ABD 56 milyar $’lık Chip destek kanununun meyvalarını yemeye başlıyor. Dünyanın en büyük çip üreticisi olan Tayvan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC), Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ilk büyük tesisi olan Phoenix, Arizona’daki bir yarı iletken fabrikasının genişletilmesini kutlayan bir etkinlik düzenledi.
Tesis 2024’ün başlarında faaliyete geçtiğinde, hem küresel teknoloji endüstrisi Çin’e daha az bağımlı hale gelecek, hem çip endüstrisi Çin’in Tayvan’ı işgal tehditinden bir parça kurtulmuş olacak, hem de ABD uzun zamandır geride kaldığı çip üretimi konusunda önemli bir adım atmış olacak.
TSMC’nin ABD yatırımı, en büyük yabancı yatırımlardan birisi. Etkinliğe ABD Başkanı Joe Biden etkinliğe katıldı ve TSMC’nin yatırımını “Amerikan üretimi geri döndü” olarak yorumladı. TSMC’nin kurucusu Morris Chang ise konuşmasında şöyle dedi :
“küreselleşme ve serbest ticaret neredeyse öldü”
Bu cümlenin dünya olduğu kadar, ABD-Tayvan-Çin arasındaki ticaret için bir dönüm noktası olduğu düşünülüyor. Ama yine etkinliğe katılan ve her birisi TSMC’nin müşterisi olan Apple’dan Tim Cook ve AMD’den Lisa Su da dahil olmak üzere kurdele kesimine katılan CEO’ların, Uzakdoğu’ya yayılmış tedarik zincirlerini ABD’ye geri getirme planları yok.
Daha çok, ABD ile Çin arasındaki gerilimin sonunda patlak vermesine ilişkin artan riske karşı kendilerini güvence altına almak için Çin veya Tayvan’da gerçekleşen bileşen üretim ve montajlarının payını azaltmak için maliyetli adımlar atıyorlar. Tayvan Boğazı’ndaki herhangi bir savaş tehditin dünyanın yarı iletken ve elektronik tedarik zincirlerini parçalayacağı ve Amerika’nın en büyük teknoloji firmaları için kritik bir tehdit oluşturacağı düşünülüyor.
iPhone Tayvan’da Çip Ürettirirken, Çin’de Montaj Sağlıyor ve Satıyor
Çünkü dünyanın en gelişmiş işlemci yongalarının yüzde 90’ını Tayvan’daki bir kaç tesis üretiyor. Dünyanın her yıl yükselen bilgi işlem gücünün üçte birinden fazlası Tayvan’dan geliyor. TSMC’nin en büyük müşterisi olan Apple gibi şirketler, TSMC’nin üretimi devre dışı bırakılırsa herhangi bir şey yapmakta zorlanır. iPhone’lar, iPad’ler, Macbook’lar ve AirPod’ların tümü, içindeki TSMC tarafından üretilen yongalar sayesinde çalışıyor.
Apple ayrıca hem montaj hem de pazar açısından da zorda. Yıllardır Çin, bir yandan Foxconn ve Wistron gibi şirketlerin Çin’deki tesislerinde monte edilirken, Çin aynı zamanda ABD’nin ardından Apple’ın en büyük ikinci pazarı durumunda. Bu nedenle Tayvan Boğazı Apple için çok hassas bir bölge.
Bir Çin ablukası veya bir savaş, Apple’ın üretim hacmini sıfıra çok yaklaştıracaktır. Japonya’nın Politika Çalışmaları Yüksek Lisans Enstitüsü’nden bir ekonomist olan Yuqing Xing, Apple’ın 2019’daki tedarik zinciri ve iPhone X için, cihazın üretim maliyetlerinin yaklaşık yüzde 25’ini oluşturan antenler, kablosuz şarj sistemleri ve devre kartları gibi önemli bileşenlerin Çinli firmalardan sağlandığını tespit etti. Xing’in analizinde bileşenleri birbirine yapıştıran işçilere ödenen ücretlerin, telefonun toplam üretim maliyetiin % 3’ü olduğu görülüyor.
Apple, Pekin ile ilişkisinin bozulması ihtimaline karşı tedarik zincirini de yeniden yapılandırıyor. Son yıllarda Apple, başta Vietnam ve Hindistan olmak üzere Çin dışında küçük montaj tesisleri açtı. Kısmen Çin’deki artan işgücü maliyetleri ve kısmen de Pekin’deki değişken bir liderliğe aşırı bağımlılık korkusuyla hareket eden diğer elektronik firmaları çoktan yurt dışına taşınmıştı.
Apple, halihazırda ülkede üretilen AirPod’lar ve iPad’lerin yanı sıra Apple Watch’lar ve MacBook’lar için Vietnam montaj hatlarını açıyor. Ayrıca, iPhone’ları monte etmek için Hindistan’ın etkili bir iş grubu olan Tata Group ile ortaklık kuruyor. JP Morgan’daki analistler, Apple ürünlerinin yüzde 25’inin 2025 yılına kadar Çin dışında monte edilebileceğini tahmin ediyorlar.
UluslarArası Tedarik Zincirleri Değişiyor
Bu, uluslararası tedarik zincirlerinde büyük bir değişimi gösteriyor. Örneğin Samsung da aynı şekilde, telefonları bileşenlerinin çoğunu, önemli bir üretim üssüne sahip olduğu Vietnam’da topluyor.
Ama üretim hala gelişmiş ülkeler yerine, işçiliğin daha ucuz olduğu yerlerde yapılacak. Örneğin TSMC, rekabet avantajını korumak için en gelişmiş yongaları gala Tayvan’da üretmeye devam edecek. TSMC’nin Arizona’da açmakta olduğu 40 milyar dolarlık tesis, muhtemelen şirketin yalnızca ikinci en gelişmiş üretim tesisi olacak. iPhone’lardaki işlemciler de dahil olmak üzere en karmaşık yongalar yine Tayvan’da üretilecek. Akıllı telefonlar ve PC’ler yakın zamanda ABD’de üretilmeyecek. Ekranlar ve görüntü sensörleri gibi konularda Kore ve Japon üstünlüğü göz önüne alındığında, ABD yapımı bileşenlerden de yapılmayacaklar.
Ancak, Çin bu tedarik zinciri değişimlerinden etkilenecek. Foxconn ve Apple, tedarik zincirlerini çin’den Vietnam ve Hindistan’a doğru kaydırırken, ABD teknoloji firmaları ve tüketicilerin maliyetleri biraz yükselecek. Ama asıl sorunu Çin ve onun işsiz kalan montaj işçileri yaşayacak.
