2006 yılında yayına başlayan Altivi sitesi, ihale modelinin güvenilirliği konusunda açıldığı günden itibaren tartışma konusu olmuş[1] ve sonuçta da bir polis operasyonuna maruz kalmıştı[2]. Bugün benzer bir modelin İngiliz merkezli “Madbid” sitesi tarafından uygulandığı görülüyor.
Hürriyet gazetesinde yayınlanan bir haberle gündeme gelen Madbid (deli ihale) sitesinde 338 lira 69 kuruşa Audi A1, 193 lira 3 kuruşa Fiat 500, 112 lira 62 kuruşa iPad Air tablet, 72 lira 53 kuruşa iPhone 5S telefon gibi müthiş teklifler var.
Ancak, sitenin şart ve kurallarını tam okumadan, işleyişini yeterince öğrenmeden inanılmaz ucuzlukta araç veya cihaz sahibi olma heyacanıyla açık artırmaya katılanlar, bir anda nasıl kabardığının farkında dahi olmadığı kredi kartı ekstrelerini ödemek zorunda kalabiliyor. Üstelik de bir şey elde etmeden.
Sistemin çalışması hukuki açıdan sorunlu değil. Size başlangıçta “siteyi kullanmınız şartları kabul ettiğiniz anlamına gelir” diye bir bildirimde bulunuyor. Bu bir açık artırma sitesi. Siz sunulan ürünlere karşı bir fiyat teklifi yapıyorsunuz. Eğer teklifiniz açık artırma için belirlenen saat sona erdiğinde en yüksek fiyat ise, ihaleyi ve dolayısıyla da ürünü almaya hak kazanıyorsunuz. Ama bu şekil olarak böyle. Burada kullanıcıların dikkat etmesine gereken çeşitli hususlar var. Bunların bazılarını şöyle özetleyelim;
- Her teklifte komisyon ödemiş oluyorsunuz (1-15 kontör arası ve bunun bedeli belirsiz)
- Otomatik teklif verme ve hesabınızdan otomatik çekim bir hayli tehlikeli
- Açık artırma süresi belirsiz, girişteki kullanım şartlarına dikkatle bakarsanız, site bunu kendine göre eğip, bükebilir
- Kaç kontör ödediğinizden bağımsız olarak ürüne verdiğiniz teklif sadece 0.01 TL (yoksa peni mi?) artıyor. Yani eşyanın fiyatı belirsiz.
- Üstelik kontörler kullanılmaz ise 180 gün sonra siliniyor
- Kontör sistemi çok karmaşık, kafa karıştırıcı, özellikle de öyle yapılmış gibi duruyor.
- Bir sorun olduğunda, İngiliz yasaları geçerli yani sorun olmuşsa İngiltere mahkemeleri ile uğraşacaksınız.
- Hemen her konuda, şirketi sorumluluktan kurtaran madde ya da ifadeler var.
- Sonuç itibariyle bu site aslında “bir nevi şans oyunu” sitesi.
Otomatik Seçmişseniz, Kontörler Teklif Yaptıkça Eriyor, Kredi Kartları Şişiyor
Türk Dil Kurumu’na göre Açık Artırma kavramının kelime anlamı; “Bir malın satışında alıcılar arasında fiyat artırma yarışına dayanan satış biçimi, artırma, müzayede” olarak geçmektedir. Açık artırma; alıcılar arasında rekabet yaratmak suretiyle, satın alınacak nesneye en yüksek fiyatı verecek alıcıyı bulmak için uygulanan bir satış yöntemidir. Bu yöntemde tek satıcı vardır. Alıcı birkaç kişi olabileceği gibi birçok kişi de olabilir. Farklı versiyonları mevcuttur. Örneğin bir modelde, en yüksek teklifi veren kişi malı alırken teklif ettiği meblağın tamamını öderken, bir diğer modelde her artış yapan artış yaptığı meblağı ödemek zorundadır. Yani mal 100 TL’ye satılmış ise, 20 TL teklif eden 20 TL’yi, 30 teklif eden aradaki 10 TL farkı, 80 TL teklif eden aradaki 50 TL’yi, 100 TL teklif eden ise en son 20 TL’yi öder. Madbid yönteminde kontör yoluyla teklifte bulunursunuz ve her teklifinizdeki kontörler harcanmış olur.
