Zaman zaman bir uygulamaya girdiğimizde karşımıza şu soru çıkıyor “Uygulamayı kullanırken konumunuza erişilmesine izin veriyor musunuz?”. Biz de çoğu zaman sürekli sormasın diye “Tamam” deyip geçiyoruz. Bazılarımız ise farkında olmadan, soru sormaya gerek kalmadan bu izinleri zaten vermiş bile. Ondan sonrasını çok bilmiyoruz ya da fark etmiyoruz, belki de unutup gidiyoruz. Ama bu bilgi birçok açıdan çok değerli olduğu halde kötü amaçlı olarak da kullanılabilecek bir veri.
Çoğumuzun akıllı cep telefonu taşıdığı günümüzde kimi zaman bilinçli olarak izin verdiğimiz için kimi zamansa çok da farkına varmadan açık tuttuğumuz konum bilgisi sürekli olarak kaydediliyor ve izin verdiğimiz uygulamalar tarafından çeşitli sebeplerle kullanılıyor. Bize dair enteresan bilgilerin bilmediğimiz tanımadığımız insanların elinde ne amaçla değerlendirildiğini ve kullanıldığını ise bilemiyoruz. Örneğin eve kaçta geliyoruz, gelmeden önce en sık nerelere gidiyoruz, hangi tür alışverişler yapıyoruz, alkol – sigara satılan yerlere ne sıklıkta uğruyoruz, hangi siyasi faaliyetlere katılıyor, hangi toplantı noktalarında ne kadar süre kalıyoruz, hangi eğlence mekânlarında zaman geçiriyoruz hatta kimlerle orada bulunuyoruz…
Konum Bilgisi Nasıl Toplanıyor?
Konum bilgisini 3 türlü toplamak mümkün:
- Telekom operatörleri üzerinden veri toplama: Mobil telefon operatörleri abonenin servis aldığı baz istasyonu üzerinden kişinin nerede olduğu bilgisini sürekli olarak tespit edebilir.
- Mobil uygulamalar üzerinden veri toplama: Telefona indirilip kullanılan bazı uygulamalar da izin verildiğinde konum bilgisini tutabilirler. Örneğin: FourSquare, Google, Facebook, Instagram.
- WiFi ve GPS ile veri toplama: WiFi ile 1 metreye kadar, GPS ile 3-5 metreye kadar doğrulukla konum belirlenebiliyor.
Konum Bilgisinin Yasal Kullanımı
Cep telefonu iş amaçlı kullanılmıyorsa, ki çoğu zaman kişisel kullanım söz konusu olduğu için esasen konum bilgisinin de KVKK (Kişisel Verileri Koruma Kanunu) çerçevesinde gizliliğinin korunması gereken bir bilgi olduğunu söylemek yanlış olmaz. 25 Mayıs 2018’de yürürlüğe giren KVKK, kişilerin kişisel verilerinin güvenliğini sağlamayı ve günümüz dijital çağında bireylerin, hassas verileri üzerinde daha fazla kontrol sağlamasını amaçlıyor.
Konum bilgisi BTK (Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu) tarafından belirtildiği üzere trafik verileri, trafiğin yönetimi, arabağlantı, faturalama, usulsüzlük/dolandırıcılık tespitleri ve benzeri işlemleri gerçekleştirmek veya tüketici şikâyetleri ile arabağlantı ve faturalama anlaşmazlıklarının çözümü amacıyla sadece işletmeci tarafından yetkilendirilen kişilerle sınırlı kalmak kaydıyla işlenebiliyor.
Foursquare Konum Bilgisini Nasıl Kullanıyor?
Bu bilgiyi paraya çevirmek üzere kurulmuş ve dünya devi olmuş şirketler de var. İlk olarak Foursquare uygulaması ile başlayalım. 2009 yılında kurulan Foursquare, kullanıcıların gittikleri yerde check-in (buradayım işareti) ile puanlar kazanmaları ve bulundukları mekâna not vererek değerlendirmeleri üzerine kurulmuş bir iş modeline sahipti. Benzerleri olan Gowalla ve Tumblr ortadan kaybolmuş gibi görünseler de Foursquare bu yıl 100 milyon dolardan fazla kar edecek gibi görünüyor. 2014 yılından itibaren çizgisini değiştiren Foursquare elindeki veriyi iş dünyasında kullanılır ve gelire dönüştürülebilir şekilde kullanmaya başlamış. Konum Tabanlı Hizmet (Location Based Services) teknolojisini iyice geliştiren Foursquare, Uber, Twitter, Apple, Snapchat, Microsoft gibi diğer büyük teknoloji devlerine de veri sağlar olmuş. Bu veriyi diğer uygulama geliştiren yaklaşık 150.000 yazılım şirketine da satmış. Markalar, pazarlamacılar, reklamcılar bu veriye talip olmuşlar. Foursquare elindeki verilerle, 2015 yılında Apple mağazalarına girenlerin verisini baz alarak kaç iPhone satılacağını tahmin etmiş. Nike firmasının reklamları sonrasında mağazaya giren sayısını arttığını göstermiş.
Foursquare CEO’su Jeff Glueck Konum bilgisi ile yapılan very analitiği çalışmaları ile trendleri nasıl izlediklerini şöyle anlatıyor:
İlk zamanlar kullanıcıların check-in yapmaları ile veri toplayan Foursquare daha sonra sürekli konum bilgisini paylaşma olanağı ile hem kullanıcıyı yormayan hem de pil tüketimini azaltan bir özellik de sunmuş. Artık ne zaman neredesiniz bilgisi sürekli toplanabilir olmuş. Bu arada kullanıcıların gittikleri mekânlardan onlara dair profilleme de yapıldığını ve bunun de farklı amaçlarla kullanılabileceğini unutmayalım. Bir başka örnekte Cambridge Analytica firması Facebook üzerinden topladığı “beğenme” bilgileri üzerinden profil analizi yapıp bu veriyi 2016 seçimlerinde Trump’ın kampanyasında kullandırmıştı. Toplanan verinin sadece lokanta, gezi alanı değil dini mekânlar, LGBT toplanma merkezleri, siyasi toplanma noktaları gibi kritik veriyi de içerdiğini unutmamak gerekir.
