Babür Özden’in şu anda Genel Müdürü olduğu Datacert firmasının başarıları ile ilgili olarak yaptığımız görüşme sırasında (Bkz : Babür Özden’in Şirketi 133.cü Oldu), kendisine orada yaşayan bir kişi olarak, ABD’nin telekom ve bilişim sektörü hakkındaki görüşlerini de sorduk. Bakın nasıl ilginç cevaplar verdi.
Babür Özden : ABD’de telekom alanında, en önemli başlıkları aşağıda sıralamaya çalışacağım.
1990’larda kurulan ve sayısı 2000’de 2,000’i aşan telekom operatörü ve telekom cihazı start-up firmalarının bugünlerde toplu cenazeleri kalkmakta. Ama firmalar defnedilirken, bu firmalarının geliştirdigi teknolojiler, kelepir fiyatına, eski ve köklü telekom firmaları, büyük venture capital firmalarının portföyündeki bazı yeni firmalar ve savunma sanayii firmaları tarafından satın alınmakta. Bu teknolojiler ile 2-3 yıl sonra yepyeni bir ürün dalgası beklenmekte. Ama tabi ki ölen firmaların değerleri, parası olan firmalara doğru yol alırken, çalışanları sokakta kaldı. Telekom sektöründe korkunç bir işsizlik var.
ABD’de de telekom alanındaki son tekel, hukuken 1996 yılında kalktıktan sonra, artık herkes, her hizmeti verebiliyor. Hatırlarsanız, yeni kanunlar bir dönem firmaları, rakiplere piyasa değerinden kapasite satmaya zorlamıştı. Bu uygulamanin son pürüzleri 2002’de aşıldıktan sonra, piyasada telefon, internet ve VoIP bir anda bollaştı ve ucuzladı. VoIP de artış çok hızlı ama kalite hala sorun. Kablo TV hattından internete, özellikle evlerden yüksek hızlı bağlanmada patlama yaşanmakta. DSL de artıyor ama diğerleri kadar hızlı değil. Evlere ve iş yerlerine uydu çanağından internet bağlama piyasası ise tutmadı ve yatırımcılar ve firmalar bu alandan geri çekilmekte.
Internet alt-yapısında şu anda yeni tasarımlar (cihaz ve bant genişliği anlamında) “real-time voice”, “real-time video”, ve “3-boyutlu grafik interface’li browserlar için”.
1990’ların sonunda döşenen fiber omurgalarda öyle fazla kapasite var ki, henüz sadece %37’si doldurulabiliyor. Regülasyonun kalkması ve iflas eden firmaların icatlarının, imkanı olan firmaların eline geçmesi ile erişimde yeni bir devir bekleniyor. Şimdilerde buna “new user experience” ismi takilmakta.
Bu yola giden son engel hala “last mile”da yani omurgadan eve bağlantıda. Buradaki engel tamemen maddi. Son mili elinde tutan telekom operatörü devlerinin 1990 sonlarından gelen toplam $ 1 TRILYON borcunun ödenmesi ve bilançolarının düzenlenmesi ile (bir 2-4 yıl daha
denmekte) son mile yeni ve büyük yatırım yapabilecekler.
Burada telekom da sessiz bir devrim de yaşanmakta. High-speed Wi-Fi! Bu devrimin uç noktaları kahveler, restoranlar, oteller, hava alanları, parklar, oto yollar vs vs. Bir yeraltı hareketi olarak başlayan bu alanda, hala en büyük oyuncular yeraltı haraketini başlatan küçük firmalar. Büyük telekom devleri de onları satın almaya çalışmakta. WiFi hala küçük girişimcilerin elinde. Büyük operatörler, işletmekte veya pazarlamakta bir şekilde başarılı olamadılar. 1980’lerin LAN (local area network)’leri nasıl WAN, VPN evrimine gittilerse, WiFi de ayni evrimden geçmekte.
ABD de telekom da en batıl kalan hizmet cep telefonu. Cep telefonu veya cep telefonu şebekesi ile yapılabilecek diğer uygulamalar ve ses kalitesi yönünden, ABD nerede ise bir 3. dünya ülkesi!
Biraz da ABD’de bilişimden haber vereyim (electronics ve donanım hariç).
Yazılım, B2B ve ASP alanlarında, yeni ürün kategorilerinde pazarlar patlayarak büyümekte. Bunların içinde güvenlik, sağlık sektörü, savunma, eğitim, tedarik-zinciri, elektronik ödemeler, IT alt-yapısı yönetimi hem en hızlı büyüyen , hem de en çok venture capital çeken alanlar. Bu alanlardaki bilişim sektörleri venture capital yatırımlarının, %80 kadarını almakta, ve Venture Capital aktivitesi tekrar yükselmekte ki şu sıralarda 1994-1995’deki boyutlarında.
Bilisimde en büyük trend ve konu Outsourcing: Bunun için de ABD dışına outsourcing ayrıca politik gündemden duşmemekte. Hindistan, Brezilya ve Çin, en büyük üç merkez haline gelmekte (1980’ler ve 90’larda örneğin Irlanda ve Israil idi). Hindistan bu yıl ABD’den yaklasik $ 20MILYAR’lık bilişim outsourcing işi almış olacak. Bu arada Rusya, Ukrayna da niche olarak bu pazara girmekte.
Telekom sektörünün tamamında bilişimin donanım alanında firmalar hala 2001’den bu yana istihdamı azaltmaya devam ederken, yukarıda bahis ettiğim sektörlerin yazılım, B2B ve ASP alanlarında bir istihdam patlaması yaşanmakta. 2001 – 2004 de bilişim sektöründe maaşlar 1999-2000’e nazaran %15-%40 aşağıda. Özellikle GM, GMY seviyesinde ciddi düşüşler olması yazılım firmalarının en büyük masraf kalemi olan bordroyu ciddi şekilde azaltmakta ve piyasada yetişmiş insan bolluğu da eklenince, bu dönemde bilişim alanlarında iş kurmak ve büyütmek avantajlı görünmekte.