Network tarafsızlığına yeni bir saldırı diyebiliriz; internet servis sağlayıcılar uzun süredir OTT denilen firmalardan yani yoğun içerik üreten YouTube, Google, Facebook vs’den para istiyorlar. Diyorlar ki; “bizim yatırımlarımızı paraya çeviren sizsiniz, bize para vermelisiniz”. İşte bu kapsamda yeni bir atağı Verizon yaptı.
Bu sistem 10 yıl önce olsaydı Facebook, Google, Youtube ve sosyal medya diye bir şey olmazdı
Bugün internet erişimi için bir telekom şirketine abonelik ücreti ödüyor ve pratikte istediğiniz siteyi açabiliyorsunuz. Bu ağ tarafsızlığ’nın bir şekli (net neutrality). Ama Verizon, ABD kongresi ve federal mahkemelerde bu hakkı internet kullanıcılarının elinden almaya çalışıyor. ABD’de telekom şirketleri aslında büyük TV kanallarıyla bu sistem için anlaştı bile. Parasını ödeyen medya şirketlerinin siteleri internette daha hızlı açılacak. Regülasyonları değiştirebilirlerse planları bu.
Kablo TV ve dijital uydu platformlarını neden sevmiyoruz? Çünkü bunları Youtube videoları gibi istediğimiz saatte, hemen hiç reklam olmadan izleyemiyoruz. İzlediğimiz filmleri, belgeselleri istediğimiz gibi kaydedemiyor, önemli yayınları arkadaşlarımızla istediğimiz gibi paylaşamıyoruz. ABD’nin büyük TV kanalları ve telekom şirketleri interneti böyle bir formata dönüştürmek istiyor, bunun için ABD mahkemelerinde savaş veriyor.
Telekom şirketleri bilişim dünyasının tekelci yeni petrol şirketleri olacak
Devletler insanları internette teknik takipte sindiremeyeceklerini, telif hakları adı altında kopyalama hakkını insanların elinden alamayacaklarını, özgür interneti engelleyemeyeceklerini anladılar.1 Aynı zamanda devlete sırtını dayamış telekom ve medya şirketleri internetten tekelci zihniyetle para kazanamayacaklarını; Yeni Medya, Sosyal Medya, bloglar, KOBİ’ler ve e-ticaretle rekabet edemeyeceklerini fark ettiler.
İşte bunun için bütün interneti “izle öde” paralı internet sistemine, kablo TV sistemine dönüştürmek istiyorlar. Eğer ABD mahkemeleri “ağ tarafsızlığını” ortadan kaldırırsa, internette sadece parasını ödeyen büyük medya kanallarının web sitelerini yayınlayacaklar. Hatta internette hangi içeriği yayınlayacaklarına telekom şirketleri karar verecek. Böylece Verizon gibi telekom şirketleri bilişim dünyasının petrol şirketleri olacak. Muhalif blogların, özgür web sitelerinin yayınlarını engelleyecek. İşte yeni bilgi ekonomisinde sıkışan tekelci sermayenin yeni planı bu.
Artık istediğiniz web sitesine giremeyecek misiniz?
Kablo veya uyduda sevdiğiniz sevmediğiniz, ilginizi çeken-çekmeyen, seviyeli-seviyesiz birçok programı izlemek zorunda kalıyorsunuz. Çünkü bütün bunlar size önceden hazırlanan bir yayın paketi olarak zorla sunuluyor. PVR (video kayıt özellikli) “dijikutu” ile bir programı istediğiniz zaman izlemek, Youtube videosu izlemekten kat kat zor ve sınırlayıcı.
Kısacası geleneksel TV yayıncılığında, istediğiniz programı ücretsiz izlemek yerine, kablo TV’de izlemediğiniz kanallara da para ödüyorsunuz. Üstelik izlemek istediğiniz farklı programlar “20 ayrı kanalda aynı saatte” yayınlandığı için, zaping yapsanız bile birçok programı kaçırıyorsunuz.
Şimdi bu mantığın internette olduğunu düşünün. Bugün böyle bir şey yok. Bir medya kanalının sitesini beğenmezseniz bir bloggerın haber sitesini okursunuz ama Verizon davayı kazanırsa öyle olmayacak. Telekom şirketleri sadece para ödeyen medya şirketlerinin web sitelerini, TV kanallarını yayınlayacak. Yandaş olmayan haberler sansürlenecek, siteler geç açılacak, hatta şirketler istemedikleri siteleri internete kapatacaklar.
