Rusya ve Ukrayna sadece fiziksel olarak savaşmıyorlar. İnternette de büyük bir savaş sürüyor. Bir tarafta siber saldırılar var ama daha büyük savaş dezenformasyon alanında. Hem Ruslar, hem Ukraynalılar karşılıklı olarak 1. diğer ülkelerden kendilerine sempati toplayacak, 2. birbirinin moralini bozacak mesajları her türlü medyayı kullanarak yayıyorlar.
Ruslar “maskirovka stratejisi” kullanıyorlar. Bu, Rusya’nın daha önce Ukrayna’ya dahil bir yarımada olan Kırım’ı ilhak ettiği 2014’ten beri geliştirdiği bir siber strateji[1]. Ama fiziksel şekli yirminci yüzyılın başından itibaren geliştirilmiş bir askeri doktrin. Kamuflajdan, tuzaklara, mankenlerle taklide, inkar ve aldatmaya kadar bir çeşit dezenformasyon yöntemi olarak tanımlayabiliriz..
Rusların bu yönteminin Küba Füze Krizi, Prag Baharı, Kırım’ın ilhakı gibi olaylarda kullanıldığı kaydediliyor. Ukrayna’da ise Rusya’nın kendisini değil, Ukrayna’yı saldırgan olarak göstermeye çalışan videoları kullanmanın yanı sıra, Ukraynalı askerlere gönderilen ve onları silah bırakmaya ve teslim olmaya teşvik eden metin mesajları görüldü;
Rus propagandasını delmek için uzun zamandır sosyal medyayı trolleyen Bellingcat gibi bağımsız açık kaynaklı istihbarat (OSINT) bulunuyor[2]. OSINT gönüllüleri sayesinde, ABD ve Birleşik Krallık hükümetleri, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etme planlarını ifşa etmek gibi alışılmadık bir adım attı ve botlar karaya inmeden önce Rusya’nın işgaline ilişkin istihbarat uyarılarını paylaştılar. İstila başladığında, OSINT müfettişleri birlik hareketlerini olduğu gibi yaydı.
Ancak maskirovka ile mücadele, sosyal medya platformlarının OSINT profesyonellerinin Rus dezenformasyonunu ifşa etmeye çalışırken paylaşımlarını askıya almasıyla daha da zorlaştı. Rus birliklerinin hareketlerini izlemek için sosyal medya kırıntılarını kullanmaya çalışan birkaç araştırmacı, 23 Şubat’ta Twitter’dan uzaklaştırıldı. Twitter’ın site bütünlüğü başkanı Yoel Roth, sosyal medya manipülasyonunu durdurmaya çalışırken yanlışlık olduğunu söyledi.
Bu bilgilerin ayrıca Rusya için ileride siyasi anlaşma yapma konusunda sıkıntı haline geleceği kaydediliyor. Çünkü hava saldırıları, itfaiye ve topçu bombardımanlarına ilişkin şu anda kaydedilen kanıtlar, gelecekteki görüşmelerin belgeleri olacak.
Diğer yandan, dezenformasyon tespit etmek için çalışan İsrailli bir teknoloji şirketi olan Cyabra’nın bir raporuna göre, internette Ukrayna karşıtı içerik yayan şüpheli hesaplarda hızlı bir artış oldu. Cyabra’nın analistleri, yakın zamanda Ukrayna hakkında paylaşımda bulunan binlerce Facebook ve Twitter hesabını inceledi. İşgalden hemen önceki günlerde Ukrayna karşıtı içerikte ani ve çarpıcı bir artış gördüler. Örneğin, Sevgililer Günü’nde, Twitter hesapları örneği tarafından oluşturulan Ukrayna karşıtı gönderilerin sayısı, birkaç gün öncesine kıyasla %11.000 arttı. Analistler, hesapların önemli bir bölümünün sahte hesap olduğuna ve Rus hükümetiyle bağlantılı gruplar tarafından kontrol edildiğine inanıyor.
Rusya, propaganda mesajını belirli hedef kitlelere göre şekillendiriyor. Ruslar ve Ukrayna’daki Rus yanlısı ayrılıkçılar için mesaj, Rusya’nın Ukrayna’daki Batı kaynaklı saldırganlık ve zulme karşı kendi halkını savunmaya çalıştığı şeklinde. Rusya dezenformasyonu muhaliflerini şaşırtmak ve moralini bozmak için kullanıyor. İşgali çevreleyen kaotik bilgi ortamı, kafa karıştırıcı ve bazen çelişkili hesaplara yol açtı. Cuma günü Ukraynalı yetkililer, stratejik Yılan Adası’nda konuşlanmış tüm birliklerin, Rusya’nın teslim olma taleplerini meydan okurcasına reddettikten sonra öldürüldüğünü bildirdi. Rus devlet televizyonu daha sonra, gözaltındaki askerlerin canlı görüntülerinin olduğunu iddia ettiği şeyi gösterdi.
Batı’da Rusya, İngilizce, İspanyolca ve diğer birçok dilde yayın yapan Sputnik ve RT gibi devlet kontrollü medya kuruluşlarının da dezenformasyon yaydığı iddia ediliyor. Bu nedenle geçen cuma Facebook, RT’nin sitesinde reklam yayınlamasını yasaklayacağını ve devlet tarafından yönetilen medyayı tanımlamak için etiket kullanımını genişleteceğini duyurdu. Aynı duyuru Twitter’dan da geldi.
[1] Russian Military Deception
[2] Bellingcat