Anahtar Kavramlar: İşletme teknolojisi, servis tabanlı mimari (SOA), değişim, yaratıcılık
Giriş: Bilgi Teknolojilerine (BT) İşletme Bakışı
İşletmeler uzun sure BT’yi, içine işletme kaynaklarının akıtıldığı, yani daha fazla masraf kalemi olarak algıladılar. Genellikle, yatırımın geri dönüşü pozitifti. Faturalama, tahsilat, sipariş gibi standard süreçlerin otomotikleştirilmesi, ölçeklendirme ve verimlilik kavramları tabanında önemli faydalar sağladı. Kağıt ve memur yığınları, yüksek kapasiteli ve her şeyi düzenli ve sabit tutan anabilgisayar (mainframe) ve sunucularla yer değiştirdi.
Değişimin az veya kontrol edilebilir olduğu bir çevrede bu sorunsuz olarak görülen bir durumdu. Öte yandan iş hayatındaki global ve yerel büyük ve ivmesi artan değişimler, BT’yi zorlamaya başladı. Yönetimi zor olan, farklı teknolojileri ve firma (vendor) ürünlerini kullananan, birbirinden kopuk bölümler, işlevler, yani silolar ortaya çıkmaya başladı. BT’ye yatırımın miktarı artarken, geri dönüşü aynı oranda artmamaya, hatta azalmaya başladı. BT’nin değer yaratandan çok, masraf yaratan algısına kayması zaman zaman gözlemlenmeye başladı.
Servis Yönelimli Cevap
BT pazarı bu duruma ilk olarak orta katman teknolojisini ve entegrasyon teknolojilerini sunarak cevap verdi. Hem kurumsal, hem iş ortakları, hem müşteriler ile firma veri ve sistemlerinin bağlantısı ve senkronizasyonu ana amaçtı, yani daha teknoloji odaklı bir bakışa dayalı çözüme gidildi. Bu çözümin işe yaradığı örnekler oldu, en azından dağınık (distributed) yapıya genel bir düzen getirilmesi bir ölçüde sağlandı.
Öte yandan, bu çözüm şekli, günümüz işletmesi açısından çok önemli olan iki kavramı göz önüne alamadı: Pazar değişimlerine cevap verebilmek ve gerçek bir talebe dayalı (on-demand) yapıya sahip olmak için kaçınılmaz olan esneklik ve çeviklik. Bu iki hayati özellik, daha sonra servis tabanli mimari (SOA) kavramı ile BT dünyasında ilk cevabını buluyor.
SOA’nın ilk etkilerinden biri, servis yönelimli tasarım yaklaşımlarının uygulanmasına parallel, yazılım geliştirmenin eski bildiğimiz şeklinden değişmeye başlaması oldu. Geçmişin teknikleri, bugünün talebe dayalı işletme ortamını ortaya çıkarmak için yeterli değil. Bunun yerine, yönelim, dinamik tekrar yapılandırılabilir servislere doğru gidiyor. Bu servisleri, tek başına veya başka servislerle biraya gelen, yani birleşik işletme sorunlarını talebe dayalı çözmek için tasarlanmış yazılım programları olarak tanımlamak mümkün.
Dinamik Tekrar Yapılandırılabilir Servisler ve LEGO Benzerliği
Bu servisleri, özellikle çocukların beğendikleri oyuncaklar olan LEGO parçalarına ve birbirleri ile uyumlarına benzetmek mümkün, tabii herbir parçanın istenen şekle girmesine sağlayan malzeme içeren ilave esnekliği katarak. Açarsak, LEGO parçalarının farklı uyumları yanında, herbir parçanın başka forma (örneğin küp yapıdan silindir yapıya istenildiği şekilde ve büyüklükte esnemesi) ve hatta başka renge dönüşmesi mümkün olarak hayal edebiliriz.
