Teknolojideki son gelişmelerin iş dünyasını da kökten etkileyeceği ve bazı mesleklerin yok olurken yeni bazı mesleklerin de ortaya çıkacağı öngörülüyor. Esasen bu yüzyıllardır yaşadığımız bir gerçek ve her dönem büyük teknolojik değişimler sonrası bu dönüşüm gerçekleşiyor. Elektriğin henüz bulunmadığı dönemlerde elektrik teknisyenlerinin, mühendislerinin olmadığını, cep telefonunun olmadığı zamanlarda bugün binlerce insanın çalıştığı Turkcell, Avea, Vodafone gibi firmalarda, onların çözüm ortaklarında ve yan kuruluşlarda oluşan iş gücünü hayal bile edemezdik. Üstelik bu bahsettiğimiz isimler Türkiye’nin en büyük ilk 100 firması arasında yer alıyorlar.
Endüstri 4.0 ile gelen Yapay Zekâ, Robotlar, IoT – Nesnelerin interneti (Internet of Things) , 3D yazıcılar gibi yeni teknolojiler yeni meslekler yaratırken halen var olan bazılarının da yok olmasına sebep olacaklar.
MIT profösörü Daron Acemoğlu’na göre yeni teknolojilerin iş gücüne olan etkisi daha önce de yaşanmıştı. Hatta Keynes bunu 1930’larda “teknolojik işsizlik “ (technological unemployement) olarak adlandırmıştı. Acemoğlu’na göre 2 tür teknoloji var: etkinleştiren (enabling) ve yerini alan (replacing) (2). Bu ayrım ise önemli çünkü iş gücü üzerindeki etkileri birbirinden farklı.” Etkinleştiren” teknolojilere örnek olarak, bilgisayarla yapılan tasarım işini verebiliriz. Bu tarz bir işte bilgisayar bir araç ve insana hala ihtiyaç var. İnsanın yerini alan dokuma makineleri ise “Yerini alan” teknolojilere örnek olabilir. Bu tür teknolojiler iş gücü anlamında olumsuz görünse de hız, kalite, maliyet gibi alanlardaki olumlu etkileri açısından hayatımıza iyi yönde katkı sağlıyorlar.
İnsanlar yerine Robotların ve yapay zekânın yaptığı işlerin getirdiği avantaj ne olacak?
Yapay zekâ ile donatılan robotların kullanıldığı işlerde şu kazanımlar öngörülüyor: (1)
- Gelişmiş süreç otomasyonu: baştan sonra otomatize edilmiş süreçler
- Üretkenlik artışı: zaman içinde değişmeyen iş kalitesi ile sağlanacak üretkenlik artışı, daha az insan kaynağı gerekliliği
- Gelişmiş güvenlik, kurallara uyumluluk, risk yönetimi: şartlardan bağımsız olarak kuralları uygulayan robotlar ile sağlanacak kurallara uyumda süreklilik
- Pazar artışı: Üretimin ve kalitenin artışı ve ürünlerde kolaylıkla farklılaşma ile yeni pazarlar bulma veya mevcut pazarda artış
- Çalışan bağlılığı artışı: uzman çalışanları kaybetme riskinin kalmaması ve sonucunda gelen çalışan bağlılığı.
Yapay zekâ ile donatılan şirketlerde dönüşüm yöneticilere ne kazandıracak?
- Yapay zekâ ile donatılan robotlar yöneticilerin de elini rahatlatacak:
- Operasyonel mükemmeliyet artacak, kalite zaman içinde değişmeyecek
- Daha çevik bir işletme/kurum olacak, şartlar değiştiğinde kolayca adapte olunacak ve hızla tepki verilebilecek.
- Gerekli beceri ve yetenekleri olan insanları bulma sıkıntısı göz önüne alındığında rekabetçi olma becerisi artacak.
Hangi tür işler yok olacak?
Rutin, fazla değişiklik gerektirmeyen, verimsiz olduğu düşünülen işler yok olacak ve yerini yapay zekâ ile eğitilmiş robotlar alacak.
Yok olacak bazı meslekler
Nasıl ki makinelerin, motorların icat edilmesi sonrası at arabalarının yerini otomobillerin, trenlerin, kamyonların aldığı bir dönemi yaşadıysak, yapay zekânın hayatımıza girmesiyle ve bilgisayarların, robotların üstleneceği işler nedeniyle bazı mesleklerin de yok olacağı bir döneme giriyoruz: (3)
- Sürücülük: sürücüsüz kendi giden araçlar (self-driving cars) sürücülük mesleğine ihtiyaç bırakmayacak. Örneğin: Taksi sürücüleri, kamyon sürücüleri, UBER sürücüleri, kargo araçları sürücüleri
- Çiftçilik: Tohum atan, süren, ürünü toplayan makineler çiftçilerin yerini alacak. Tarlaların kontrolleri dronlar tarafından yapılacak
- Yayımcılar, kâğıt baskı yapanlar: Artık basılı yayınların yerini dijital yayınlar alıyor, haberler internetten takip ediliyor
- Kasa görevlileri: Marketlerde sensörler ile yapılan alışverişler otomatik takip edilecek ve banka hesabına yansıyacak
- Turizm acentaları: Geziler online(çevrimiçi) planlanacak, aracıya gerek kalmayacak. Booking.com, airbnb gibi servisler en iyi seçenekleri önerecekler.
- Telefon operatörleri: aranılan servis ya da kişiye ulaşmak için aracıya gerek kalmayacak, online (çevrimiçi) asistanlar (hatta SİRİ) bu görevi yapacak. UBER gibi servisler bile araç çağırmak için aracı gerekmiyor.
- Barmenler, lokanta asistanları: dron’ların servis yaptığı, ıpad’lerden yiyecek-içecek istenen bir dönem deliyor.
Yeni oluşacak meslekler:
Yapay zekânın hayatımıza girmesiyle yok olan işlerle birlikte yeni işlere de gereksinim doğacak. Bunlara yapa zekâ ile ilgili olanlar ile başlarsak(4):
- Yapay zekâ eğitmenleri: (AI trainers) yapay zekâ sistemlerini eğitenler
- Yapay zekâ analistleri (AI explainers) : yapay zekâ sistemlerinin çıktılarını kullanıcılara açıklayan analistler.
- Yapay zekâ operatörleri (AI Sustainers) : yapay zekâ sistemlerinin bakımını yapan ve ayakta kalmasını sağlayan ekipler.
Sonuç olarak her teknolojik yenilikte ya da devrinde yaşandığı gibi hayatımız dönüşecek. Bu dönüşümün sonucunda bazı meslekler yok olacak ve yerini bu işleri bizden öğrenip bizden daha iyi yapan makinalar alacak. Dönüşüm yeni meslekler doğuracak, yepyeni, bilmediğimiz ama en az yok olanlar kadar değerli yeni işler oluşacak. Dünya yeniden kurulacak ve biz de bu yeni dünyada yerimizi alacağız, hazırlıklı olmak lazım.
[1] The Impact of AI on Business Leadership and the Modern Workforce
[2] Review: Daron Acemoglu on Robotics, AI and the Future of Work
