Covid-19 olarak DSÖ tarafından adlandırılan yeni korona virüsü sadece Çin’de nerdeyse 500 milyonluk nüfusuyla Hubei eyaletinin karantina alınmasına, Çin’in tüm eyalet ve kentlerinde epideminin yayılmasını engellemek için sıkı tedbirlerin uygulanmasına yol açmadı. Küresel ölçekte salgına dönüştü ulaşım yolları aracılığı ile. İran, İtalya, Güney Kore derken tüm dünyada pandemi yaşanır oldu. Ulusötesi sınırları aşan yaşam ve tüketim pratiklerimiz birden kendi içine döndü. Artık ne farklı coğrafyalara gidebiliyor ne de farklı coğrafyalardan sanatçıları, müzisyenleri, sporcuları ağırlayabiliyoruz. Hiç kuşkusuz eğlence endüstrisi ve özellikle yakın zamanlarda küresel ölçekte meta değeri en çok artan K-pop’da pandemi dolayısıyla ulus-devletlerin sınırlarının yeniden inşasından, ulaşım kanallarının birbiri ardına askıya alınmasından ve karantina günlerinden etkilendi.
K-pop nasıl bir müzik türü ve nasıl bir endüstri?
K-Pop ne diyecek olursanız, Hallyu veyahut Kore Dalgası olarak adlandırılan yaratıcı içerik endüstrisinin bir diğer ürünü. Nasıl bir ürün diye açıklayacak olursak, hip hop, R&B, reggae, grunge, techno ve pop müziğin iyi bir dans koreografisi ile harmanlandığı bir müzik türüdür. Dünyada ve Türkiye’de 2012 yılında PSY’nin Gangnam Style (강남스타일) parçası ile tanınarak, YouTube üzerinden yayılmış, Asya kıtası sınırlarını aşan pop müzik türü haline gelmiştir. Hallyu Dergisi’ne göre, Kore denince akla ilk gelen imge “K-pop”tır.
K-pop, Kore Dalgası ürünleri/içerikleri içinde, içeriğin en uzun vadeli tasarlandığı bir endüstridir. SM Entertainment, YG Entertainment, JYP Entertainment, Big Hit Entertainment ve Cube Entertainment gibi yıldız yaratım ajanslarının, seçmelerle yıldız adaylarını belirledikleri 6-8 yıllık bir eğitim sonrası yıldızın çıkış yapmasına izin verdikleri bir endüstriden bahsediyoruz burada. Ajans, kız veya erkek gruplarının üyelerine uzun süren bir yatırım yapmaktadır.
Bu yatırım oldukça maliyetlidir. Çünkü, yıldız adaylarının çeşitli konularda (şarkıcılıktan, dans etmeye, dil eğitiminden genel kültüre değin) yetiştirilmesini, yüz ve bedensel varoluşlarının “ideal erkeklik” ve “ideal kadınlık” temsili ölçülerinde (Binark ve Karataş Özaydın, 2019:165-190) yeniden kurgulanmasını içermektedir. K-Pop’un en belirgin özelliği Kim Chang-nam’a göre, sahne performansı ve dansın, şarkının ve müziğin asli bileşeni olmasıdır (2012:11). Bundan ötürü K-Pop müzik gruplarının oluşturulmasında şarkı söylemenin yanı sıra sahne performanslarına, dans koreografisine büyük önem verilir.
K-pop grupları canlı stüdyo konserlerine, sınırötesi turnelere ve hayran buluşmalarına katılırlar. Örneğin BTS, Love Yourself’in dünya turuna 2018 yılının Ağustos sonunda Seul’den başlayarak, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki konser serisine geçmiş, New York’ta Citi Field’deki son konserinin ardından 2019 Baharında Avrupa turuna başlamıştır. Avrupa turunun ardından Asya turu ile konser serisine devam etmiştir. BTS’in dünya turunun sahne arkası Bring the Soul adıyla, belgesel olarak Ağustos ayında gösterime girmiştir.
Bu turnelerde her konser için ortalama 49.000 bilet satılırken, ortalama 5.8 milyon ABD doları gelir elde edilmiştir. BTS’in yeni albümü Map of the Soul:7’un, tanıtımı 2020 yılının Şubat’ında New York’da Jimmy Fallon The Tonight Show ile yapılırken, 2020 dünya turnesi de açıklanmıştır. BTS’in yeni albümünün dünya turnesi Seul’de 11 Nisan’da başlayacaktı. Ancak Covid-19 BTS dahil tüm K-pop sanatçılarının turneleri ve comeback’lerini (geri dönüş) erteledi.