Yazılım dünyasında, gerçekten esnek bir yazılım parça programı yapmak tamamen mümkün. Daha fazla zaman ve çaba istemekle beraber, ilk yatırımınız ilerde katlarca geri dönmesi (tekrar kullanım ve iletişime dönük standart arayüzlerle) dünyada başarılı örnekleri itibarı ile fazlasıyla mümkün. SOA’yı yeni öğrenen teknik kişiler için genellikle gizemli taraf, yazılımı hazırlamak değil, işletme esnekliğini sağlamak için yazılımının ne yapması gerektiği kısmı olarak gözlemlenebilir.
İşletme Servisleri ve İşletme Teknolojisi
Dinamik yapılandırılabilir servislerin zengin deposuna veya erişimine sahip bir işletme, kurumsal olarak baştan sona bağlantıyı, iletişimi ve paylaşımı sağlayabilir, hatta bunu işletme ekosistemindeki iş ortaklarına, tedarikçilerine, müşterilerine genişletebilir. Bu altyapı, işletmeye, anında eklenebilen, çıkarılabilen veya değiştirilebilen süreçleri ve ilişkileri yönetmeyi ve tekrar yapılandırmayı, yeni stratejilere, içsel ve dışşal işletme tetikleyici faktörlere dayalı olarak, mümkün kılacaktır. Örneğin, yeni telekom, banka veya sigorta ürünlerinin ortaya çıkarılması, uzun BT döngüleri gerektirmeyecektir ki bunun ana sağlayıcısı, organizasyon altyapısındaki işletme servislerinin varlığı ve çevikliğidir.
İşletme servisleri, talebe dayalı işe hayat verir ve içsel ve dışsal etkilere cevap olarak otomasyon mantığını oluşturmak için, işletmeleri güçlendirir. LEGO’yu kullanmaya benzer şekilde, çeviklik oluşumun kolaylığından ve rahatlığından gelir. Bir servis, ister bütün süreci içine alsın, ister kısmı bir iş mantığını içinde barındırsın, servis yönelimli kurumun yapı taşlarından bir diğeridir. Katmansal olarak BT altyapısına bakılırsa, uygulama kaynak ve varlıklarını en temelde kullanarak, parça ve parçacıklar, onlardan işletme servisleri ve nihai olarak işletme süreçleri oluşturulur.
İşletme ve Teknolojiye Birlik Getirme
Bunun gerçekleşmesinden önce, işletme servisi kavramı netleştirilmelidir. Bugün dahi, özellikle ülkemizde, BT ile işletmeler arası büyük oranda ayrılık ve kopukluk vardır. Bunun doğal sonucu, yetersiz hazırlanmış iş gereksinimlerinin BT takımına bırakılıp sonucun beklenmesi ve istenen iş sonuçları alınmadığında vey geciktiğinde, BT’nin günah keçisi yapılmasıdır. Belirsiz tanımlamalara ve ihtiyaçlara dayalı yazılım dönemi, devrini tamamlamaya başlamıştır.
İşletme servislerini etken olarak tanımlamanın ilk ana adımlardan biri, iş birimleri ve BT arasındaki işbirliğini artırmaktır. Bu işletmenin temel stratejik hedeflerine ortak ilerlemeyi sağlayan temeli oluşturan etkenlerden biri olacaktır ki işletmenin değişmesine rağmen işletme artı değeri esnek ve çevik çözümlerle yaratılmaya devam edecektir. Kültürel yenilenme sağlamlaştırıcı etki yapacaktır.
Birçok organizasyonda, düşünsel veya kültürel engeller belirgindir. Ya iş analistleri yeni teknoloji yapısı veya geliştirme yaklaşımlarını öğrenme isteğinde değildir veya teknik mimarların iş birimleri ve modelleri hakkında ilgileri azdır. Bu tür çelişkiler, evli çiftlerin birbirleri ile anlaşamadığı duruma benzetilebilir. Bu durum, SOA’nın yeniden tarafsız bir aracı olarak araya girmesine, iş birimleri ve BT’yi uzlaştırmasına, yani gerçek ortaklar haline çevirmesine benzetilebilir.
