SUNUŞ
Bilişim gündemimizde bir süredir Etik konusunun önemli bir yer tuttuğu söylenebilir. Genelde toplum olarak etik tartışmalarının hemen her konuda yapılması gereken bir zaman dilimde bulunuyoruz. Ekonomik ve sosyal yaşantımızın zorlamaları kadar küreselleşmenin etkileri ve Avrupa Topluluğu üyeliğine hazırlanma süreci içinde olmamız, etik konusuna gereken önemi vermemizi gerektiriyor.
Türkiye Bilişim Vakfı öncülüğü ile üç yıl kadar önce “Bilişim Mesleği Ahlak İlkeleri” oluşturulup duyurulmuştu. Geçen yılda “İnternet İletişiminin Kuralları” başlığı ile İnternet ortamının görgü kuralları olarak nitelendirilebilecek bir metin oluşturulup kamuoyunun değerlendirmesine sunuldu. Yaklaşık bir yıl süren hazırlık sonrasında oluşan bu metin ilk sürüm niteliğindedir. Herkesin ve her kesimin gözden geçirmesi, irdelemesi ve benimsemesi amaçlanmaktadır.
İlkeler son bir yıl içinde yayınlanan TBD Bilişim Dergisinin bütün sayılarında atlanmadan yayınlanmıştır. Ayrıca TBV ve TBD’nin WEB sayfalarından her an söz konusu ilkelere erişilebilir.
İnternet kullanıcılarının geribildirimleri ile kuralların çok daha iyi biçimde yeniden düzenlenmesi sağlanabilir. İletişim listelerinde belli bir deneyim kazanmış kişiler olarak bu ilkeleri gözden geçirmeli, görüşlerimizi bildirerek daha da gelişmesine katkı vermeliyiz. Daha da önemlisi bu tür kuralları hem bireysel olarak uygulamalı, hem de başkalarının da uymasına yardımcı olmalıyız.
TBV Bilişim Mesleği Ahlak İlkeleri Kurulu olarak hepinizden olumlu ve yapıcı katkılarınızı bekliyoruz. Lütfen “İnternet İletişiminin Kuralları”nı gözden geçiriniz ve geliştirici görüş ve yorumlarınızı iletiniz.
Mail adresi: [email protected]
İNTERNET KULLANIM İLKELERİ
Burada söz konusu edilen ilkelerin amacı İnternet gibi sınırsız ortak bir iletişim ve etkileşim ortamını kullanırken birey olarak rahatsız olmamak ve kimseyi de rahatsız etmemek için bireylere dönük sezgisel anımsatıcı uyarılar’da bulunmaktır. Düzensizliklere düşülmeden İnternet ortamının etkin ve yararlı kullanımının bu uyarılara uyulması oranında artacağı inancını hepimizin paylaşacağını umuyoruz. Bu uyarıların ya da kuralların ezberlenmesi gerekmez, özenli bir okunuş ile elde edilecek izlenim uygun davranışların sergilenmesini sağlayacaktır. Akılda yer etmeyen ezberlenerek uygulanacak kurallar koymanın İnternet kullanımında bir yararı olmayacağı çok açıktır.
Pek çok kişinin katkıları ile derlenip sunulan aşağıdaki görüşlerin daha etkileyici başka biçimlerde dile getirilmesi her zaman olanaklıdır. Lütfen bu metinde amacı doğrultusunda eksik gördüğünüz önerilerinizi bildiriniz. İletilen önerilerin metnin geliştirilmiş bir sonraki sürümünde değerlendirilerek yer alacağından emin olabilirsiniz.
Başkalarına Karşı Saygı
1. Toplum karşısında kendimize yakıştırdığımız tavrı İnternet’in sanal ortamında da sürdürmeli, kimliğimizi saklayabileceğimizi umarak gerçek yaşamımızda benimsemediğimiz davranışları sergilememeliyiz.
2. Başkalarına karşı saygılı olmalıyız, bunun kendimize olan saygımızın ve bize başkalarının göstereceği saygının ön koşulu olduğunu unutmamalıyız.
3. Düşüncelerimizi dile getirirken olumlu yaklaşmanın, nazik bir ifade kullanmanın sağ duyunun gereği olduğunu hatırlayarak hırçın, kırıcı, karalayıcı olmazken, bağırıyor izlenimi vermekten kaçınmalıyız (büyük harflerle yazmak, sözcükler içinde harfleri uzatarak yinelemek gibi).
4. Tartışmaların özelleşmesine ve kişiselleşmesine yol açmamalıyız.
5. İnsanları duygusal yönden zedeleyici ve rahatsız edici iletilerin yayılmasına olanak vermemeliyiz (örneğin amansız bir hastalığı olanların son isteği gibi sonuç alınması olasılığı çok kuşkulu iletilerin yayılmasına aracılık etmek ya da inançlar üzerinde yorumlar yapmak gibi).
6. Kızdığımızda bile saldırgan ve hele hakaret edici bir tutum sergilemekten kaçınmalıyız.
7. İstenmeden yapılan yanlışları hoşgörü ile karşılayıp, anlayışla yardımcı olmaya çalışmalıyız.
8. Kişilerin istemleri dışında iletiler alarak rahatsız olmalarını elimizden geldiğince önlemeliyiz.
9. Bize gelen bir iletiyi, başkasına aktarmak istediğimizde, bu iletiyi bize gönderinin bunu isteyip istemediğinden emin olmalıyız.