İnternette sansür filtresinin yeni adı
Örneğin ESPN TV kanalının şimdiden büyük bir cep telefonu operatörüyle ABD’de münhasırlık anlaşması imzaladığı ortaya çıktı. Bu ne anlama geliyor? ESPN zengin ve büyük bir kanal olarak hızlı internet için, bant genişliği için para ödeyecek. Ancak mahalle radyosu ya da ayda sadece 6000 kişi çeken bir yerel teknoloji blogu bu parayı ödemeyecek.
Böylece o siteler ya yavaş açılacak ya da bu web siteleri internette bloke edilecek. Hatta daha kötüsü, sitelerinin yayınlanması için telekom şirketlerine para ödeyen bloggerlar, artık sitelerini okumanız için sizden para talep etmek zorunda kalacak! Bizi modern internet dünyasında, satın alma modellerinin ortadan kalktığı bir dünyada eski model ücretli içeriğe mahkum etmek istiyorlar. Bu sistem 10 yıl önce olsaydı Facebook, Google, Youtube ve sosyal medya diye bir şey olmazdı.
Yeshiva Üniversitesi Benjamin N. Cardozo Hukuk Okulu’ndan Susan Crawford, “Verizon’ın interneti kablo TV’ye dönüştürmek istediğini” söylüyor.2 Buradaki sorun şu: Hükümetler vatandaşlara özgür içeriğe sahip ucuz internet erişimi sağlamak istiyor mu, istemiyor mu?
Verizon ve diğer medya şirketlerine göre böyle internet olmaz!
Telekom şirketleri diyor ki bu şebekeleri biz kurduk veya lisans ücreti ödüyoruz. Parasını da biz alırız. Burada çok çarpık, tekelci bir yaklaşım var. Öncelikle dünyada telekom şebekelerini devlet kurar ve bunu vatandaştan aldığı vergilerle yapar; yani telekom şebekesi aslında halkın malıdır. Sonra da devletler siyasi ve ekonomik iletişim tekelini ellerinde tutmak için bu şebekeyi “telekom şirketlerine” kiralarlar. Bu durumda insan soruyor: Kimin malını kime kiralıyorsunuz, satıyorsunuz?
Üstelik telekom şirketleri kendi şebekelerini kursalar bile bunu bedavaya yapmıyorlar. Münhasırlık anlaşmaları bir yana, internete giren kullanıcılardan abonelik ücreti alıyorlar. İnternetten sağlanan VoIP hizmeti ile bugün Türkiye’den ABD ile saati birkaç kuruşa TV ses kalitesiyle görüşmek varken, internet ve telefonda ses hizmeti için aboneden ayrı ayrı para alıyorlar.
Şimdi bir de internette web sitenizi yayınlamak için ayrıca içerik parası almak istiyorlar! Bunun özgür internetin sonu demektir. Bütün internetin gerçekleri yazmayan, yazamayan güdümlü medyaya dönüşmesidir.
Google hizmetleri ve YouTube sizce neden artık daha yavaş?
Bunun sebebi Fransız medyasının ve Rusya’nın Google’dan yılda 60 milyon Avroyu bulan paralar istemesi. Sonuçta Google artık hem internet abonelik ücreti ödüyor hem de internette içerik kullanma ücreti ödemek zorunda kalıyor.
Bu nedenle YouTube videoları bir süredir Türkiye’de varsayılan olarak hep düşük çözünürlüklü “otomatik” ayarda açılıyor. İnternetin yoğun olduğu akşam saatlerinde Youtube video kalitesi 144p çözünürlüğe düşüyor. Avrupa’da fiber optik internet şebekesi yatırımlarını neredeyse durdurdular ve biz yavaşlayan internete gittikçe daha çok para ödüyoruz.
Beteri var: Verizon serbest ticareti yok edecek
Bu kesinlikle abartalı bir cümle veya boş bir slogan değil. Verizon internette “umumi nakliyecilik” anlamına gelen uygulamaya karşı çıkıyor. Umumi nakliyecilik bir kargo şirketinin arkadaşınıza gönderdiğiniz kolinin içine bakmaması demek. Verizon bunun tersini istiyor.
Örneğin kargo şirketinin size şöyle dediğini düşünün: “Hayır ben bunu beğenmedim. Annene o kitabı gönderme, siyasi görüşlerime aykırı. Bunun yerine annene bizim şirketin markası olan şu bibloyu gönder, üstüne de biblo parası öde.” Verizon internette bunu yapacak. Verizon avukatlarına göre, telekom şirketleri internetteki bütün web sitelerine izin vermek zorunda değiller. İstedikleri siteyi engelleyebilirler.
