TEB İletişim, Porttakal.com olarak internetteki yeni portalında farklı lezzetler sunmak üzere kolları sıvadı. TEB İletişim Pazarlama ve Ürün Geliştirme Yöneticisi Tolga Funda, yeni ekonomi içinde yer almaya çalışan küçük şirketlerin, risk sermayesi (Venture Capital) ve incubator uygulamalarına büyük ilgi gösterdiklerini, ancak incubator olacak bir şirketi bile çok zor bulduklarını söyledi. Finans kuruluşları olmak üzere birçok fon sahibinin venture capital işine soyundukları, ancak gerçek anlamda kimsenin venture capital vermediğine dikkat çeken Tolga Funda, incubator arayışı sırasında yaşadıklarını turk-internet.com’a anlattı:
turk-internet.com : TEB İletişim venture capital alanında ne gibi çalışmalar yaptı?
Tolga Funda : Öncelikle ben şunu söylemek istiyorum.Biz internet piyasasında iş yapanlar olarak sanki Türkiye’de venture capital’in sahibi olarak görüldük ama, bu yanlış. O yüzden Türkiye’de ciddi olarak venture capital işini yapan veya yapacak olan bu iş üzerinde ciddi olarak mesai harcayan insanlar var. Bunların namına burda konuşmak biz internetcilere düşmez. Ancak, venture capital işi gündeme bu şekilde geldiyse, bu internet sayesinde oldu.
turk-internet.com : Venture capital neden bu kadar hızla gündeme oturdu?
Tolga Funda : ABD ekonomisinde çok ciddi bir başkalaşım yaşandı. 1994, 1995 yılında ekonomide ilk kez görülen şirketler, 1999 yılında ekonominin en büyük şirketleri haline geldi. Bu şirketlerin finansal kaynakları da çoğunlukla venture capital şeklindeydi. Bu, bütün dünyanın ilgisini çekti. İnsanlar “Risk sermayesi nedir acaba? Ufacık çocuklar model geliştirip, risk sermayesi denen birşeyler yaratıp para bulmuşlar. Para kazanmaya başlamışlar” diyerek bu işi sorgulamaya başladı. Basında da yer alınca “venture capital” bir kavram olarak Türk piyasasının fikrine girdi. Bir bakıma aklını çeldi.
Enflasyonun ve faiz oranlarının düşmesi, alternatif para kazanma yollarını gündeme getirdi. 20 yy tüketim toplumu çözüm üretmekte zorlanıyor. Perakendecilik yapanlar, bankacılık yapanlar yeni modeller aramaya başladı. Alternatif yatırım araçlarının getirisi düştü. Ne yapacaksınız? Riskli ama kazandığında çok büyük getiriler sağlayacak yeni yatırımlara yöneleceksiniz. İnternette bu anlamda çok güzel bir açılım yarattı.
turk-internet.com : Gelişmeler beklentilere cevap verebilecek mi?
Tolga Funda : Türkiye’de teknoloji merakı çok yüksek bir zümre var. Yabancı dil bilen şehirlerdeki kesim, internet üzerinden modeller yaratmaya ve internet üzerinden iş yapmaya çok uygun aslında. Alternatif yatırım araçlarındaki çekicilik nedeniyle bankacılık kesimi Türkiye’de birçok sektöre oranla çok gelişmiş. Herkes bir banka kurmuş. Her banka kuran bir alt yapı geliştirmiş. Sonuçta ne olmuş, yine internet öncesi en çok ihtiyaç duyulan bankacılık sektörü, ciddi bir alt yapı kurmuş. Bilgi sahibi olan ve olayın gerçeklerini gören birçok eğitilmiş personel var Türkiye’de.
İkincisi, medya, büyük bir pazarı elinde tutuyor. Content sağlamak diğer gelişmekte olan ülkelere göre daha kolay. Bir yanda teknoloji ve alt yapı sağlayan bankacılar, öbür yanda content yaratmakta ustalaşmış yazılı ve görsel basın var. Gazeteler çok satmasa da, promasyonda ve ticaret boyutunda tecrübeli. İşin ilginci bu ikisini de bir arada yapan gruplar var. Türkiye’de bu grupların alternatif alandaki gelirleri düşünce, kendi yaptıkları işlerde karlılık azalınca haliyle internete atladılar. Erişim Türkiye’de bir anda ucuzladı. Tek sorun kaldı, geliştirmek. Sistem alt yapısı üzerine çalışmalar ortaya çıktı.
turk-internet.com : Amerika ile kıyaslarsak nasıl bir tablo çizersiniz?
