’siz olur mu? Komedi değil mi?
Tabii ki 3 gedikli katılımcı olan Türk Telekom, Vodafone, Turkcell bir şeyler anlatmışlar. Ne de olsa “gösteri zamanı” ama 5G bu mudur?
Böylesine Komik bir Şura yaşandı bitti
Ne öncesinde bir geniş hazırlık? Ne sorunların sorulması? Ne çözümlerin sorulması? Ne yeni teknolojiler konusunda bilgi isteme? Sadece son dakika amatör bir davet maili (herkesin maili CC’de açık halde)
Kendi kendilerine bir şey yaptılar.
Şura denilen şeye katılan bir telekom sektörü yetkilisi şöyle dedi :
“Çoşku yoktu, sessizlik hakimdi, önemli kişilerin arkasından yine koşuluyordu ama heyecan kalmamış, inanç kalmamış.
Stand açmışlar.. ama yeni hiç bir şey yok.. Gidilmesi de gereksizdi.”
Bir başkası şunu söyledi;
“Sunucunun sözleri zaten herşeyi gösteriyordu. “2 gün önce burada bir şey yoktu, 1 gecede hazırlandı” diyerek övmeye kalktı ama aslında hazırlığın ne kadar sığ kaldığını söylemiş oldu.”
Özetle, devletin ne kadar liyakatsız insanlarla dolu olduğunu gösteren, “Şura olmayan” daha çok “show” denilebilecek bir etkinlik gerçekleşti. 7 yıl sonra yapılan etkinliğe, malum zevat, arkalarından ceketlerini ilikleyerek koşanlar ve devlete satış yapan özel firmalar dışında katılan var mıydı? Yoktu.. Zaten katılmaya gerek de yoktu. Neden mi?
Bakın size 7 yıl önceki hedefleri yazalım, siz karar verin [2][3];
2013’deki Şura’ya Göre Bakanlığın Hedefleri Nelermiş? Neler Olmuş?
11.Şurada Belirlenen Haberleşme Sektörü 2023 Hedefleri | ||
2023 HEDEFLERİ | 2021 DURUM | 2023 HEDEFİ GERÇEKLEŞİR Mİ? |
| Genişbant abone sayısının 2023’te 60 milyona ulaşması, | Fiber+Kablo Genişbant abone sayımız şu anda 5,6 milyon (BTK 2021-2.çeyrek sonuçları) ve artık dünyada genişbant sayılmayan ADSL abone sayımız 11,3 milyon.. | HAYIR |
| ADSL genişbant saysak bile abone sayısı 16,8 milyon yani hedeflenenin % 28’i gerçekleşmiş | ||
| Her hane ve işyerine yeni nesil teknolojiler aracılığıyla geniş bant erişimin sağlanması, | Türkiye’de mevcut 24 milyon hanenin 13,8 milyonunda geniş bant var (3 milyon bağlantı işyerinde). | HAYIR |
| ADSL saysak bile % 57,5 hanede genişbant erişim var | ||
| Devlet hizmetlerinin %100’ ünün e-devlet kapısından elektronik ortamda sunulması, | e-Devlet çalışmaları günümüzde iyi durumda. 48.Hükümet (DSP-ANAP-MHP) döneminde, erkenden başlatılan e-Devlet çalışmaları sonuç verdi. | EVET |
| Özellikle 3.parti yazılımlar ile ilgili olarak “Güvenlik” konusuna dikkat. | ||
| BİT sektörünün 160 milyar dolara çıkarılması ve milli gelirin %10’ u kadar pay alması, | Tübisad 2020 yılı verilerine göre, BİT Sektörünün toplam hacmi 27 milyar $ (189 milyar TL) olarak gerçekleşti. 2013-2020 aralığında BİT sektörünün büyüklüğü en fazla 32 milyar $ oldu. Mevcut durumun da 2023’e kadar düzelmesi zor. | HAYIR |
| 2020 itibariyle gerçekleşme sadece % 17. | ||
| Türkiye’nin Ar-Ge, Yazılım Test, Çağrı, Sayısal Veri, İnternet Değişim Noktası ile uluslararası gönderi alıp-verme konularında uluslararası merkez ve hub noktası haline gelmesi ve konumunun güçlendirilmesi, | Özellikle İnternet Değişim Noktası defalarca strateji raporlarında ve kalkınma planında yer almasına karşın yapılmadı. | HAYIR |
| Hub haline gelemedik. Komşularımız HUB oldu. | ||
| Ekonomik büyümenin BİT temelli hale gelmesi, | Her konferansın cafcaflı konuşmalarına rağmen, BİT temelli olamadık. Bu nedenle de salgın çıktığında özellikle uzaktan eğitim konusunda sorun yaşandı. | HAYIR |
| Ekonomimiz BİT temelli olamadığı gibi dijital uçuruma düşmüş gözüküyor. | ||
