Sizce de öyle mi? “Pandemi” sözcüğü gündemimize Korona Virüsü (COVID-19) salgını ile girdi. Tıbbi bir terim olarak algılandığı için sorgulamadan kullanmaya başladık. Neredeyse bir yılı aşkın bir süredir her türlü yayın organında, basında, devletin açıklamalarında, sosyal medyada, günlük konuşmalarımızda gülümseyerek kullanmaya başladık. Gülümsüyorduk, çünkü bir tatlı ya da kek adı gibi algılanıyordu; şimdi de öyle algılanıyor. Bu algı yalnızca halkın belli bir kısmı ile sınırlı kalmayıp daha bilinçli ve bilgili olduklarını öngördüğümüz, toplumsal öncü kişilerde ve okumuş kesiminde de var.
Nedir pandemi? Türk Dil Kurumu (TDK) www.sozluk.gov.tr sayfasında yayımlanmakta olan Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü’nde “pandemi (İngilizce: pandemy): Coğrafi bir sınırlama olmaksızın belirli bir zaman periyodundaki enfeksiyonların sayısı.” ve aynı yerdeki Hemşirelik Terimleri Sözlüğü’nde (2015) “pandemi (İngilizce: pandemia): Bir hastalığın bir kıta ya da birkaç ülke üzerinde aynı anda yaygın şekilde görülmesi, büyük salgın.” olarak tanımlanmış.
Bu tanımlarda geçen İngilizce asıl sözcüğün nasıl yazıldığı konusunu tartışmayacağız. Pandemi sözcüğü karşılığında, yediden yetmişe toplumun her kesimince okunduğunda aynı anlamı çağrıştıran tek karşılık olduğunu görüyoruz: YAYGIN ve BÜYÜK SALGIN.
Şu soruyu kendime sormadan geçemiyorum: Kullanıldığında sevimli bir nesne, bir tatlı ya da kek gibi algılanan aslında yarattığı etkiyle insanların yaşamını yitirdiği sonuçlara neden olan “Pandemi” yerine “YAYGIN ve BÜYÜK SALGIN” ifadesini kullansaydık toplum olarak alınan önlemlere daha çok uyar, kalabalıklardan uzak durup salgının yayılmasını ve hatta aralarında yakınlarımızın, sevdiklerimizin, komşularımızın da olduğu insanların ölmesine neden olan bu SALGININ durmasını sağlayabilir miydik?
Benzer biçimde “filyasyon” sözcüğü de karşılığının ne olduğu anlaşılmadan kullanılmakta. TDK Hemşirelik Terimleri Sözlüğü’nde “filyasyon (İngilizce: filiasyon): Bulaşıcı hastalıklarda, hastalığın ilk kaynağının bulunması ve önlemlerin alınması için yapılan geriye dönük çalışma.” olarak yer alıyor. Filyasyon Ekibi yerine “Hastalık Kaynağını Bulma Ekibi” deseydik, kapıya gelen bu ekiplere daha çok yardımcı olmanın önü açılır mıydı?
Doğru ve anlaşılır, Türkçe karşılığı da olan terimleri kullanmanın yaşamsal önemi olduğunu bu iki örnek bile anlatmaya yetiyor.
Bundan böyle ilgili ve sorumlu herkes tarafından “Pandemi” yerine BÜYÜK SALGIN, “Filyasyon” yerine de HASTALIK KAYNAĞINI BULMA kullanılsın ve toplum daha bilinçli olarak bu Korona Virüs belasına karşı yapılan çalışmalara katkı versin, ayak bağı olmasın…