Sosyal medya ortamlarının K-pop gruplarının başarısındaki rolü
BTS başta olmak üzere tüm K-pop grupları sosyal medya ortamlarında (YouTube, Twitter, Weibo, VLive, yakınlarda TikTok vd.) oldukça aktiftir. BTS üyelerinin “şöhret” olma yolunda bocalamalarını, bireysel veyahut grup içinde yaşadıkları sorunları video çekmeleri, bunları sosyal medya ortamlarında paylaşmaları hayranlar ile şöhret arasında kurulan gizem perdesini ortadan kaldırmaktadır. BTS’i hayranların gözünde “samimi” kılmaktadır.
VLive’da “RunBTS”, “BTSGayo”, “BTS Bon Voyage”, “EatJin”, “Bangtan Bomb” (Belsey, 2018) vb. video üretimler ile grup üyeleri gündelik yaşamları hayranlarla düzenli olarak paylaşmaktadır.
Vivienne Leung, Kimmy Cheng ve Tommy Tse’inin Temmuz 2014-Şubat 2015 tarihleri arasında gerçekleştirdikleri derinlemesine görüşmelere temellenen Celebrity Culture and the Entertainment Industry in Asia: Use of Celebrity and Its Influence on Society, Culture and Communication (2017) çalışmaları, Asya’da yıldız olgusunu yıldız, menajer ve şirket üzerinden ele alır. Bu çalışmada, Star J Entertainment ve United-Asia Management’in yöneticisi Koreli menajer Yeong-beom Jeong ile görüşen araştırmacılar İnternet’in ve video yayın platformlarının yaygınlaşmasının K-Pop endüstrisinin işine yaradığını, genişlemek isteyen K-pop müzik endüstrisinin çevrimiçi yayın ortamları üzerinden yurtdışına açılmayı gerçekleştirdiğini belirtirler (44).
K-Pop’un yeni pazarlara açılması yalnızca müzik üzerinden değil, yıldızların kendilerini sosyal medya ortamlarında sunmaları, diğer bir deyişle “teşhir etmeleri” ile olanaklı olmuştur. Bu teşhir, yıldızın “otantik ben”inin, hayranlar tarafından tüketilme, özel alanın gizlerinin keşfi arzusunu giderir, yıldızın değerine değer katar (156). BTS’in VLive’daki yayınlarına veyahut Twitter’daki paylaşımları altına yapılan yorumlara bakılırsa her bir üyenin otantik ben’inin teşhirinin hayranların arzu nesnesi haline nasıl gelip hızla tüketildiğini görebiliriz.
BTS’in başarısı
BTS, Bllboard’a göre 2018 yılında en çok tweetlenen yıldız grubu olmuştur. Kore Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı 18 Ocak 2019’da Hyundai Araştırma Enstitüsü tarafından hazırlanan BTS’in Kore’ye ekonomik katkısı raporunu açıklamıştır: BTS, 2014 yılından 2023’e kadar 56.16 trilyon Kore wonluk bir ekonomik etkiye sahiptir. BTS hayranlığı nedeniyle Kore’ye yılda 796.000 yabancı turist gelmiştir. Güney Kore’deki Kore hükümetinin yaratıcı içerik endüstrisi üzerine saha çalışmamda, KOFICE’den görüştüğüm uzman K-pop’un yaygınlığının devam etmesi için çevrimiçi ortamların, sosyal medya platformlarının önemini şu şekilde açıklamıştır:
“Hep soruyorlar. PSY ünlü olduğunda nasıl oldu diye. Bunda sosyal medyanın önemli olduğunu görüyoruz. Bunun üzerine ünlülerin hepsi bugün sosyal medya kullanıyor. Pekiyi neden hepsi ünlü olmuyor diye sorulduğunda yetkililer de cevap veremiyor. Bu olguyla ilgilenen bizler, bunun bir şans olduğunu düşünüyoruz. Size biraz daha uzman görüşü vermem gerekirse, özel alanı gösterime açmanın önemli olduğunu düşünüyorum.
