COVID-19 salgını nedeniyle YÖK (Yüksek Öğretim Kurumu)’ün 2019-2020 Akademik Yılı, Bahar Döneminin uzaktan eğitimle devam etmesi kararı sonrası üniversiteler uzaktan eğitim platformlarını aktif olarak kullanmaya başladılar. Fakat pek çok üniversitenin bu alanda önceden hazırlığının olmadığını ve altyapı konusunda sıkıntı yaşadığını gördük.
Biz de bu konuda daha yararlı olması için bir karşılaştırma yayınlayalım dedik. YÖK’ün resmi internet sitesi üzerinden Türkiye’deki tüm üniversitelerin isimlerine ve internet sitelerine ulaşarak uzaktan eğitim konusunda yapılan çalışmaları ve kullanılan platformları detaylı olmasa da araştırarak, ülkemizin bu alandaki durumunu ortaya çıkarmaya çalıştık. Bunu yaparak da, altyapısı olan ya da olmayan üniversitelere bir “geri bildirim” sağlamaya çalışıyoruz.
Bu çalışmayı yaparken, pek çok üniversite hangi platformu kullandığını, bu platformları mevcut sistemleriyle nasıl bütünleştirdiklerini net bir şekilde paylaşmamış. Hatta uzaktan eğitim için duyuruları yayınladıkları alt sayfalara erişmek için ana sayfa üzerinde bağlantı bulamadığımız da oldu. Oysa, ismi üzerinde üniversiteler bilgi paylaşımı ve bilginin çoğaltılması için kurulmuş yerlerdir. Bunları paylaşırlarsa, ülkemize uygun altyapılar da bilimsel bir şekilde ortaya konulmuş olur.
Öncelikle üniversitelerimizde uzaktan eğitim için en çok kullanılan yazılımlar hakkında genel bilgi verelim.
Adobe Connect
Genellikle video konferans ihtiyaçları için bu platformu pek çok okul ve kuruluş kullanıyor. Adobe tarafından geliştirilen yazılım kurumsal bir çözüm ve fiyatlandırma internet sitesinde Euro bazlı.
Advancity
Advancity, eğitim çözümleri üreten yerli bir firma. Oldukça fazla sayıda üniversite tarafından kullanılıyor. Sanal sınıf çözümlerini ALMS ve Perculus isimli yazılımları ile sunuyorlar. Yazılımın açık kaynaklı bir sürümü yok ve internet sitelerinde fiyatlandırma politikalarına dair bir bilgi bulamadık. Bu çözümü satın alan okullar video konferans ve dosya paylaşımı gibi tüm ihtiyaçlarını tek sistemle gideriyorlar.
Blackboard
Kurumsal bir yazılım olan Blackboard pek çok üniversite tarafından kullanılıyor. Yazılımın ana geliştiricisi Blackboard isimli bir şirket. Merkezi ABD’de bulunuyor. Açık kaynaklı olarak Open LMS isimli bir yazılımın daha olduğu belirtilmiş fakat herkese açık indirilebilir bir bağlantı bulamadık.
Canvas
Açık kaynaklı ve barındırılan (hosted) olmak üzere iki farklı çözümü olan bir yazılım. Yazılımın ana geliştiricisi Instructure isimli bir şirket. Merkezi ABD’de bulunuyor. AGPLv3 lisansı altında yayınlanan sürümünü Github üzerinden edinebiliyorsunuz. Yazılım aktif olarak geliştiriliyor. Yine üniversitelerin çoğu lisanslı veya açık kaynaklı kullanımları konusunda bilgi vermemiş. Bu çözümü açık kaynaklı olarak kullanan okulların bir kısmı video konferans ihtiyacı için trafiği yönetemeyeceklerini düşünmüş olmalılar ki ek olarak Zoom gibi alternatif çözümlerle beraber kullanma yoluna gitmişler.
Google Ürünleri (G Suite)
Google’ın sanal sınıf için oluşturduğu çözüm olan Classroom platformu ücretsiz. Bu sistem üzerinden öğretmenler ödev verip geribildirim alabiliyorlar. Fakat bu sistemde video konferans ve dosya paylaşımı seçeneklerini bulamadık. Bu ihtiyaçlar ise G Suite’e bağlı olan diğer platformlar üzerinden gideriliyor. Örneğin video konferans için Meet, dosya paylaşımı için Drive kullanılıyor. Dolar bazlı ücretlendirme uygulanan sistemi kullanan okullar maliyetler konusunda da bilgi paylaşmamış.
Microsoft Ürünleri (Office 365)
Microsoft’un sanal sınıf için geliştirdiği özel bir platform yok. Ancak yakın zamanda Slack’e rakip olarak piyasaya sürdüğü Microsoft Teams şu günlerde sık sık kullanılıyor. Sadece kendi sitesi üzerinden hizmet veren Office 365 ürünlerinden en çok Teams video konferans, ödev ve dosya paylaşımı için kullanılan kurumsal bir yazılım.
Moodle
Listede en çok göreceğiniz bu yazılım açık kaynaklı ve barındırılan olmak üzere iki farklı çözüm sunuyor. Üniversitelerin çoğunun açık kaynaklı sürümü aktif olarak kullanıyor olması sevindirici. Yazılımda video konferans özelliği bulunmuyor fakat paket olarak daha sonra eklenebiliyor. Video konferans için genellikle bu yazılıma ek yine Zoom gibi alternatifler kullanılıyor.
İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi
Türkiye’de kendi yazılımını geliştiren okul sayısını bayağı az. Kendi sistemini geliştiren bir üniversite ise sadece bununla kalmayıp diğer okullara da hizmet veriyor. Öğrenciler kendi altyapılarıyla birlikte zaman zaman Canvas’ın da kullanıldığını söylüyorlar.
Üniversitelerin İnternet Sitelerindeki Yavaşlamalar ve Hatalar
Aslında hemen hemen her üniversitenin tüm öğrencilerine normal zamanda uyguladığı ders programına bağlı kalmak şartıyla kendi altyapısı üzerinden eğitim verebilecek bant genişliğine sahip olduğunu düşünüyoruz. Fakat kendilerine ait çevrimiçi öğrenme yazılımlarını geliştirmeleri ve sürekli bakımını yapmaları pek mümkün görünmüyor. Bu alanda kendine hedef koyan bazı okullar kendi yazılımlarını geliştirip üniversitede yer alan veya başka veri merkezleri üzerinde bulunan sunucuları üzerinden eğitim verebiliyorlar.
Kullanılan çözümleri araştırırken gördüğümüz en büyük problem ise internet sitelerinin çok büyük bir optimizasyon probleminin olmasıydı.
Ekranda 100×100 piksel yer kaplayan üniversite logosu için 1200×1200 boyutlarında olan dosya kullanılmış. Optimize edilmiş hali örneğin 20 KB olacak basit bir logo için 300 KB’lık dosya indiriliyor. Görsellerin yanı sıra CSS ve JS dosyaları da çoğu okulda sıkıştırılmadan sistemde kullanılıyor. HTTP/2 gibi güncel teknolojiler ise yine pek çok sitede kullanılmıyor. Bant genişliğiniz ne olursa olsun bunun gibi sorunlar sitenizi yavaşlatır ve çökmelere sebep olur. Aynı zamanda saldırılara da açık platformlar görüyoruz. Üniversitelerin web yöneticilerinin optimizasyon konusunda epey yol alması lazım.