Ukrayna-Rusya savaşı sürerken, batı dünyasının gözleri Çin’in üstünde. Çünkü bölgede 72 yıldır süren bir gerginlik konusunda gelişmeler olabilir. Türkiye Ukrayna-Rusya savaşında tarafsız kaldı ama Çin’in başka bir taraftan istikrarsızlığa yol açması herkes için sorun olacaktır.
Bir süredir batı dünyası Çin’in hazırlık yaptığına dair bilgiler yayınlıyor. Örneğin, Çin limanlarından yüklemelerin geciktirildiğine dair çeşitli bilgiler var. Aşağıda resim, Şangay limanında bekleyen gemilerin ilaç tedarikini geciktirdiğine dair bir habere eklenen Google Map haritasindan geliyor. Bu konuda pek çok haber var.
Bu konudaki analizleri dikkatle okuyoruz. Dünya uzun zamandır olmadığı kadar sıkıntı içinde. İlginç bir analizden aldığımız bazı parçaları sizler için Türkçeye çevirdik.
Tayvan 1949’dan Beri Çin’den Ayrı
1949 yılında, Çin İç Savaşı’nı Çin Milliyetçi Partisi’nin kaybetmesi üzerine ülke Çin Komünist Partisi yönetimine girdi ve komünist parti tarafından “Çin Halk Cumhuriyeti” kuruldu. Çin Milliyetçi Partisi lideri Çan Kay Şek Tayvan adasına kaçtı ve “Çin Cumhuriyeti”nin (Tayvan adıyla) burada devam ettiğini Dünya’ya ilan etti.
Tayvan 2022 verilerine göre 785,6 milyar $’lık milli geliri ile dünyanın en büyük ekonomileri arasında 22.sırada (Türkiye 796 milyar 4 ile 21.sırada). Türkiye’nin takriben 20’de biri yüzölçümüne sahip olan (36.197 km²) olan adanın 2020 ihracatı 374 milyar $. Çünkü ağırlıklı teknoloji ihraç ediyor. Yine 2020 rakamları ile 138 milyar $ çip, 16 milyar $ ofis makina parçaları, 11 milyar $ bilgisayar, 9 milyar $ ses cihazları, 8 milyar $ yayın cihazları en büyük ihracat kalemleri. İhracatını Çin’e (104 milyar $), ABD’ye (55 milyar $), Hong Kong’a (50 milyar $) yapıyor. Türkiye’ye ihracatı da 1,3 milyar $ olarak verilmiş.
Çinli Yetkililer için Ukrayna Savaşı, Potansiyel Tayvan İşgalinin Önizlemesi Gibi
Çin çoktandır Tayvan’a karşı hamleler yapıyor durumunda. Buna karşılık Tayvan ABD ve Japonya’dan destek görüyor.
Ancak Tayvanlıların, aynen Ukrayna gibi komşunun istilasına uğramaktan korktukları belirtiliyor ve bu korkular yersiz değil. Çünkü Ukrayna ve Tayvan benzer stratejik çıkmazlarla karşı karşıya.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya ve Ukrayna arasındaki “tarihi birliğin” yeniden kurulmasını bir tür manevi misyon olarak tanımlıyor. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping de Tayvan’dan, Putin’in Ukrayna hakkında konuştuğu gibi, kan bağlarını vurgulayarak ve Çin ile Tayvan’ın tek bir aile olduğunu savunarak konuşuyor.
Ancak Çinli yetkililerin, şimdi Tayvan’a saldırmanın, Batı’nın, Pekin ve Moskova’nın otoriter bir eksen oluşturduğuna ve uyum içinde hareket etmeye başladığına ve böylece ABD ve müttefikleri tarafından doğrudan müdahale olasılığını artıracağına dair Batılı korkuları körükleyeceğinin farkında olduğu kaydediliyor.
Bununla birlikte, Xi ve Halk Kurtuluş Ordusu (PLA) yöneticilerinin, Ukrayna’daki olayları yakından izleyerek Tayvan ile bir çatışma durumunda faydalı olabilecek dersler çıkarmaya çalıştıkları düşünülüyor. Pekin’in bakış açısına göre, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı, Çin’in savaşa başvurması durumunda muhtemelen katlanacağı maliyetlerin gerçekçi bir önizlemesi durumunda. Çinli liderler, Rusya’nın başarısızlıklarını inceleyecek ve benzer hatalardan kaçınmak için operasyonel planlarını uyarlayacak deniliyor.
Çinli yetkililerin, Amerika Birleşik Devletleri, Rusya ve Çin’e ciddi yaptırımlar uygulamak için kurduğu ve dünyanın önde gelen ekonomilerinin birçoğunun dahil olduğu koalisyonun etkilerini incelediği düşünülüyor. Hindistan gibi aslında ABD’ye yakın ülkelerin, iddia edilen Rus savaş suçlarına ilişkin raporların ortaya çıkmasından sonra bile Rusya’ya yaptırım uygulamadığı veya Ukrayna’yı işgalini kınamadığı gibi örnekler var. Ayrıca Tayvan’la diplomatik ilişkisi olan ülke sayısı az olduğu için, Çin’in, Tayvan’a verilecek küresel desteğin, Ukrayna’ya verilen destekten az olacağını varsaydığı öngörülüyor.