İşletme Ortağı Olarak BT
Son yıllarda teknoloji alanında gayet net görülen eğilimlerden biri, teknoloji işlerini ‚en ucuz, en akıllı veya en verimli servis sağlayıcıydan dış kaynak kullanımı (outsourcing) olarak gözlemlenebilir. Öte yandan işletme yönelimli işlevler, organizastonel sınırlar içinde kalmaktadır. Aslında, iş modeli ve işletme süreçleri, farklılık yaratıcı ve avantaj kaynağı olarak organizasyon açısından daha önemli hale gelmektedir.
Ancak, SOA’nın artan etkisi ve işletme teknolojisinin ortaya çıkışı, temel bir değişimin gerçekleştiğini düşündürmektedir. BT, işletme açısından hem altyapı sağlayıcı, hem iş ortağı durumuna gelmektedir. Bu doğrultuda hareket etmesi, kendi varlığı açısından, farklı dış kaynak kullanımlarının keşisim noktası olmaktan öteye gitmesini sağlaması kapsamında anlamlıdır. BT bölümleri, gelecekte özellikle an işi farklı işletme yapılarında, sadece teknoloji dükkanı olarak kalamayacaklardır.
İşletme ve teknolojiyi bir hale getirme baskısının artması ve bu birliğin şu günlerde SOA kavramı çerçevesinde başarılıyor olması, BT’ye farklı aşılması gereken zorluklar getirmektedir. Bunlardan biri, teknoloji odaklı insanlar için, iş odaklı insanlar gibi düşünmeyi öğrenmektir.
İşletme Teknolojisi Profesyoneli
Bu gelişmelerin sonucunda, sadece işletme teknolojiisinin mimari bir kavram olarak ortaya çıkmasının ötesinde, işletme teknolojisine yatkın yeni bir mesleki alanın oluşmasına taban oluşturmaktadır. İş birimlerinin farklı gereklilik ve isteklerine farklı işletme servisleri ile cevap verebilecek,hem teknoloji, hem işletme uzmanlığına belirli ölçüde sahip, yeni bir BT çalışan sınıfına artan şekilde ihtiyaç olacaktır. Özellikle teknolojiden iyi anlayan, bilgili ve bu altyapıyı işletme kavramları ile birleştirebilenler, bu yeni dünyada çok kolay yer bulacaklardır.
Bu yeni mesleki alana hazırlanmak için şunlar önerilebilir:
- Teknik olarak işlevsel bir veya birkaç alanda uzmanlaşın, ancak ilgili bütün işletme alanlarına ait anlayışınızı geliştirin. Değişimi, doğal ve devamlı görün.
- Sadece teknik olarak değil, organizasyonu işletme perspektifinden değerlendirmeyi öğrenin.
- Dünyada olup bitenlerden ve size, organizasyonunuza olası etkilerinden haberdar olun.
- İşletme ile teknoloji arasında LEGO yapısından eşleştirmeler düşünün, tasarlayın.
- İşbirliğini öğrenin, iletişim yeteneklerinizi geliştirin. İş ortaklığı kavramını hazmedin.
Sonuç
Günümüz dünyasında, değer yaratma katmanları, tek bir firmanın tamamını karşılayamayacağı kadar geniş ve çeşitli hale gelmiştir. Dolayısıyla, işbirlikleri kurmak ve geliştirmek geleceğin temel kavramlarından biridir.
İşletmelerin, anında talebi karşılamaya dönük ihtiyaçları, BT dünyasında SOA’yı, çevik ve esnek kurumsal yapıyı kurmak ve işletmek amacıyla ortaya çıkarmıştır. Bunu tamamen kullanabilmek ve yararlanabilmek, işletme servislerinin tanımlanması, tasarlanması ve çalıştırılmasıyla mümkündür.
İşletme servis katmanlarını kurmak, yeni işletme teknolojisi kavramını ve SOA kapsamında paralel olarak işletme teknoloji mesleki alanını ortaya çıkmaktadır. Gelişimlerin zamanında uygulanması, işletme ve BT’nin tek çatı altında uyumunu ve stratejik ortak olarak hizmet etmesini sağlayacaktır.