Tüketiciye karşı hep açık olmalı. Ne kadar [kendini] gösterebilirsen o kadar iyi. [Kendini] Açmak en önemli şey… BTS’in yaptığı şey her şeylerini göstermek oldu. Hükümetin yaptığı en önemli çalışmalardan biri kültür merkezleri, diğeri dil kursları. Şu an yapılan bir diğer şey ise çevrimiçi platformları geliştirmek. Şirketlerin çevrimiçi platformdaki çalışmalarını geliştirmek için yardımcı oluyoruz. Çünkü başarının bunlarla geleceğini düşünüyoruz”(Hyun, KOFICE, Seul, 21 Mart 2018).
Görüldüğü üzere, K-pop grupları için sosyal medya platformları üzerinden hayranlarla buluşmak, ger dönüş tanıtımı yapmak ve “otantik ben”in inşası oldukça önemli bir ürün/içerik yönetimi stratejisidir. Covid-19 nedeniyle hem Kore’de hem de dünyada konserler ve şovlar iptal olurken, KOCCA’nın Şubat 2020 K-pop müzik endüstrisinin de durumunu değerlendirdiği Weekly Global 2020.3.2 tarihli raporunda, bu salgının endüstriyi nasıl etkileyeceğinin raporlaştırıldığını görmek hiç şaşırtıcı değil.
Yaratıcı içerik endüstrisinin gelişimin Kore’de yalnızca pazarın eline bırakılmadığını, devletin kültür politikası olarak içerik geliştirme ve teşvik etme alanı olduğunu anımsarsak (Binark, 2019); böyle bir raporun hazırlanması sürpriz değil. Salgının K-pop endüstrisi üzerine olumsuz etkileri olacağı belirtilen bu raporda, K-pop’un popülaritesinin korunması için çevrimiçi ortamlara yönelinmesini, bu ortamlarda hayran buluşması ve canlı konserlerin verilmesi önerilmektedir. Keza, Kültür Spor ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Kore Sanatları Yönetim Biriminin koordine ettiği Kore Sahne Sanatları Gişe Enformasyon Sistemi de tiyatroların kapılarını kapatıp, çevrimiçi ortamlardan eserlerin sahnelenmesi üzerine topladığı veride, Naver TV veya YouTube’da eserlerin canlı yayınlarının izlenme oranlarının çok yüksek olduğunu saptamıştır.
K-pop’un Kore kültürünün tanıtımına katkısı:BTS ile Korece Öğrenelim!
Yine saha araştırmamda KOCIS’de görüştüğüm yönetici Kang K-Pop’un Kore kültürüne yönelik etkisini şu şekilde açıklamaktadır:
“Bu benim düşüncem tamamen: eskiden Kore savaştan çıktığında çok fakir bir ülkeydi. Amerikan kültürü bize çok havalı gelirdi. Onu uzaktan görüyorduk ve öğrenmek istiyorduk. İlk olarak müzikleri bize geldi, müzikleri dinleyince biraz daha merak ettik, filmlerini izledik. Daha çok anlamaya çalıştık ve dilini öğrendik. Dil öğrenince diğer bilgiler ardından geldi. Bu bir döngüydü sanıyorum ki. Yine aynı şekilde K-Pop’a baktığınızda da, önce insanlar müziği dinliyorlar, dinleyince filmlere geçiyorlar, dili öğrenmek istiyor. Dilin ardından diğer kültürel faaliyetler geliyor. Yani bir kültürü öğretmek için önce onların ilgisini çekecek eğlence sektörünün işin içine girmesi en başta geliyor sanırım.” (Kang Choi, KOCIS, Seul, 21 Mart 2018)
K-Pop endüstrisinin Kore ekonomisindeki yerini şu iki rakamla somutlayalım: Michael Fuhr Kore’nin 2008 yılında 20 milyon Amerikan doları olan müzik endüstrisi ihracatının 2014 yılında 230 milyon Amerikan doları olduğunu belirtir (2016:8). Günümüzde K-Pop’un Kore ekonomisine getirisi sadece müzik içeriği ile sınırlı değildir. Kang’ın açıklamasına dikkatle bakarsak, K-Pop’un yakınsak kültürel tüketimi beslediğini, diğer yaratıcı içerik endüstrileri üzerinde de değer yaratan hiper-meta olduğunu görebiliriz: Kozmetikten modaya; turizmden yemeğe, dramadan sinemaya…
Sözün özü, pandemi günlerinde Kore hükümeti yalnızca Covid-19 ile olan mücadelesinde değil, yaratıcı içerik endüstrisinin de varolması için uyguladığı stratejilerde de başarılı. BTS’in dünya turnesinin iptali, BTS üyesi Kim Nam-joon, namı diğer RM, tarafından VLive’daki canlı yayınında hayal kırıklığı ile karşılanmış, bu albüm ve turme için ne kadar hazırlandıkları ifde edilmişse de, en sonunda RM de hayranlarının sağlığı için konserlerin iptalini makul karşılamış, hayranlarla buluşmanın yeni yollarını arayacaklarını belirtmiştir.
