Yapay zekâ uygulamaları birçok alanda alışılagelmiş yöntemlerden daha farklı bakmayı ve dijital dönüşüm yoluyla yeniden yapılanmayı gerektiriyor. Bu değişimin zorladığı önemli konulardan biri de hukuk. Hukukta yapay zekâ uygulamalarının ilk örnekleri Amerika’da, Avusturalya’da, İngiltere’de görülüyor. Bunun nedenlerinin başında ise bu ülkelerde uygulanan hukuk sisteminin yapay zekâya daha yatkın oluşu geliyor. Anglo-sakson hukuk sisteminin kodifiye edilmemiş mevzuat ve yargılamanın emsal (örnek) olaylar üzerinden yürütülmesi ve dağınık bir düzende olması nedeniyle daha fazla gereksinim duyuluyor. Roma –Germen hukuk sisteminin uygulandığı Türkiye gibi ülkelerde ise sistemsel sorunlar nedeniyle henüz istenen düzeyde değil.
Hukukçular genellikle, mevcut durumu koruma güdüsü ile davranıyor ve bunun bir yansıması olarak da yeniliklere karşı ihtiyatlı yaklaşıyorlar. Halen bilgisayarla bile tanışmayıp, daktilodan vazgeçmeyen hukukçuların bulunması da bunu doğrular bir gözlem.
Hukukta yapay zekânın kullanım alanlarını başlıca şöyle sıralamak mümkün (1):
- Gerçekleşen veya simüle edilmiş bir olayın hukuki vasfını belirleme, argüman oluşturma
- Hukuki inceleme, araştırma, örnekler oluşturma
- Olaya uygun anlaşma metinleri oluşturma, klozlar yaratma
- Dava sonucu öngörüsü
- Önceki davalarda sonuç tarama (emsal kararlar ve benzer olaylar)
- Doküman otomasyonu (hazır şemaların otomatik doldurulması)
Fikri mülkiyet haklarının taranması - Hukuk bürolarının, müvekkilleri için yapmış olduğu çalışmaların ücretlendirilmesi ve bunun faturalandırılması
- Dava dosyalarının takibi ve raporlanmaları.
Bu ve benzeri birçok uygulama gibi en yaygın ve verimli şekilde yararlanılan alanın “Hukuk
Asistanı” olarak adlandırılan, anlaşmazlık ile ilgili dokümanların ve ilgili mevzuatın tarandığı, raporlandığı süreç, birçok yerde farklı şekillerde uygulamaya konulmuş. Örnekleyecek olursak:
Dünyanın ilk yapay zekâ destekli hukuk asistanı – ROSS
Uzun yıllar Amerika’da avukatlık yapan Andrew Arruda, geleneksel yöntemlerle yapılan avukatlık mesleğinin aslında bu hizmeti alabilmek için yeterli kaynaklara sahip olmayan insanların yardım alamamaları yüzünden toplumda adaletin oluşmasında problemler yarattığını görüyor.(2) Mevcut sistemdeki sorunlara bakılırsa:
- Amerika’da avukatların ortalama saat ücreti 360 dolar ve bunu ödeyemeyecek çok insan var.
- Sıradan bir vakada sadece ön analiz yapıp mevzuatı taramak yaklaşık 36 saat sürüyor.
- Her gün yeni bir kanun ya da mevzuat yürürlüğe girmesi, yüksek mahkemelerin kararlarını takip etmek hukukçular için bile zor.
- Kanunlar içinde ilgili olanı bulabilmek için çok zaman kaybediliyor ve araştırma sırasında ilgili olmayan birçok konu üzerinden de geçmek gerekiyor.
2014 yılında Arruda, tüm bu problemlerin, yapay zekâ teknolojisi yardımıyla çözülebileceğini fark ediyor ve dünyanın ilk “Yapay Zekâ Hukuk Asistanı” – ROSS üzerinde çalışmaya başlıyor. Bulut üzerinde üyelik yöntemiyle çalışan ROSS, tüm hukuki kararlara ve kuralların olduğu bir veri tabanına ulaşarak daha önce yapay zekâ-makina öğrenmesi yöntemiyle ilgili çözümleri bulup öneriler getiriyor. Ucuz, kolay, verimli hızlı bu yöntem sayesinde hem hukukçular hem de ilgili ihtiyaç sahipleri faydalanıyorlar.
Yapay Zekâ destekli hukuk asistanı – Ailira
Bir başka yapay zekâ destekli hukuk asistanı ise Avustralya kanunlarını öğrenen Ailira .(3) Ailira “Doğal Dil İşleme” (Natural Language Processing) yöntemi ile hukuksal problemleri çözmede yardımcı oluyor. Hedef kitlesi ise:
- Bireyler: vasiyet hazırlamak gibi durumlarda,
- Küçük işletmeler: iş kurmak ve süreçlere ilişkin düzenlemelerde,
- Hukukçu ve vergi uzmanları: kanunları, yönetmelikleri ve dokümanları, emsal kararları taramakta dava ve dosyaların raporlanması Adli sistem ile entegrasyonda
Ailira ile bir chatbot üzerinden sohbet ederek sorunuzu yöneltebiliyorsunuz ve bu servis günün her saatinde 7/24 kullanılabiliyor.
Yapay zekâ ve avukatlar yarışıyor – Case Cruncher
İngiltere’de Cambridge’te 4 öğrenci tarafından geliştirilen “Case Cruncher” adlı yapay zekâ uygulaması 2017 yılında yapılan bir yarışmada 100 avukatı yeniyor Gerçek davaların üzerinden yapılan yarışmada avukatlar %62.3, Case Crunch %86,6 doğrulukla dava sonucunu biliyorlar.(4)
Bu yarışmadan ,“Bilgiye dayalı mesleklerin yok olacağı, bilgeliğe, bilgiden anlam ve sonuç üreten mesleklerin yaşayacağı” sonucu çıkarılıyor. (The knowledge jobs will go; the wisdom jobs will stay)
Türkiye’deki uygulamalar
Yapay zekâ destekli hukuk asistanlarının halen yürürlükte olan Türk mevzuatına ve avukatlık kanununa uygun olmadığı göz önüne alındığında her şeyden önce mevzuat çalışması, yapay zekânın tanıtılması gibi bilimsel ve tanıtım çalışmalarının yapılması zorunluluğu doğuyor.
Bu çabaların ilk örneklerinden biri 9.Ocak.2018’de İstanbul Barosu’nun düzenlediği “Yapay Zekâ, Robotlar ve Hukuk” konferansıdır.(5) Dileğimiz bu tarz çabaların artması ve Adalet Bakanlığı, Türkiye Barolar Birliği, Üniversitelerin hukuk fakülteleri, Yüksek mahkemelerin örnek çalışmalar yapması ve farkındalık yaratılmasına öncülük etmesidir.
[1] AI in Law and Legal Practice – A Comprehensive View of 35 Current Applications
[2] Legal Technology Track: Artificial Intelligence and the Law: Science Fiction or Science Fact?
[3] Artificially Intelligent Legal Information Research Assistant
[4] Lawyer Challenge