Dolayısıyla, siz “338 TL’ye Audi alabilir miyim?” derken, teklif ettiğiniz meblağ sonuçta kazanan olmasanız bile hesabınızdan hem komisyon, hem de her teklifiniz karşılığında kontör olarak çekiliyor.
Siteye üye olduğunuzda, açık artırmalara katılmak için kontör satın almanız gerekiyor. 1000 kontörün fiyatı 349.99 TL. Katılımcılar katıldıkları açık artırmalarda yaptıkları her bir teklif için 1 kontör ile 15 kontör arasında değişen ödemelerde bulunuyor. Site her bir açık artırma için gereken kontörü önceden bildiriyor.
Sitenin manuel ve otomatik teklif verme uygulaması bulunuyor. Asıl ilginç olan da bu “otomatik teklif” olanağı. Teklif vermek için saatlerce ekran başında beklemek istemeyenler otomatik teklif verme seçeneğini seçiyor. İlave ilginçlik ise, açık artırma bitmeden kontörlerinin bitmesini önlemek için anında tamamlama uygulaması var.
Bu 2 uygulama ile hesap sahiplerinin haberi olmadan kredi kartları şişebiliyor. Çünkü kontör miktarı belli bir limitin altına düşen katılımcıların hesabına, her seferinde onay alınmadan kredi kartlarıyla otomatik olarak 320 kontörlük paket ekleniyor.
Süreç Kontrol Edilebilir mi? Şeffaf mı?
Sitenin girişinde Türkçe olarak çok detaylı bir sözleşme var. Ancak burada bir hayli kafa karıştırıcı unsurlar var. Örneğin kontörlerin fiyatları karmaşık, pakete göre değişiyor. Ama her bir teklifin karşılığındaki kontörler de karışık. Bazı 1 bazısı 15 olabilir diyorlar.
Geri sayım sayacı konusunda ilginç bir bilgi veriliyor; o da “Geri Sayım Sayacı sabit değildir. Herhangi bir zamanda Geri Sayım Sayacı ne gösterirse göstersin, Geri Sayım Sayacının süresi değişkenlik gösterebilir” şeklinde. Yani artırmanın süresi istenildiği gibi –belki birilerinin kazanmasını sağlamak için– aniden değiştirilebilir.
İfadelerde belirsizlikler var. İptal edilebileceği ya da şartların ihale sırasında değiştirilebileceği gibi notlar var. Üstelik bunları verebileceğiniz mahkeme İngiltere’de. Gerçi sitenin çalıştığı ülkenin yasaları notu var ama hemen arkasından bütün sitelerin İngiliz kanunlarına bağlı olduğunu görüyorsunuz.
İngiltere’de kumar ve şans oyunları bir sektör durumunda[3]. Öyle ki zaman zaman ABD yetkilileri bile İngiliz şans oyunları ya da kumar sitelerini engellemeye yönelik çalışmalar yapabiliyorlar.
Site Nereden Para Kazanıyor ve Nelere Dİkkat Edilmeli?
Bu tür sitelerin 2 türlü kazancı var. Birinci kazanç, teklif vermek için komisyon ödüyor olmanız. İkinci kazanç ise, ürüne verilen tekliflerden gelen kazanç. Diyelim ki, bir ürün 100.000 TL olsun (mesela bir araba), bu arabaya verilen tekliflerin herbirindeki kontörler ve komisyon parası firmaya kalıyor. Bu ürüne 1.000 kişi 100 TL teklif verirse, arabanın maliyeti çıkar. 200 TL verirse, bir araba kazancı kadarı firmaya kar kalır.
Altivi Hikayesi
Benzer bir site 2007’de Türkiye’de açılmıştı. Altivi isimli site ilk başta hayli tartışmalara neden olmuştu. Sonuçta şikayetler üzerine çalışanları polis tarafından sorguya alınmış ve site kapatılmıştı. Şirketten yapılan açıklamada dışarıdan bir çetenin siteye sızdığı ve ihale sonuçlarını değiştirdiği iddia edilmişti. Sitede, eşdeğeri olmayan en yüksek teklif geçerli oluyordu. Sitenin sunucularına sızan çetenin, en yüksek tekliflere eşdeğer teklifler girerek, daha düşük bir fiyatla ihaleleri kazandığı iddia edilmişti.
[1] Altivi Tartışılıyor; Nasıl Kontrol Edilebilir?
[2] Sonunda Altivi Yöneticileri Sorgulanıyor
[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Gambling_in_the_United_Kingdom