Hiç kuşkusuz BTS, K-pop tarihinde albümleri en çok satan gruptur. Map of the Soul:7 yayınlandığı ilk dokuz gün 4.11 milyon kopya satmış, Billboard 200 albümlük listede Bir Numara olmuştur. BigHit Entertainment, bu Pazartesi günü yaptığı açıklamada, BTS’in Koreli olmayan hayranlarına Korece dil eğitimi sağlamak için tasarlanmış bir dizi kısa video klibi yayınlamaya başlayacağını duyurmuştur.
“BTS ile Korece Öğrenin”, mobil uygulama Weverse’de hayranlara ulaşırken, toplam 30 klip ücretsiz olarak sunulacaktır. Ajansı yaptığı şu açıklama oldukça manidadır: “Big Hit, K-pop’un ve diğer Kore kültürel içeriklerinin küresel popülaritesi nedeniyle Korece dil eğitimine yönelik artan talep olduğu için, (küresel hayranların) K-pop içeriğine erişimin iyileştirilmesine yardımcı olmak için Korece dil eğitim içeriğini tasarladı”. Madem ki BTS’in dünya turnesi şimdilik iptal, o zaman hayranları BTS üyeleri ile Korece öğrenmeye davet edelim…
[1] Bu çalışma, HÜ BAP Birimi tarafından SBI-2017-16354 koduyla desteklenen araştırma projesinin saha verilerinden faydalanmıştır.
[2] VLive’daki “BTS Bon Voyage” serisini izlemek için ücret ödemek gereklidir. Haziran 2016 İskandinavya gezisinde üretilen “The Lost Boys” 8 bölümlük dizi, 2018 Temmuz Malta gezisi grup üyelerinin ürettiği gezi videolarıdır.
[3] BTS Is 2018’s Most Tweeted-About Celebrity, Plus More Year-End Twitter Data Erişim: 19.8.2019.
[4] 방탄소년단 경제효과 56조원 ‘올림픽보다 커’ Erişim: 19.8.2019.
[5] Korean language education video series featuring BTS set for release this week. Erişim 23.3.2020.
Kaynakça:
Belsey, A. (2018). BTS K-Pop Mucizesi. İstanbul: Yakamoz.
Binark, M. (2019). Kültürel Diplomasi ve Kore Dalgası “Hallyu”: Güney Kore’de Sinema Endüstrisi, K-Dramalar ve K-pop. Ankara: Siyasal Yayınevi.
Binark, M. ve Ş.Karataş-Özaydın (2019). “Porselen Yüzleri ve Dişilleştirilmiş Erkek Bedenleri İle K-Erkeklik İmgesi: Güney Kore Yaratıcı İçerik Endüstrisi ve Aşık Oluncak Hallyu Yıldızları”, Aşkın Halleri. Der. Tezcan Durna ve Nehir Durna. Ankara:UMAG. 165-190.
Fuhr, M. (2016). Globalization and Popular Music in South Korea: Sounding out K-Pop. London: Routledge.
KOFICE. (2018). 2018 HallyuwaMunhwaSongJek Hallyu 2000 Nyen. (2018 Kore Dalgası’nın Ekonomik Etkisi Üzerine)Seul (Korece).
Leung, V., K. Cheng ve T. Tse (2017). Celebrity Culture and the Entertainment Industry in Asia: Use of Celebrity and Its Influence on Society, Culture and Communication. Chicago: Intellect.
Nam, K. C. (2012). K-Pop: Roots and Blossoming of Korean Popular Music. Seoul:Hollym.
Çevrimiçi Kaynaklar:
Korean language education video series featuring BTS set for release this week
Coronavirus: BTS’ world tour delayed as K-pop industry reels from axed concerts
BTS Is 2018’s Most Tweeted-About Celebrity, Plus More Year-End Twitter Data