Wall Street Journals’deki haberin ayrıntısına girmeden önce GTech Şirketi‘nin Türkiye açısından anlamını özetleyelim.
Dünya Piyango pazarının aşağı yukarı % 60-70’ini elinde tutan GTech Türkiye’de de 7 yıldan bu yana Milli Piyango’nun altyapı servis sağlayıcısı. Aralarındaki anlaşma bu yıl bitiyor. Anlaşmanın brüt satış üzerinden % 5 gibi bir komisyon içerdiği ve bunun da yılda 14-15 milyon $ arası bir gelire tekabül ettiği biliniyor. Yani 7 yılda toplam 100 M $’lık bir rakamın bu firmaya gelir paylaşımı olarak verildiği düşünülüyor.
Ve şimdi Milli Piyango özelleşiyor. Özelleşme tarihi geçen yıl ağustos civarında, haziran 2004 olarak belirlenmişti ama hala ortada şartname ve tarih yok. Şartname’yi kimin ve nasıl hazırladığı ya da danışman olup olmadığı bilinmiyor. Tek bilinen yerli firmalardan bir yabancı ortak bularak gelmelerinin istendiği.
Milli Piyango özelleşmesine teklif verecek firmalar olarak Oyak, Sabancı-Koç ortaklığı, Doğuş-Alarko ortaklığı ve Doğan Grubu adları geçiyor.
Bu firmaların ortaklık yapabileceği yabancı firmalar bakıldığında; yukarıda da belirttiğimiz üzere dünya pazarının % 60-70’ini elinde tutan GTech, 2.durumdaki Lottomatica ve arkasından İngiliz Camelot, Fransız Scientific Games, Yunan Interalot* ve İtalyan Sisal geliyor.
Şimdi bütün bunları aklınızda tutarak aşağıdaki haberi okuyun (yazının aslı için Bkz : www.wsj.com)
- Gtech firması hakkında Brezilya’da suç duyurusunda bulunuldu
Brezilyalı iki Gtech yetkilisi hakkında, rüşvet suçlaması yapıldı. SEC (USA – Securities and Excange Commission), piyango davasını inceleyecek.
William Bulkeley
The Wall Street Journal
Mayıs 13, 2004. Sayfa A6
Gtech Holdings Corp’un iki Brezilyalı yetkilisinin, Brezilya’nın Ulusal Piyangosunu işletmek üzere açılan kontratı kazanmak için rüşvet yoluna başvurdukları şeklinde bir suç duyurusu yapılması bekleniyor.
SEC, ABD’de Dünyanın en büyük piyango işletmecisi olan Gtech hakkında, Brezilya’nın suçlamalarına karşı soruşturma açtı. GTech Brezilya’da da hakettiği düşünülen 650 milyon dolar değerindeki parayı kurtarmaya çalışıyor.
Gtech’in New York Borsasında işlem gören hisse senetleri bu açıklamaları takiben $4,36 düşerek 13 mayıs saat 16 da $52,95 değerine geriledi. Gtech’in Brezilya kontratının, yıllık satışlarının yaklaşık %10’u kadar olduğu tahmin ediliyor.
Amerikan Gtech firması SEC’e yaptığı açıklamada Gtech Brezilya’nın eski başkanı Antonio Carlos Rocha ile şu anda ki pazarlama direktörü olan Marcelo Rovai’nin, bir önceki sene Caxia ile olan kontratın uzatılması görüşmeleri sırasında uygunsuz menfaat teklif etme suçlamasıyla karşılacaklarını tahmin ettiğini bildiriyor.
Raporlara göre, bu yetkililer polise verdikleri raporda, görevinden alınmış bir eski hükümet yetkilisi tarafından, kendilerine Caxia ile olan kontratın uzatılması konusunda milyonlarca dolar ücret talep eden bir danışman ile çalışmaları konusunda baskı yapıldığını ileri sürdüler. Gtech yöneticileri, danışmanı kiralamayı reddedip, kontratın uzatılması konusunda Caxia yetkilileriyle direk bağlantıya geçtiklerini belirttiler. Konuyla ilgili bilgi almak istediğimiz her iki yetkiliye de ulaşılamadı.
Gtech ve Caxia suçlamalarla, mart ayında Brezilya Başkanı Luis Inacio Lula de Silva hükümeti hakkında yolsuzluk iddiaları çıkması ile, karşı karşıya gelmişlerdi. O tarihte, Brezilya Devlet Bakanlığı avukatlarından birisi, iki Gtech yetkilisi ve bağlantılı bulunan yedi kişi hakkında –daha henüz tanımlanmamış suç niteliği taşıyan– ithamların yapılacağını açıklamıştı.