Altyapı ve Zamanı Verimli Kullanma
10. Başkaları ile olan iletişimimizde anlamsız sayılacak gereksiz iletimde bulunmaktan kaçınmalıyız.
11. Hiç kimsenin zamanının küçük bir bölümünü bile boş yere almamaya özen göstermeliyiz.
12. Ulaşmadığı kaygısı ile bile olsa aynı iletileri ardı ardına göndermemeliyiz.
13. Bilgilendirmek ve gelişmelerden haberdar etmek için sürekli bir elektronik bülten göndermek istedigimizde, gönderdiğimiz kişinin bu dağıtım ya da duyuru listesinde kalıp kalmama isteğini ilk duyurumuzda belirtebilmesini sağlamalıyız, kalma isteğini belirtmeyenleri bir daha rahatsız etmemeliyiz.
14. Bir web sitesinde yer alan uzunca bir metin ya da belgeyi e-posta ekinde dolaştırmamalıyız, bu metin ya da belgenin adresini ve konusunu belirtip, isteyenlerin buraya erişip bakabilmesi için sanal adresini vermekle yetinmeliyiz.
15. İleti trafiğini yoğunlaştıran gönderimlerde bulunanları sürekli uyarmalıyız, ısrarcı olanlarla yasal ve teknik yollarla uğraşmaktan kaçınmamalıyız.
Biçimsel Özen
16. Açık kimliğimizi hiçbir zaman gizlemeden, her iletimizde açık kimliğimizin net olarak belli olduğundan emin olmalıyız.
17. Konu kısmı yeterince açık (iletinin içeriğini göz atıldığında belli eden açıklıkta) olan, dili anlaşılır, özlü kısa iletiler ile iletişim kurmaya ve etkileşmeye özen göstermeliyiz.
18. Eğer herkesi değil de bir kişiyi ilgilendirdiğini düşünüyorsak olanaklı ise genele hiç duyurmadan doğrudan ilgili kişiye iletilerimizi yönlendirmeliyiz.
19. Yanıtlarımızı her zaman yanıt verilen iletinin konu başlığını koruyarak vermeliyiz.
İçerik İle İlgili Özen
20. Ne demek istiyorsak ona karşılık olan, yanlış anlaşılmalara yol açmayacak düz ve yalın deyişlerle düşüncelerimizi aktarmaya çalışmalıyız.
21. İletilerimizin yalnızca eleştirici olması yerine her zaman yapıcı ve ufuk açıcı olmasını gözetmeliyiz.
22. Özellikle yanıt vermek istediğimiz iletileri yanıtlamadan önce bir kere daha özenle okumalıyız.
23. Özellikle tartışma listelerinde daha önce değinilmiş konuları ek bir katkıya yol açmayacaksa üstelememeliyiz, ortaya çıkmış bir sonucu görmemezliğe gelerek kendi düşüncemizi kabul ettirmede ısrarcı olmamalıyız.
24. Gereksiz yere büyük harfler ile yazışmamalı, sık sık özel simgeleri ullanmamalı, esprili ya da alaycı anlatımlardan kaçınmalı, jargon sayılacak farklı bir söyleşi biçimi ile herkese açık ortamlarda iletişimde bulunmamalıyız.
25. Olanaklı olduğunca uzun alıntılar yapmaktan ve ek göndermekten kaçınmalı, gönderdiğimiz eklerin çok yer kaplayan ekler olmamasına hele virus gibi alıcısının bilgisayar ortamını bozucu içerik taşımamasına özen göstermeliyiz.
26. Virüslü iletiler ile karşılaştığımızda en kısa zamanda kağnağına duyurmalıyız ve etkileneceğini sandığımız kişileri geçikmeden uyarmalıyız.
Öteki Konular
27. Başkalarının kişilik haklarına ve özel yaşamına saygılı olarak kişilerle ilgili yorumlarda bulunmamalıyız, kimlik bilgilerini ele geçirmeye, açıklamaya ve kullanmaya çalışmamalıyız.
28. İyelik haklarını zedelememeye özen göstererek, başkasının veri kaynaklarını ve düşüncelerini, yazılımlarını kendimizinmiş gibi sahiplenmeye kalkışmamalıyız.
29. İnternet ortamının sağladığı olanakların yasa dışı biçimde insanlara zarar verme, başkalarının işlerini engelleme, gizli ve kişisel bilgilerini ele geçirip yararlanma, her türlü sahtekarlık, yolsuzluk, dolandırıcılık ya da hırsızlık gibi kötü amaçlı kullanımına yol açmamalıyız ve göz yummamalıyız.
30. Uygunsuz davranışlar sergilemekte ısrarlı olanları hep birlikte ölçülü bir tepki içinde ortaklaşa doğru yola çekmeliyiz.
31. Bize gelen bir iletiyi başkalarına aktarırken ileti uzerindeki e-posta adres bilgilerinin gerekmiyorsa aktardığımız kişinin eline geçmemesine özen göstermeliyiz.
32. Kendimizin ya da temsilcisi olduğumuz ürün ve hizmetlerin reklamını yapmamalıyız.
33. Güvenlik zedeleyici girişimlere karşı alınması gereken önlemlere uymaya özen göstermeliyiz.
34. İnternet üzerinde denetim ve düzenleme yetkisi olanların konumlarını kötüye kullanmalarını önlemeliyiz, gerektiğinde de işlerini kolaylaştırıcı her türlü desteği vermeliyiz.