Geçen hafta Bloomberg’de yayınlanan bir habere göre, İngiltere’de toplanan plastik atıklar, Adana’ya geliyor. Tabii ki gelmekle kalmıyor, toprağı, havayı kirletiyor.
Son yıllarda ülkemizde kanser olayları arttı. Sağlık Bakanlığı verilerine bakılırsa, her gün 450 yeni kanser vakası teşhis ediliyor [1]. Bu çok üzücü bir konu ama bir yandan da Eurostat verilerine göre Türkiye’ye gelen plastik atık miktarının 2004 yılından bu yana % 196 arttığını, Greenpeace’e göre son 15 yılda % 173 arttığını öğreniyoruz. Bunlar aynı zamanda muhtemelen ülkemizde kanser benzeri rahatsızlıkların ve belki başka rahatsızlıkların neden arttığını da gösteriyor.
Greenpeace platik atık ithalatını yakından izliyor ve raporluyor. Hatta son Adana’ya gelen plastikler haberi ortaya çıkmadan önce de, İngiliz parlamentosunda bu konuda bir konuşma yaptılar.
Türkiye’de plastik atıkların durumunu, bu parlamento konuşmasını yapan Nihan Temiz Ataş’a sorduk.
Ataş, ocak 2018’de Çin’in plastik atık ihracatına yasak getirmesi ve onu takiben Malezya,Tayland ve Vietnam’ın da plastik atık ihracatını kısıtlaması sonucunda, Türkiye’de plastik atık ithalatının kontrolsüz şekilde artmasına neden olduğunu belirtti.
Türkiye’de yasa dışı ithal atık faaliyetleri nasıl tespit edildiğini sorduğumuzda şöyle cevapladı;
“Çok sayıda yasa dışı plastik çöp döküm veya yakım faaliyeti, önce İzmir daha sonra İstanbul ve ağırlıklı olarak Adana’da rapor edildi. Greenpeace İngiltere ve Almanya saha araştırması da bu ülkelerin çöplerinin Adana’nın toprağına, suyuna nasıl karıştığını ve yakılarak havayı nasıl zehirlediğini ortaya koyuyordu.”
Türkiye’de yasa dışı ithal atık faaliyetlerinin arttığının ortaya çıkması sonrasında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 2021 yılında açıkta yakım görüntüleri üzerine ilgili bölgelerdeki çöplerin temizlenmesi için harekete geçtiği ve Ticaret Bakanlığı’nın genelgesine göre yasaklanan etilen polimerden olan plastik ürünlerin yanı sıra, ithalatı yapılabilecek diğer tüm plastik ürünlere ilişkin bir kontaminasyon seviyesi belirlediği, buna göre çok daha saf ve geri dönüşeceğinden kağıt üzerinde emin olunabilecek, %1 kontaminasyon seviyesine sahip atıkların ithalatına izin verdiği kaydedildi. Bunun yanı sıra, ithalatı gerçekleştirecek firmaların teminat mektubu vermelerini şart koştu.
Ataş’a Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın attığı bu adımların yeterli olup olmadığını sorduk. Şöyle cevapladı;
“Hayır, plastik atık ithalatı INTERPOL raporuna göre de organize suç rotalarıyla özdeşleşmiş durumda. Türkiye vakasında da diğer tüm mağdur ülkelerde de nihai çözüm belli ve net: plastik atık ihracatının tamamen yasaklanması ve her ülkenin kendi çöpüyle baş edebiliyor hale gelmesi; gelişmiş ülkelerin ise geri dönüşüm oranını yüksek göstermek uğruna gelişmekte olan ülkeleri çöplük gibi kullanmaması. Denetimlerin yeterli olmadığını bir kez daha gördük.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı bu güne dek maalesef bütüncül bir şekilde plastik atık ithalatını yasaklamadı. Ancak ithal edilen plastik atıkların büyük bir payı olan polietilen grubundaki plastik atıklara Ticaret bakanlığı yasak getirince, Çevre Bakanlığı’da bunu takiben sıkı ithalat düzenleme kriterlerini bir genelge ile yayımladı. Buna göre Polietilen plastik ürün grubu dışındaki tüm plastiklere maksimum %1 oranında kontamine olma şartı konuldu. Bu atık ithalatı için kabul edilebilir, güçlü bir kontaminasyon oranı. Ancak hiçbir zaman tam plastik atık ithalatı yasağı olmadan, atık akışındaki illegal faaliyetler çözümlenemeyecek. Çevresel ve insan sağlığı etkileri ise asla tam olarak kaybolmayacak.
Ataş’a şu anda Türkiye’de plastik atık ithalatıyla ilgili son verileri sorduk.
“Türkiye 2019 ve 2020 senesinde Avrupa’dan plastik atık ithalatında rekor kırdı. 2021 senesinin tüm aylık verileri güncel olarak açıklanmamış olsa da Greenpeace’in çabaları sayesinde yasaklanan bir plastik türü ve ithalata getirilen yeni kurallar çerçevesinde Haziran ayı itibarıyla verilerde bir düşüş olduğu söylenebilir. Ancak Kasım’a gelirken aylık olarak rakamların tekrar arttığı görülüyor. Şu anda Ocak-Kasım 2021 aralığını düşündüğümüzde sadece İngiltere’nin çöpünün neredeyse dörtte birini Türkiye almış durumda.”
SÖyleşiyi yukarıdaki videodan izleyebilirsiniz.
[1] Türkiye’de Günde 184 Kadın ve 263 Erkek Kanser Olduğunu Öğreniyor