Gtech durumu araştırdıklarını, Brezilya yasalarına göre şirketin bu konuyla bağlantılı olarak herhangi bir şekilde suçlanamayacağını, başka hiçbir çalışanının bu konuyla ilgili olarak suçlanmadığını, ve bahsi geçen bu iki yetkiliyi işbirliğinde bulunmaları konusunda zorladıklarını belirtti.
Gtech, yıllık raporunda Brezilya hükümeti avukatlarının kendilerine 1997 ve 2000 yılında kontratlara yasal olmayan yollarla girdiği ve Gtech’in bu dönemde aldığı 650 milyon doları geri almak gerekçesiyle ayrı bir dava açtığını belirtti. Dava dökümanlarının halka açık olmaması sebebiyle Gtech sözcüsü Robert Vincent bu suçlamalara ilişkin kanıtları henüz görmediklerini, Brezilya hükümeti yetkililerinin de bu kontratları zamanında kabul ettiklerini, iyi bir savunmaları olduğunu düşündüklerini ve kuvvetli bir mücadele olacağını söyledi.
Gtech’in Brezilya kontratı zaten yıllarca kavga konusu olmuş, Caxia yetkilileris sürekli olarak sadece piyango terminallerini değil, ayrıca fatura ödemede kullanılan sistemleri de kapsayan kontratın kapsamını azaltmakla tehdit etmişti. Mr. Vincent’ın demecinde Caxia yetkililerinin teknolojiyi muhafaza edebilmek açısından kontratı uzatmaya ihtiyaçları olduğunu, Caxia’nın yakın zamanda ek servisler için bir ihale açacağını, Gtech’in ise Caxia tarafından bu ihaleye katılmasının teşvik edildiğini ve Caxianın ifadesine göre, Gtech in vasıflarının bu ihale için yeterli olduğunu söyledi.
Öte yandan, resmi piyango işletmecisi olan Loteria Electronica de Puerto Rico da, Gtech ile Mart ayında bitecek olan kontratlarını yenilemeyeceklerini açıkladı. Kontrat, yılda 20 milyon $ değerinde, Gtech’in yıllık satışlarının % 2’sine denk gelmekte. Eğer yenilenmiş olsaydı, bu yüzde daha da düşük olacaktı. Zorunlu operatörlerin kontrat kaybetmesi çok nadir görülen bir olaydır.
Merrill Lynch şirketinde analist olarak görev yapan David Anders, bir raporunda Gtech’in hem Puerto Rico hem Brezilya kontratlarının ikisini birden kaybetmesi durumda bile değerinin aynı kalacağını düşündüğünü belirtiyor.
Subject: WSJ May 13 & 12, 2004 – GTECH (1) Faces Criminal Charges in Brazil (Largest Customer Base) (2) Lost Contract probably to Scientific Games in Puerto Rico
Milli Piyango İhalesi Neden Önemli?**
Milli Piyango masrafı düşük, gelirleri yüksek ve işletilmesi kolay bir işkolu. Dolayısıyla iştahları kabartıyor. 1998-2002 dönemi yani son 5 yılda, 1 katrilyon 565 trilyon 444 milyar liralık satış geliri raporlanmış. Döviz olarak bakarsak 1 milyar 744 milyon 699 bin dolar. 2003 geliri ise 1 katrilyon 152 trilyon 600 milyar TL olarak gerçekleşti.
Milli Piyango İdaresi ayrıca Sayısal Loto, Şans Topu, 10 Numara ile Kazı Kazan gibi şans oyunlarını da yönetiyor. Bunlarla bilikte gelirine bakıldığında 2 katrilyon 965 trilyon 988 milyar lira hasılat elde ettiği görülüyor.
Son 5 yılda 367 milyon 48 bin dolar kâr elde eden Milli Piyango’nun kârlılıkta birçok kurumu hatta bankaları geride bıraktığı düşünülürse özelleştirme ihalesinin önemi daha iyi anlaşılır. Kulislerde özelleştirme için şartnamenin hangi danışman firmayla hazırlanmakta olduğu en önemli soru. Özellikle de GTech’in Milli Piyango’ya 7 yıldan bu yana birlikte çalışması ve yakınlığı nedeniyle bu soru “GTech’in şartname hazırlığında herhangi bir katkısı var mı?” şekline dönüşüyor.
* Interalot aynı zamanda Spor Toto özelleşmesinde adı geçen Inteltek ile ilişkili.
** Daha çok detay için Herkes daha çok para için yarışta başlıklı yazıya bakınız.