Tolga Funda : ABD’deki örneklere bakıldığında, bu modelleri ortaya koyacakların büyük şirketlerin olmayacağı anlaşıldı. Böylece, venture capital işine girelim, genç çocukları fonlayalım düşüncesi güçlendi. Aslında bilen ile bilmeyen herkes “biz bu işi yapıyoruz” diyerek yola çıktı.
Türkiye’de mevcut durumu sorarsanız, birçok kişi venture capital işinde. Bana sorarsanız, kimse doğru dürüst bu işin içinde değil. İnternet boyutunda konuşuyorum. Diğer boyutları, örneğin tekstilde, uçak piyasasında nasıl, onu bilemem. İnternet piyasasında ise kime sorsanız, eğer elinde finansı varsa, venture capital işi yapıyor. Ancak fiiliyatta, pek fazla aksiyon göremiyorum.
turk-internet.com : Venture Capital konusunda çalışmaların çok yoğun olmasına rağmen, neden projelendirilen şirket sayısı çok az?
Tolga Funda : Finansman işi, başlı başına bir uzmanlık işidir. Yani bu ne internet şirketlerinin işi, ne bankaların iş, ne benim işim. Türkiye’de büyük sermaye grupları içerinde riks sermayesi ilgilenen insanlar var. Ama bunlar sadece aksiyona geçmiştir. Niye? Çünkü finans bilgisiyle, internet bilgisi daha buluşamadı. Risk sermayesinin bir teknik boyutu var. Yani, bu parayı nasıl vereceğiz, paranın değeri ne kadar olacak, kime vereceğiz sorularını irdelemek gerekiyor. İnternet ve finans olmak üzere her iki bilgiye sahip ve süratle karar verebilecek insanların ya da kurumların ortaya çıkması lazım. Bu da zaman alıyor.
turk-internet.com : İnternet ve finans bilgisi sizce ne zaman birleşir?
Tolga Funda : Amerika’da risk sermayesi 1920’lerden beri yapılıyor. 1960’ların sonunda ise Amerika’da risk sermayesi patladı. Biraz geriye dönüp bakarsanız soft ware diye aldığımız mamülü üretenler, risk sermayesiyle büyümüş. Hatta nakliyeciler, birçok sektördeki şirketler de risk sermayesi ile büyümüş. Tabii o zaman biz bunun farkında değiliz. Ancak, internetle tanıştıktan sonra Amerika’da risk sermayesi var diye duyduk.
Türkiye’de risk sermayesinin gelişmesi için teknik boyutta da engeller mevcut. Kurumsal kültür içinde, alıcı, satıcı, hissedar ve çalışanlar güvence içinde değil. Bunu hukuki düzenlemeler sağlayabilir. Şu anda Türkiye’de risk sermayesinin sonucunda doğabilecek her türlü uyumsuzluk ve anlaşmazlık durumu, hukuki açıdan zorlanmalar yaratacak. Açıklayayım bunu; Örneğin internet boyutundan bakarsak, siz insan kaynakları bölümündesiniz. İnternetin en önemli boyutlarından bir tanesi de kalifiye ve teknik anlamda insan kaynağı çok az.
turk-internet.com : Sermaye aktarımı yapılırken nelere dikkat edilmeli?
Tolga Funda : İnternette en önemli unsur insan. Eğer risk sermayesi ile bir şirkete ortak olunuyorsa, aslında ortak olduğunuz ve aradığınız şey nedir? İnternette yaratılan ürüne, hiç bir zaman elinizi dokunamazsınız. Ordaki adamların tecrübesi, bilgisi ve ordaki iş modeli önemli. Tekstil sektöründe olsanız, en önemli kaynak olan arsayı sigortalarsınız, malı sigortalarsınız.
İnternette ise en önemli kaynak insan olduğuna göre, o insanı orda tutabilmeniz için yapmanız gereken tek mantıklı şey, çalışanları işe ortak etmektir. Ama bu öyle bir ortaklık olmalı ki, adam ancak hak ettiği zaman bu şirketten bir pay alabilsin. Eğer bu şirkete beklendiği gibi fayda sağlamıyorsa, hiçbir hukuki soruna vs. maruz bırakmadan devre dışı bırakılsın.