Foursquare aynı zamanda kendisini bir “Büyük Veri” (Big Data) firması olarak görüyor. Elindeki büyük veri ile dünyadaki ilk 100 reklam şirketini müşterileri arasında tutuyor. Büyük veriyi aynı zamanda ticari öngörüler yapmak üzere kullanıyorlar. Bir ülkede turizmin gelirlerinin nasıl olacağını gezilen yerlere bakarak tahmin edebiliyorlar. Mağazalara girişleri takip ederek bir markanın gelirlerinin düşebileceği ya da artabileceğini öngörebiliyorlar.
Google Konum Bilgisini Nasıl Kullanıyor?
Google esasen kullanıcının yaptığı her aramayı, her ziyaret ettiği siteyi ya da Google’ın servislerini kullanan tüm uygulamaların yaptıklarını kaydediyor. Ayrıca Google Maps uygulaması ile de konum bilgisini tutuyor. Kullanıcı ayarlar üzerinden konum servislerini veya kullanım tarihçesini silme şansına da sahip. Bazı kaynaklar ise konum bilgisini kapatsanız bile Google’ın bu bilgiyi toplamaya devam ettiğini söylüyorlar. Google Maps Timeline’a baktığınızda aylar hatta yıllar boyunca gün içinde gittiğiniz her yeri görmek mümkün. Bunu da durdurmak istiyorsanız biraz daha uğraşıp Google hesabınızın ayarlarında değişiklik yapmanız gerekiyor.
Bu videoda, Google bize dair hangi bilgileri topluyor ve nasıl kullanıyor etraflıca anlatılmış.
Google işi biraz daha ilerletip kredi kartları sağlayıcıları ile (Mastercard) ile işbirliği yaparak gittiğiniz yerden ne aldığınızı da kaydetmeye başlamış. Hatta bir reklam tabelasını görüp uğradıkları mağazadan o ürünü alıp almadıkları bilgisi ile reklamcılara da önemli bir veri sağlamış. Google, önceki alışverişlerinizden, beğenmelerinizden ve web üzerindeki gezdiğiniz sitelerden aldığı bilgilerle yaptığı profilleme ile dijital reklamcılıkta doğru hedefi bulmaktaki başarısını paraya dönüştürmekte zorlanmıyor.
Mobil Uygulamalar Dün Neredeydiniz Biliyor ve Gizlemiyorlar
Her gece nerede uyuduğunuzu, her sabah nereye gittiğinizi aylar boyunca izleyen bu servisler, evinizin, işinizin yerini, doktorunuzu, alışveriş alışkanlıklarınızı ve daha birçok özel hayatınıza dair veriyi izleyebiliyorlar. Bu veri size ürün ve servis satmak isteyen herkes için çok değerli. Konum tabanlı dijital pazarlama faaliyetleri için oluşan pazar büyüklüğü 2018 yılında 21 milyar dolara ulaşmış.
Mobil uygulamaların konum bilgimize erişmesine izin verirken bize genellikle bir de havuç sunuyorlar. Örneğin bu veriyi paylaşırsak onlar da bize trafikte sıkışık olan yerleri önceden söyleyeceklerini, kapalı yollar konusunda uyarı vereceklerini, yakındaki indirimler haberdar edeceklerini söylüyorlar. Üstelik de bu bilgi 3. taraflarla paylaşılmayacak deseler de bunun pek bir garantisi yok. En azından bunun farkına varmak çok zor.
Aşağıdakine benzer diyalogları abartılı da olsa duymuşsunuzdur.
- Gordon Pizza mı?
- Hayır, efendim Google Pizza!
- Yanlış numaraymış, kusura bakmayın.
- Hayır, efendim doğru, Google olarak Gordon Pizza’yı satın aldık. Her zamankinden mi efendim?
- Ne yani, ne sipariş edeceğimi biliyor musunuz?
- Elbette. Son 5 keredir aynı siparişi vermişsiniz.
- Tamam, aynen öyle olsun!
- Size onun yerine kuru domatesli, biberli sebzeli pizza göndersek? Bakıyorum da kolesterolünüz 300’ün üzerinde, üreniz de yüksek.
- Nereden biliyorsunuz ki?
- 15 gün önce check-up yaptırmışsınız, ona baktım. Üstelik ilaçlarınızı da pek almıyorsunuz. 30 tabletlik kolesterol ilacınızı alalı 90 günü geçmiş.
- Sonra tekrar aldım, hem size ne?
- Sonra tekrar almamışsınız, kredi kartı harcamalarınıza baktım.
- Yahu nakit aldım. Onun kaydı yoktur.
- Nakit de almış olamazsınız 45 gündür bankadan nakit çekmemişsiniz.
Konum bilgimiz gerçekten çok değerli bir bilgi ve bize dair çok şey söylüyor. Bu veriyi paylaşmak istemiyorsak zor da olsa cihazlarımızda bazı ayarlar yapabiliriz ancak sürekli gelen yazılım güncellemeleri ve teknolojideki sonsuz gelişmeler bu bilgiyi kesin kez saklayabileceğimize dair bir garanti vermiyor. KVKK bizi korumak için regülasyonlar getirse de uygulamada eksikler ve yanlışlıklar olması mümkün. En azından izlendiğimizin farkında olmak gerek.