Nükleer Silahlar ABD’nin Doğrudan Müdahelesini Engelliyor
Uzmanlar, Çin’in Ukrayna’daki savaştan öğrendiği en önemli şeyin, ABD’nin nükleer silaha sahip bir rakibe doğrudan müdahale etmekten kaçındığı olabilir diyorlar. Dolayısıyla Çinli yetkililer ülkenin nükleer cephaneliğini artırmaya yatırım yapmaya devam edecekler. ABD Savunma Bakanlığı, Çin’in gelecek on yıl içinde en az 1.000 savaş başlığına ulaşacağını tahmin ediyor.
Diğer yandan Rusya’nın başarısızlıkları da yakından izleniyor. Örneğin Ukrayna üzerinde hava üstünlüğü elde etmeyi başaramadı; kuvvetlerini yakıt, yiyecek ve mühimmatla beslemede ve kombine silah operasyonlarını etkin bir şekilde yürütmede sıkıntılar yaşadı. Çin’in elinde 2015’de başlayan askeri reformların yanında Rus askeri teçhizatı bulunuyor. Buna karşın, Tayvan’ın elinde Ukrayna’da büyük etki yaratan Amerikan silahları olacağını düşünüyor olabilirler.
Çin’in ayrıca yaptırımlara karşı önlem olarak kendi kırılganlığını azaltmak için adımlar attığı kaydediliyor. İlk önlem olarak Pekin, diğer ülkelerin Çin’e ekonomik bağımlılığını artırmak ve diğerlerine olan bağımlılığını azaltmak amacıyla ihracatı teşvik ederken aynı zamanda daha güçlü iç talebi teşvik etmeye çalışan “ikili dolaşım” stratejisini hızlandırıyor. Bu strateji iki amaca hizmet ediyor: Çin ekonomisini yaptırımlardan yalıtmak ve Batılı ülkelerin bir Tayvan işgalini caydırmak veya cezalandırmak için yaptırım uygulaması durumunda, batıya Çin’e verilenden daha büyük zarar vermek.
Çin ayrıca yarı iletkenler gibi kritik teknolojileri yurt içinde üretmeye çalışacak, ABD finans sistemine ve dolara olan bağımlılığını azaltacak ve dolar bazlı uluslararası ödeme sistemi olan SWIFT’e bir alternatifi destekleyecek.
Rusya’nın enerji gücü gibi Çin’in önemli bir gücü bugün savunmadan, cep telefonlarına kadar pek çok alan için önemli olan nadir toprak mineralleri. Çin bugün bu pazarın % 95’ini elinde tutuyor.
Çin Dezenformasyon ve Suikastler Planlayabilir
Çin Tayvan’a saldırırsa, hedefi 24 milyon insanı süresiz olarak yönetmek olacak. Ukrayna’nın komedyen başkanı Volodymyr Zelensky’nin, Ukrayna halkını ve uluslararası kamuoyunu bir araya getirme yeteneği, Çinli liderlere bir çatışmada Tayvan’ın siyasi ve askeri liderliğini ortadan kaldırmanın ve Tayvan halkının direnme kararlılığını kırmanın önemini gösterdi. Pratikte bu, asgari olarak, halkın moralini bozmak, komuta ve kontrolü engellemek ve bir toplanma figürünün ortaya çıkmasını önlemek için Tayvanlı liderlere suikast girişiminde bulunmayı gerektirecektir. Ancak Çin, Tayvan toplumu içinde bölünmeler yaratmak, dezenformasyonu yaymak ve Tayvan’ın dış dünya ile iletişimini kesmek de dahil olmak üzere herhangi bir saldırıdan önce muhtemelen daha da geniş operasyonlar yürütecektir. Çin, medya kuruluşlarına yapılan yatırımlar ve istihbarat varlıklarının işe alınması yoluyla Çin yanlısı mesajları yaymak için Tayvan içinde zaten temel platformlar kurduğu raporlanıyor.
Buna karşılık Tayvanlıların da hazırlık yaptığı anlaşılıyor. Tayvan savunma bakanı, Ukrayna’nın taktiklerini incelemek için bir çalışma grubu kurdu ve zorunlu askerlik hizmetini uzatma konusunda çalışılıyor. İlk yardım ve afet müdahalesini öğrenmeye ilgi arttı.
Ayrıca batılı uzmanlara göre, Tayvan’ın asimetrik bir savunma stratejisi benimsemesini acilen hızlandırmak için taşınabilir hava savunma sistemleri, insansız hava araçları ve tanksavar füzeleri, gemisavar füze ve deniz mayını üretilmeli ya da temin edilmeli.
Tayvan’ın ele alması gereken kritik bir zayıflık, ada devleti olması nedeniyle halkı ve ordusu için tedarik sağlamanın zorluğu olacaktır. Tayvan’ın bu nedenle mühimmat, petrol, yiyecek ve diğer kritik malzeme rezervlerini stoklayarak ve bu malzemeleri adanın her yerine dağıtarak şimdiden hazırlanması gerektiği kaydediliyor.
Çin ve Rusya Temel Çıkarlar Konusunda Karşılıklı Destek Açıkladılar
Çin ve Rusya, “sınırsız” bir dostluk olarak 4 Şubat’taki dikkat çekici ortak açıklamalarında, “temel çıkarlarının korunması için karşılıklı güçlü desteklerini” yeniden teyit ettiler ve Rusya, “Tayvan’ın Çin’in ayrılmaz bir parçası olduğu” konusuna katıldığını beyan etti. Dolayısıyla iki ülke arasında bir işbirliği söz konusu.