Asya Krizi ile 1998 yılında bozulmaya başlayan mali kesim ile reel sektör ilişkisinin 1999-2000 yıllarında arttığı, 2000 yılının Kasım ve 2001 yılının Şubat ayında yaşanan ve devam eden krizler ile en büyük sarsıntıyı yaşadığı gözleniyor.
Mevduat – Ticari Kredi İlişkileri
Türkiye’de faaliyet gösteren mevduat bankalarındaki mevduatın ticari kesime krediye dönüşme oranının krizlerle birlikte düşmesi olağan bir gelişme olarak karşımıza çıkıyor. Mevduatın, ticari kesime krediye dönüşme oranı 1998-1999 yıllarında yüzde 35-45 arasında değişen oranlara sahipken, 2000 yılında yüzde 50’ye varan bir yükseliş gösterdiği, krizden sonra ise yüzde 30 seviyelerine gerilediği dikkat çekiyor. Bugün itibariyle mevduatın ticari kesime krediye dönüşme oranı yüzde 23 seviyelerinde bulunuyor.
Ticari mevduat hesaplarının da kriz dönemlerinde azaldığı beklenen bir gelişme olarak karşımıza çıkıyor. Ancak, ticari mevduat hesapları kriz dönemlerinde yurt içindeki bankalarda azalırken, yurt dışındaki bankalarda artıyor. Yurt içindeki bankalarda ticari mevduat hesapları 1999-2000 yıllarında bir önceki döneme göre yüzde 73 oranında artarken, 2000-2001 döneminde artış hızının azaldığı, yüzde 60 seviyelerinde gerçekleştiği dikkat çekiyor. Ticari mevduat hesaplarının 2001-2002 döneminde artış hızının gittikçe düştüğü, bir önceki döneme göre yüzde 46 oranında arttığı görülüyor.
Yurt Dışındaki Ticari Hesaplar
Ticari mevduat hesapları yurt içindeki bankalarda hızla düşerken, Türkiye dışında faaliyet gösteren yabancı bankalardaki ticari mevduatların arttığı görülüyor. Ticari hesapların yurt dışındaki bankalarda artmasının nedenini sadece banka-reel kesim ilişkisi olarak görülemeyeceğine dikkat çeken uzmanlar, makroekonomik dengesizliklerinde bunda etkili olabileceğini savunuyorlar.
YABANCI TİCARİ (%)
Eylül 1997/Eylül 1998 … 965,02
Eylül 1998/Eylül 1999 … 4.986,45
Eylül 1999/Eylül 2000 … -60,98
Eylül 2000/Eylül 2001 … -83,63
Eylül 2001/Eylül 2002 … 297,74
Merkez Bankası göstergelerinden, ticari mevduatın yurt dışındaki bankalarda 2001 Eylül-2002 Eylül döneminde yüzde 297.7 oranında arttığı görülüyor. Yurt dışındaki ticari mevduat hesaplarının, 1998 yılı Eylül ayında, 1997 yılı Eylül ayına göre yüzde 965 oranında arttığı; 1999 yılı Eylül ayında, 1998 Eylül ayına göre yüzde 4 bin 986 oranında arttığı görülüyor. Ancak, 1999 yılında uygulamaya konulan “enflasyonla mücadele programı” sonrasında yurt dışındaki ticari mevduatın 2000 yılı Eylül ayında bir önceki yılın Eylül ayına göre yüzde 61; 2001 yılının Eylül ayında 2000 yılı Eylül ayına göre yüzde 83.6 oranında azaldığı dikkat çekiyor.