Özü nedir? Bir adam eğer üç sene bu şirkete faydalı olacaksa, üçüncü senenin sonunda cüzi bir miktara şirket hissesi bu adama devredilmeli. Türkiye’de maalesef şu anki hukuki durum, böyle bir uygulamaya müsait değil. Sonuçta, teknik olarak zor bir konu. Çünkü gelecekte, fiyatının ne olacağını bilmediğiniz bazı değerleri, değerlendirmek zorundasınız. Bunu bilançonuza yazmak zorundasınız. Bu, bütün ülkelerde sorun. Ancak Amerika’da hukukçular, sorunlara mutlaka çözüm getiriyor. İşlerinin sorun çözmek olduğu bilincindeler.
turk-internet.com : En büyük sorun insan kaynağını değerlendirme yönteminin olmayışında mı?
Tolga Funda : Örneğin, iş modelinin içinde 18 yaşında genç bir çocuk direkt olarak bulunuyor. Yatırım yapacak kişiye, bu çocuğun istenilen işi çok iyi yaptığını anlatıyorsunuz. Ekibimiz ortaya koyduğu proje, şu kadar para kazanacağız. Ancak, yatırımcı diyor ki, “18 yaşındaki bir çocuğu nasıl tutacaksın?” Bunun tek bir yolu var. Şirket 3 yıl sonra kazanmaya başladığında halka arz edilecek hisse senetlerini, piyasa fiyatının onda birine çalışana vereceksin. O zaman çalışanı şirkette tutabilirsin. Çünkü o işi, sadece 18 yaşındaki o çocuk ve ekibi en iyi yapıyor.
turk-internet.com : Risk sermayesinde riski azaltmak mümkün mü?
Tolga Funda : Risk sermayesinin tek garantisi, doğru insanlardır. Doğru insanlarla çalışan şirketlere yatırım yapmaktır. Modeller değişiyor, düzenler değişiyor, işletim sistemleri değişiyor, platformlar değişiyor. Ama doğru insanlara yatırım yaptıysanız ve bu insanlara da hakça muamele ettiyseniz, bu yatırımın başarılı olma şansı, her zaman diğerlerinden daha yüksektir. Yatırım yaptığınız model iki sene sonra bambaşka hale dönmüş olabilir. Dünya da değişiyor ama insanlar doğruysa onu doğru yöne çevirirler.
turk-internet.com : Risk sermayesine ilgi çok ama gerçekten veren az, sizce neden?
Tolga Funda : Türk toplumunda, hata yapan gerekli cezayı almıyor. Kredi limitini düşürmüyor. O yüzden de sermaye veren insan ortak olmaktan çekiniyor, kontrolün hep elinde olmasını istiyor. Halbuki bu tür düzenlemelerin bir hukuk ve etik tabana oturtulması, parayı verenin gönül rahatlığıyla arkasına yaslanması gerekiyor.
Öte yandan, risk sermayesi veren kişinin, tanımı gereği de o şirketi kontrol eder durumda olmaması lazım.Yani risk sermayesine giren kişi her zaman bu işin başlığındaki “risk” kelimesine bakmalı. Eğer riski düşürmek için şirkete sürekli müdehale ederseniz, o işi berbat edersiniz. Risk sermayesine konu olacak şirketler, kısa ve orta vadeli yönetim sorunlarını çözmüş olmalı. Eğer bir şirket, risk sermayesi veren kurumu uzun vadede yönetime almaya çalışıyorsa ya da yönetim desteği bekliyorsa, şirkette sakatlık vardır. Çünkü risk sermayesi teorisinin özü, 10 tane yatırım yaparsınız, 2 tanesi başarılı olur, 8 tanesi muhtemelen başarısız olur. Ama o 2 tanesi öyle başarılı olur ki, kaybettiklerinizi fazlasıyla geri getirir. Yani klasik ekonomi anlamında, portföy yönetimi olayıdır.
turk-internet.com : Net İletişim olarak fon aktarımında bulundunuz mu?
Tolga Funda : Biz venture capital vermedik. Sadece incubator arayışımız oldu. Bunun duyulması üzerine nerdeyse 300 tane başvuru oldu. Ancak bunun içinden 20 tane bile kaydadeğer bir başvuru bulamadık. Sonuçta bir tane şirket ile somut bir proje gerçekleştiriyoruz. Bu çalışma da aktif hale gelecek. Bence kapı kapı dolaşıp sermaye isteyenler, yanlış şirketlerdir. Önemli olan sermaye verecek olan kişinin size gelmesidir.
turk-internet.com : Porttakal.com olarak planlarınız neler?
Tolga Funda : Her ay yeni bir siteyi, portalımıza katmak istiyoruz. Amacımız, sitemize gelen kişileri üye yaparak büyümek. Taze ve değişik bir soluk getirmeye çalışıyoruz. Bütün çalışmalar bireye yönelik. Sadece ekranın başındaki kişiye kilitlendik.