VisualCapitalist sitesi yararlı bir inforgrafik yayınladı [1]. Grafiğin özelliği, bugün dünyanın en büyük internet şirketleri olan Apple, Alphabet, Amazon, Facebook ve Microsoft’un pazar değerleri, gelir rakamları ve bu gelirin nereden galdiğine dair karşılaştırmalı bilgiler vermesi.
Apple’ın cihaz, Alphabet’in reklam, Microsoft’un yazılım, Amazon’un e-ticaret ve Facebook’un reklam satarak elde ettikleri rakamlara bakarsak;
- Ulaştıkları değer toplamı 2,9 milyar $ yani başka bir deyişle bu 5 firma Türkiye’nin milli gelirinin (GSMH) yaklaşık 3,5 katı,
- Yıllık gelirlerine bakıldığında 2016’da 555 milyar $ ciro yapmışlar yine Türkiye milli geliri ile kıyaslarsak yarısından fazlası
- Kar olarak bakıldığında 2016’da 94 milyar $ net kar elde etmişler. Bu da Türkiye milli gelirinin10’da biri denilebilir.
Bu şirketleri pazar değerine göre sıralarsak;
- Apple – 804 milyar $
- Alphabet — 651 milyar $
- Microsoft – 536 milyar $
- Amazon – 455 milyar $
- Facebook – 434 milyar $
Bu firmalardan Apple’ın 2016’da 15 yıl sonra ilk defa gelirinde gerileme görülmesine rağmen karlılığına bakıldığında, diğer 4 tanesinin toplamına eşit bir kar sağladığı anlaşılıyor. Şirketin ana kazancı iPhone’dan elde ettiği görülüyor (% 63).
Google’un çatı şirketi olan Alphabet’e bakıldığında, şirket pek çok iş yapıyor ama ana kazancı Adwords olarak bilinen reklamcılıktan geliyor (%88). Bu rakama YouTube reklamları da dahil.
Microsoft’a geldiğimizde şirketin “yazılım” başlığı altında kazancının % 28’i Office yazılımlarından, % 22’si Sunuculardan, % 11 XBox’dan, % 9 Windows’dan, % 7 reklamlardan, % 5’surface’den ve diğerlerinden geliyor.
Amazon gelirinin % 90’ının “ürün ve medya” satışlarından elde ediyor. Bulut servisinin (AWS) geliri ise toplam içinde % 9.
Facebook ise temel anlamda reklamcılıktan para kazanıyor (% 97).
Hangi Ülkeye, Ne Kadar Vergi Ödüyorlar?
Şimdi çok merak edilen diğer soru bu; “bu dev ciro ve kazançların vergileri nerede ödeniyor?”.. desek de, merak etmeye devam edin, zaten bütün dünya bu vergileri merak ediyor. Bu devlerin ülkesi ABD’de de bu konuda çeşitli protestolar var.
Açıkçası bu konuda bir “saadet zinciri” söz konusu. Tüm devler aynı yolu takip ediyorlar. Bu mutluluk zincirinde temel ülke “İrlanda”. Devler faturalarını İrlanda üzerinden kesiyorlar. Ama önce İrlanda’da kurulan firmaya “fikri mülkiyet hakkı” devrediliyor. Dolayısıyla “maliyet” yerine “fikre değer biçmek” şeklinde istenildiği düzeyde bir fatura kesmek mümkün oluyor.
Burada İrlanda’da 2, Hollanda ve Vergi Cenneti Adalar’da kurulan şirketler var. Bu arada bu işlemin yapılması için İrlanda’daki vergi mevzuatının önemli bir maddesi olduğunu hatırlatalım; gelirini yurtdışından elde eden ve yöneticileri de yurtdışında olan şirketlerin parası vergisiz bir şekilde başka ülkeye transfer edilebiliyor. Şimdi sürece bakalım;
- ABD’de yapılan satışlarda, gelir ABD’de elde ediliyor ama İrlanda’daki firmaya “telif hakkı/lisans/fikri haklar” ödeniyor. Böylece gelirin önemli bir kısmı İrlanda’ya aktarılmış oluyor.
- ABD dışındaki satışlarda, İrlanda üzerinden satış yapılıyor ve kar vergisiz şekilde Hollanda’ya gönderiliyor (bu 2 ülke arasında vergisizlik anlaşması var)
Dolayısıyla İrlanda’dan gelen bu paralar, vergi cenneti olarak bilinen ülkelerden birisine (Cayman Adaları, British Virgin Adaları, Bermuda vs) transfer ediliyor. Bunun sonucunda, dev internet firması, ABD’de lisans faturaları düştükten sonra kalan kazançtan vergi ödüyorlar. Bloomberg’in 2010 yılında verdiği bir raporda Google’ın ABD’de ödediği vergi oranını bu yolla % 2,4’e düşürdüğü belirtiliyordu [3].
Amerikan halkı uzun zamandır bu durumdan şikayet ediyor. Çünkü ülkedeki vergi miktarının azalması, aynı zamanda yatırımların azalması anlamına geliyor. Trump’ın da söz ettiği ve kendisine seçimde puan kazandıran durumlardan birisi bu.
[1] Chart: Here’s How 5 Tech Giants Make Their Billions
[2] Dönemsel Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, IV. Çeyrek: Ekim – Aralık, 2016
[3] Google’ın Vergi’den Kaçmak İçin Denizaşırı Gelirlerini Vergi Cennetlerine Aktardığı İddia Ediliyor