| Uydu alanında küresel kapsama alanına erişilmesi, | TV kanalları uydulardan kaçarken, ne amaçla fırlatıldığı tam anlaşılmayan uydularımız var. Önce uydu stratejisinin değişmesi ve çağa uydurulması (alçak uydular) lazım. | HAYIR |
| BİT sektöründeki vergi oranlarının uluslararası rekabet koşulları da göz önüne alınarak makul seviyelere indirilmesi, | Tam tersine oldu. Mevcut aşırı vergiler indirilmediği gibi arttırıldı. | HAYIR |
| M2M uygulamalarının tüm sektörler ve altyapıları kapsayacak şekilde yaygınlaştırılması ve bu sayede akıllı hale dönüştürülen altyapıların da birbirleri ile etkileşimli hale getirilmesi, | M2M uygulamalar var ama altyapı zayıf olunca ve ülkemizin hala tam 4G’ye geçemediği, hatta bazı yerlerde 3G’nin bile var olmadığı düşünülürse, M2M konusunda gidilecek yol çok. | HAYIR |
| Uluslararası ilişkilerin geliştirilmesi açısından “Türkiye’nin kıtalararası enformasyon yolu düğüm noktası olması” hedefinin aksatılmadan yürütülmesi, | Hem teknolojinin gelişmesi, hem ekonomi ve istihdamın yükselmesi için gerekli olan bu düğüm noktası işi yapılmadı. | HAYIR |
| Kıtalararası düğüm noktası olamadık. | ||
| 16-74 yaş aralığındaki nüfusun %80’ inin genişbant internet kullanmasının sağlanması | Türkiye’de genişbantın durumu yukarıda mevcut. Dünya 2015’de 25 Mbps altını artık genişbant saymıyor ve hatta bu sınır ABD’de KOBİ’lerin avantajı için 100 Mbps’ye çıkarılacak. Bizde fiber sayısı sadece 5,6 milyon. | HAYIR |
| Mobil telefondan internet ile sanki genişbant yaygınmış gibi gösterilemeye çalışılsa da, biz sabit internet rakamlarına bakıyoruz. Günümüzde hanelerin ancak % 56’sında genişbant var. | ||
| Ar-Ge harcamaları için ayrılan payın GSYİH’ nin %3’ ü seviyesine çıkarılması, Ar-Ge harcamalarının her yıl büyütülmesi ve Ar-Ge’ ye ayrılan kaynakların en az yarısının BİT alanına yönlendirilmesi, | 2020 yılında ARGE’ye ayrılan harcama miktarı 14,3 milyar TL oldu. Bunun GSYİH içindeki payı % 0,28 olarak gerçekleşti. | HAYIR |
| ARGE’ye ayrılan % 3 seviyesi çok uzak gözüküyor. | ||
| Ar-Ge faaliyetlerini ve patent alımını özendiren mekanizmalara işlerlik kazandırılması, bu kapsamda patent hukukunun uygulanması konusunda girişimcilerin bilinçlendirilmesi, patent alma süreçlerinin basitleştirilmesi ve maliyetlerinin düşürülmesi, akademik terfi değerlendirmelerinde patent unsurunun da dikkate alınmasının sağlanması, | Türkiye’nin 2020 yılında aldığı toplam patent sayısı 594. Bununla da dünya 24cüsüyüz. İlk 3. sıradaki ABD’nin 44.293, Almanya’nın 25.594 ve Japonya’nın 21.821 patenti var. | HAYIR |
| ARGE’ye ayrılan paya bakarak, patent ve mekanizmalar konusunu da anlayabiliriz. | ||
| Bulut Bilişim politika ve strateji belgesinin oluşturulması, Bulut Bilişim ile ilgili farkındalığın artırılması, Bulut Bilişimin gelişimi için bilgi güvenliği mekanizmalarının iyileştirilmesi ve yaygınlığının artırılması, | Bulut bilişim konusu için önce veri merkezleri alanına özen gösterilmesi lazımdı. Aynı şekilde bilgi güvenliği de zayıf kaldı. Önemli uzmanlarımızdan yurtdışına beyin göçü verdim. | HAYIR |
| Bulut bilişimde çok uluslu firmaların pazarda hakimiyeti ile karşı karşıyayız. | ||
| Milli bir arama motorunun ve e-posta platformunun geliştirilmesinin sağlanması, | Turkcell —Bing kodlaması ile— Yaani isimli bir arama motorunu devreye aldı. Bu nedenle milli denilemez. Ayrıca e-Posta platformları konusunda gelişme olamadığı için bugün Üniversitelerimiz Gmail ve Hotmail platformları ile haberleşiyor maalesef. | HAYIR |