Bu durumda birçok online mağaza kapanacak. KOBİ’lerin e-ticaret siteleri kapanacak, internetten müşteri bulamayan KOBİ’ler iflas edecek. Çünkü sadece telekom şirketine para ödeyen şirketlerin, haber sitelerinin, blogların sayfaları yayınlanacak. Bunu Verizon avukatları savunuyor.3 “Nasıl ki bir gazete hangi içeriği ne zaman ve nerede yayınlayacağına karar veriyor, internet servis sağlayıcılar da istedikleri içeriği bu şekilde yayınlayabilir” diyorlar.
Bunun ülkelerin iç hukukunda internette teknik takip4 ile tekelciliği önlemekten, serbest piyasa ekonomisine ve rekabet düzenlemelerine kadar birçok yasaya aykırı olduğunu görebiliyoruz. Ancak “umumi nakliyecilik” prensibine aykırı olması insanı dehşete düşünüyor. Bu biraz da Erenköy’den trene, Caddebostan’dan dolmuşa bindiğinizde şoförün veya vatmanın hangi yolcuyu taşıyacağına kendi karar vermesi anlamına geliyor. Böylesi ancak Sovyet Rusya’da görülürdü.
Maalesef bu düzenlemeye dur demesi gereken ABD’nin ilgili kurumu FCC (Federal İletişim komisyonu) ağ tarafsızlığını korumaktan aciz görünüyor. Sorun şu ki FCC aslında ISP’lerin umumi nakliyeci olduğu yolunda hiçbir karar almadı. Bu kararı almalarına elbette telekom şirketleri mani oldu. Şimdi bu zaaf özgür internetin ortadan kalkmasıyla sonuçlanabilir.
KOBİ’lerin ortadan kalktığı, sadece devlete sırtını dayamış tekellerin olduğu bir dünya
Washington Temyiz Mahkemesi bu nedenle FCC’den ağ tarafsızlığını açıklaması için savunma istedi. Son kararın verilmesine aylar var ama gidişat pek umut vermiyor. İnternette dijital hakları savunan gruplardan biri olan Public Knowledge başkan yardımcısı Michael Weinberg, konuyla ilgili açıklamasında şunları söylüyor:
“Verizon veya başka bir ISP bir web sitesine gidip o sitenin Verizon abonelerine erişebilmesi için para isterse, internette serbest rekabet ortadan kalkacaktır. Bu da Verizon’ı, kimin online dünyada başarılı olup olmayacağına karar veren bir kapı bekçisi yapacaktır. Kullanıcılar, hatta serbest pazar değil, ISP’ler hangi web siteleri ve hizmetlerin başarılı olacağına karar verecektir.”
Geleceğin tadına bakın: Time Warner, CBS’e ne yaptı?
Devletlerin ve şirketlerin yalnızca yandaş medya ve sermayenin kontrol edeceği bu dünyaya en iyi örnek Time Warner’dan geldi: Time Warner, CBS’in yayınlarını taşımak için para istedi. Fiyatlar konusunda anlaşamayınca da CBS’in New York, Los Angeles ve Dallas’taki yayınlarını kesti. CBS de buna Time Warner abonelerinin programlarını internetten yayınlamasını engelleyerek cevap verdi. İki şirket birkaç ay sonra aralarında anlaştılar. Bu arada Time Warner, CBS yayınlarını izleyemeyen abonelere hiçbir şekilde tazminat ödemedi.
Ağ tarafsızlığı ortadan kalkarsa başımıza gelecekler bunlar. Şahsen bu uygulamanın hayata geçirilse bile kısa süreli olacağını düşünüyorum. Holdingler, tedarikçiler ve KOBİ’ler olmadan ayakta duramaz ve kamuoyunun tepkisi ile mevcut ekonomik sisteminin Sovyet Rusya tarzı bir sansürcü sistemi kaldırabileceğini de sanmıyorum. Ancak, bu oyunu internette bambaşka bir faktörün bozacağına inanıyorum. Dilerseniz onu da yazımızın devamında anlatalım.
1 Telif Bahane, Copyright Tekeli İnternette Sansüre ve Takibe Hizmet Ediyor
2 FCC What Net Neutrality Violation Looks
3 Verizon V FCC, Why it Matters?
4 JOINT BRIEF FOR VERIZON AND METROPCS