| Toplam ihracatta yazılım sektörü payının %2’ye çıkarılması, | Tübisad raporuna göre 2020 yılında yazılım sektörü 8,7 milyar TL (1,2 milyar $) ihracat yapmış durumda. Toplam ihracat 169,5 milyar $. | HAYIR |
| Yazılım ihracatı toplam ihracat içinde % 0,7 olarak gerçekleşmiş durumda. | ||
| Teknolojik altyapı, erişim eşitsizliği ve sayısal okuryazarlık gibi sayısal uçurumu oluşturan unsurların azaltılması, | Teknolojik altyapı geliştirilmedi ve sayısal okuryazarlık da aynı kapsamda gelişmemiş oldu. | HAYIR |
| Türkiye altyapısının zayıflığı ile dijital uçuruma düşmüş durumda. | ||
| Kayıtlı elektronik posta hizmetinin yaygınlaştırılması, bu kapsamda altyapının oluşturulması, güven atmosferinin geliştirilmesi ve kullanımının artırılması, | YAYGINLAŞTIRILAMADI çünkü önüne PTT geçti. Halbuki yaygınlaştırılabilse idi, ticaret ve hukuki alanlarda büyük rahatlama meydana gelecekti. Yatırım yapan firmalar da zora düştü. | HAYIR |
| Bu alanın avantajı kullanılamadı. | ||
| Posta sektöründe kullanılan teknolojilerin yurtiçinde üretimi ve ihracının teşvik edilmesi için sanayi ile işbirliği yapılarak kullanılan yazılım ve donanımın en az %50’sinin yurtiçinde üretilmesi ve ihracatını destekleyen teşviklerin sağlanması, | Milli ve yerli diye bazı algı yaratıcı senaryolar dışında gerçekleşmiş bir şey yok. | HAYIR |
| Posta sektöründe yeni hizmet kanalları ve iş modelleri geliştirilerek kişi başına düşen gönderi sayısının, elde edilen gelirin, en yüksek 5 ülke arasında yer alacak şekilde artırılması. | Bu alanda yeni gelişen ve devletin gelişmelerine katkı koyduğu söylenemeyecek iş modelleri oluştu (getir.com gibi). | HAYIR |
2013 şurasında da belirlenen yukarıdaki hedeflere, 2023 yılına yaklaşık 1 yıl kala azıcık yaklaşamamışız bile. Bilişim ve Telekom alanında boşa giden bir 8 yıl geçmiş. AKP hükümeti ve gelmiş, geçmiş Ulaştırma Bakanları sınıfta kalmış.
2021 Şurası ise, bunların üzerine daha da tuz-biber eken bir toplantı olarak show şeklinde sunuldu ve tarihe gömüldü.
2013’de yine de bir takım heyecanlar varmış. Ama aradan geçen 8 yılda, ne genişbant, ne internet trafik değişim noktası, ne yazılım, ne bilişimin diğer alanlarında devletin geliştirmeye etkisi olan bir şey olamadı.
2013’den Sonra Ne Teknolojiler Geldi, Onlar Nerede?
Bu arada 2013 yılındakilerin üzerine 8 yılda pek çok yeni teknolojiler gelişti. Mesela BlockChain. Yepyeni sektörlerin doğduğunu gördük. Diğer yandan Çip konusu çok sıcak. Bu konuşulması gereken diğer bir konu olamaz mıydı? 2021 Şurasında bunlarla ilgili çalışmalar ya da hedefler var mıydı?
Aradan geçen sürede Türkiye’den Unicorn şirketler çıktı. Bunlara sizlerin, bizlerin şaştığı kadar, emin olun AKP hükümeti daha fazla şaştı. Bunlar da nereden çıktı diye düşündüler. Anlayamadılar. Bunun nedeni yukarıdaki tabloda gömülü duruyor.
Bazı sektörlerin önüne geçmeye de (mesela Bitcoin borsaları) çalıştılar ama işleyişi anlamakta zorluk çekiyorlar. Yani anlasalardı, emin olun o sektörler de bugün olamazdı.
AKP hükümeti maalesef Türkiye’yi ileriye götürmeyi başaramadı. Onun yerine dijital uçuruma şimdiden düşmüş gözüküyoruz. Hemen hemen tüm sektörlerdeki yönetim başarısızlığının yanında bence en önemli başarısızlıklarından birisini bu şura tasdiklemiş oldu.
AKP hükümeti Türkiye Cumhuriyetine teknoloji alanında koca bir 20 yıl kaybettirmiş durumda. Üstelik tam da teknolojinin en çok ilerlediği bir çağda.
[1] 12.Ulaştırma ve Haberleşme Şurası
[2] 11. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Şûrası ICT Sektörü Hedefleri Nelerdir? – 1